İlham Əliyev və Donald Tramp eyni düşünür - dünya gücə tabedir...

“Bugünkü dünyada güc amili ön plandadır və bunu heç kim unutmasın”. Bu fikirlər prezident İlham Əliyev tərəfindən yerli televiziya kanallarına müsahibəsində səsləndirilib. Qeyd edilən yanaşmanı ABŞ-ın yeni seçilmiş prezidenti Donald Tramp da təsdiq edir.

Məlumat üçün bildirək ki, inauqurasiya mərasimi yanvarın 20-nə planlaşdırılan Donald Tramp   Floridadakı kurortunda bir saatdan çox jurnalistlərin suallarını cavablandırıb və bir sıra sensasion açıqlamalar verib. Belə ki,  Donald Tramp Panama kanalı və Qrenlandiyanı əldə etmək üçün hərbi və ya iqtisadi vasitələrdən istifadəni istisna etməyib. Panama kanalına və Qrenlandiyaya nəzarəti ələ keçirmək üçün hərbi, yaxud iqtisadi zorakılıqdan istifadə etməyəcəyinə dünyanı əmin edə biləcəyini soruşduqda Tramp buna belə cavab verib: “Xeyr, mən bu iki məqamın heç birinə zəmanət verə bilmərəm. Amma bir şeyi deyə bilərəm: bunlar ABŞ-a iqtisadi təhlükəsizlik üçün lazımdır”. Beləliklə, Panama kanalı və Qrenlandiyanın güc yolu ilə alınmasını istisna etməyərək, Tramp bunların ABŞ-a təhlükəsizlik və iqtisadi məqsədlər üçün lazım olduğunu bildirib: “Bizə milli təhlükəsizlik məqsədləri üçün Qrenlandiya lazımdır. Mənə uzun müddətdir ki, hələ namizədliyimi irəli sürməzdən əvvəl deyirdilər... Mən, həqiqətən, Danimarkanın buna hər hansı qanuni haqqının olub-olmadığını bilmirəm. Bu, bizim milli təhlükəsizliyimiz üçün lazımdır, orada hər yerdə Çin gəmiləri var”. Panama kanalına xüsusi toxunan Donald Tramp bunun ABŞ-ın iqtisadi təhlükəsizliyi üçün zəruri olduğunu bildirib və kanalın ABŞ ordusu üçün tikildiyini qeyd edib: “Ola bilər ki, nəsə etməli olaq. Görürsünüz ki, Panama kanalı ölkəmiz üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir. Onu Çin idarə edir, halbuki, biz Panama kanalını Panamaya verdik. Biz bunu Çinə verməmişik. Onlar bundan sui-istifadə etdilər, bu, heç vaxt belə edilməməli idi”. Kanalı idarə edən şirkətin rəhbəri Rikaurte Vaskes Morales bildirib ki, Trampın Panama kanalına nəzarətin ABŞ-a qaytarılması ilə bağlı tələblərinin yerinə yetirilməsi gəmiçilikdə xaosa gətirib çıxaracaq. Onun sözlərinə görə, qaydalarda istisnalar olmur: “Biz çinlilərə, amerikalılara və ya başqalarına qarşı ayrıseçkilik edə bilmərik. Bu, neytrallıq müqaviləsini, beynəlxalq hüququ pozacaq və xaosa gətirib çıxaracaq. Çinin Panama kanalına nəzarət etməsi ilə bağlı ittihamlar əsassızdır. Çinin bizim əməliyyatlarımızla heç bir əlaqəsi yoxdur”.  Gəmilərin Panama kanalından keçməsinin dəyəri 300 min dollardan 1 milyon dollara qədər dəyişdiyini etiraf edən Vaskes Morales deyib: “Tariflər dünyanın hər yerindən gələn bütün gəmilərə aiddir, istisnalar yoxdur”. Trampın Qrenlandiya ilə bağlı açıqlamaları Avropada ciddi narahatlıq yaradıb.Almaniya kansleri Olaf Şoltsun mətbuata xüsusi bəyanatla çıxış etməsi və ABŞ-a sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipinə hörmət edilməsinin zəruriliyini açıq şəkildə xatırlatmaq qərarı məhz bu səbəbdəndir. Almaniya hökumətinin başçısı Danimarkanın Baş naziri Mette Frederiksen və NATO-nun baş katibi Mark Rütte ilə telefon danışığı aparıb. Kansler Trampın bəyanatlarını Fransa prezidenti Emmanuel Makronla SMS vasitəsilə müzakirə edib. Şolts bildirib ki, Avropa ölkələrinin liderləri Trampın son bəyanatlarına anlaşılmazlıqla reaksiya veriblər. Onun sözlərinə görə, sərhədlərin toxunulmazlığı prinsipi bütün ölkələrə şamil edilir.

Trampın Qrenlandiya ilə bağlı açıqlamaları fonunda Danimarka kralı kral gerbini dəyişib. Yeni versiyada Qrenlandiya və Farer adaları daha qabarıq şəkildə təsvir edilib.   Tramp Kanadanı ABŞ-ın ştatına çevirmək planı ilə də gündəmə gəlib, həm də Meksika körfəzinin adını Amerika Körfəzi adlandıracağına söz verib. “Reuters” qeyd edir ki, Tramp vəzifəyə başlamazdan əvvəl diplomatik mülahizələrə və ABŞ müttəfiqlərinin narahatlığına məhəl qoymadan aqressiv xarici siyasət hazırlamağa başlayıb. Tramp ABŞ-ın Kanada mallarına və hərbi dəstəyə xərcləmələrini tənqid edərək, ABŞ-ın bundan faydalanmadığını qeyd edib. O, iki ölkə arasındakı sərhədi “süni xətt” adlandırıb. Kanadanın baş naziri Castin Trudo Trampın açıqlamasına cavab olaraq bir şeyin mümkün olmadığını bildirib: “Kanadanın ABŞ-ın bir hissəsi olacağı ehtimalı çox azdır. Ölkələrimizin işçiləri və icmaları bir-birinin ən böyük ticarət və təhlükəsizlik tərəfdaşı olmaqdan faydalanır”. Tramp Rusiya-Ukrayna münaqişəsinə də toxunub və hakimiyyətdən gedən ABŞ administrasiyasını Ukrayna ilə bağlı siyasətinə görə tənqid edib. Onun sözlərinə görə, Ağ Ev Rusiya prezidentinin dəfələrlə Ukraynanın NATO ilə heç bir əlaqəsi olmaması barədə xəbərdarlıq etməsini nəzərə almayaraq, Ukraynanın təşkilata mümkün üzvlüyü ilə bağlı danışıqlarda çoxlu səhvlərə yol verib. Bu səhvlər, Trampın fikrincə, müharibəyə səbəb olub. Üstəlik, Tramp prezident seçilməşdən əvvəl Rusiya ilə Ukrayna arasında hərbi əməliyyatları cəmi bir günə bitirə biləcəyinə inandırırdısa, o, bunu artıq 6 ay ərzində edə biləcəyinə ümid etdiyini bildirib və yenə bunun necə olacağını açıqlamayıb. Tