Putin hədələdi - ABŞ dərhal Rusiya sərhədlərində hərbi bazalar yerləşdirdi...
Ukrayna münaqişəsi səbəbindən gərginləşən Rusiya-Qərb münasibətləri özünün daha dramatik mərhələsinə qədəm qoymaqdadır. Buna səbəblərdən biri Rusiyanın düşmən qismində gördüyü NATO-ya yeni üzvlərin qəbul edilməsidir. Söhbət Finlandiya və İsveçrədən gedir.
Məsələ ilə bağlı Rusiya prezidenti Vladimir Putin olduca sərt açıqlamalar verib. Belə ki, Putin Finlandiyanın NATO-ya üzvlüyü ilə bağlı sözügedən ölkəni təhdid edib, Qərbi bütün bunlara görə ittiham edib: “Onlar Finlandiyanı NATO-ya sürüklədilər. Bizim hər hansı mübahisəmiz olub? Bütün mübahisələr, o cümlədən ərazi mübahisələri çoxdan, XX əsrin ortalarında həll olunub. Münasibətlər ən mehriban və ciddi idi. Amma indi vəziyyət dəyişir”. Putin Finlandiyanı hərbi əməliyyatlarla hədələməkdən də çəkinməyib: “Heç bir problem yox idi, indi olacaq. Çünki biz Leninqrad Hərbi Dairəsi yaradacağıq və orada müəyyən hərbi hissələri cəmləşdirəcəyik. Bu onlara lazım idi? Yanaşmaları cəfəngiyatdır”. Eyni zamanda Putin əmin edib ki, NATO ilə münaqişə istəmir. O iddia edib ki, münaqişəni NATO ölkələri özləri yaradır və Rusiya üçün “strateji məğlubiyyət” istəyir: “Kimlə problemimiz var idi? Heç kimlə. NATO ölkələri Rusiya kimi rəqib istəmədikləri üçün bizimlə problem yaradırlar”. Xatırladaq ki, 2023-cü ilin aprelində Finlandiya rəsmi olaraq NATO-nun 31-ci üzvü olub. İsveç də alyansa qoşulmağı planlaşdırır, lakin hazırda onun üzvlüyü Türkiyə tərəfindən bloklanır. Belə bir vaxtda Finlandiya Rusiyanı qəzəbləndirəcək daha bir addım atıb. Belə ki, Finlandiya Birləşmiş Ştatlarla hərbi əməkdaşlığın gücləndirilməsinə dair saziş imzalayıb. Bu, Putinin Finlandiyanın NATO üzvlüyünə qəbulu ilə bağlı sərt bəyanatından sonra olub. Finlandiyanın müdafiə naziri Antti Hakkanen Vaşinqtonda imzalama mərasimindən sonra deyib ki, bu sənəd ABŞ-ın Finlandiyanın və bütün Şimali Avropanın təhlükəsizliyinə sadiqliyini ehtiva edir. Finlandiyanın xarici işlər naziri Elina Valtonen bildirib ki, Müdafiə Əməkdaşlığı Sazişi adlanan bu sənəd Finlandiya və ABŞ arasında ikitərəfli əməkdaşlığı daha da gücləndirəcək. Nazir vurğulayıb ki, Vaşinqton və Helsinki arasında ikitərəfli müdafiə əməkdaşlığını əks etdirən bu sənəd Finlandiyanın NATO üzvü kimi təhlükəsizlyinin təminatını daha da artıracaq. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken bu sənədin imzalanmasını tarixi an və Finlandiyanın NATO-ya böyük töhfəsi adlandırıb. Blinken əlavə edib ki, Finlandiya indi Ukraynada baş verənləri hər kəsdən yaxşı başa düşür. Finlandiyanın müdafiə naziri Antti Hakkanen deyib ki, Helsinki Vaşinqtonla 1990-cı illərdən əməkdaşlıq edir və bu əməkdaşlıq olmasaydı, bugünkü imzalanma da olmazdı. Bu razılaşma ABŞ-a Finlandiya boyunca hərbi qurğu və bazalara giriş verir. Bunun sayəsində ABŞ Finlandiyanın müdafiə avadanlığını modernləşdirəcək, hərbi bazaları lazımi materiallarla təchiz edəcək. Razılaşma ABŞ gəmilərinə, təyyarə və zirehli texnikasına bu bazalara giriş hüququ verir. Bu sazişdə Finlandiyanın uzaq şimalındakı Laplandiya bölgəsi xüsusi olaraq qeyd edilir.
Sazişə Finlandiyanın 15 hərbi bazasından 5-i daxil edilib. ABŞ silahlı qüvvələri bu hərbi bazalardan istifadə hüququ əldə edib. Bu beş bazadan biri də Qərbi Avropada ən böyük hərbi təlim poliqonu olan Rovayarvidir. Bu təlim mərkəzinin sahəsi 1070 kvadrat kilometrdir və 3500 əsgərin iştirakilə manevrlərin keçirilməsinə imkan verir. Sazişə Laplandiya Hərbi Hava Komandanlığının bazası və Rovaniyemidəki Cager Briqada Qarnizonu daxildir. Filandiyanın F-18 qırıcı donanması bu bazada yerləşir və yaxın gələcəkdə təkmil F-35 təyyarələri də bura gətiriləcək. Sənəddə ölkənin ən şimal nöqtəsindəki İvalo sərhəd qoşunları bazasının adı çəkilir. Bu baza Rusiya sərhədinin 50 kilometrliyindədir. Finlandiya-ABŞ hərbi sazişindən bir neçə gün əvvəl Vaşinqton İsveçlə belə bir əməkdaşlıq sazişi imzalayıb. Bunlar fonunda Norveç, Finlandiya və İsveç Rusiya ilə sərhəddə özləri üçün müəyyən məhdudiyyətlər tətbiq edirlər. Bunlar fonunda demək olar ki. Qərb-Rusiay çəkişməsi Ukrayndan sonra Rusiya ilə sərhəf NATO ölkələrinə daşınacaq. Bu o zaman baş verir ki, ABŞ və Qərb, faktiki olaraq, Ukraynanı tərk etmək üzrədir. Ukrayna ordusu son vaxtlar Qərbdən yetərincə hərbi yardım ala bilmir. ABŞ-ın 2024-cü il üçün hərbi büdcəsində Ukraynaya yardım məqsədilə cəmi 900 milyon dollar nəzərdə tutulub. Halbuki, Ağ Ev gələn il Ukraynaya 70 milyard dollarlıq hərbi yardım paketi vəd etmişdi. Kreml təmsilçiləri sülh danışıqlarına başlamaq üçün Ukrayna savaşının əvvəlində irəli sürdükləri şərtləri təkrarən gündəmə gətirməkdədirlər. Əsas tələblərdən biri isə məhz Ukraynanın tamamilə tərksilah edilməsi ilə birbaşa bağlıdır. Hesab edilir ki, Qərbin Ukraynada Rusiyaya uduzması şimal qonşumuzla həmsərhəd NATO ölkələrinin perspektivdə daha çox Moskvanın təzyiqləri ilə üz-üzə qalmasını şərtləndirir. Ukraynalı hərbi ekspert Oleq Jdanov bu xüsusda bildirir ki, alyans Ukraynadakı müharibədən uzaqlaşır: “Nəzərinizə çatdıraq ki, NATO bizə heç bir avadanlıq, silah və ya sursat vermir. NATO müharibənin ilk ayında dərman, yanacaq şəklində 50 tonluq humanitar yardım etdi. Sonra da müharibədən uzaqlaşmağa başladı. Biz NATO blokundan kənarda birbaşa tərəfdaş ölkələrimizlə işləyirik. Ona görə də NATO-nun qəti addım atmaqdan niyə belə qorxduğunu izah etməyə çalışdım. Çünki bu münaqişəyə cəlb olunmaq istəmir”. Jdanov hesab edir ki, alyans Ukrayna konfliktinin dünya müharibəsinə çevriləcəyindən qorxur və hadisələrin bu cür inkişafı ilə Kreml rəhbəri Putin “qırmızı düyməni” basıb nüvə zərbəsi endirə bilər. Ekspert əlavə edib ki, hazırda Rusiya NATO-nu münaqişəyə təhrik edərək, cavab addımları atmaq istəyir: “Rusiya NATO-nu qəti addım atmağa təhrik edir, sonra Putin onları təcavüzdə ittiham edəcək, özünü sülhməramlı kimi təqdim edəcək və danışıqlar prosesini təklif edəcək".
Tahir TAĞIYEV
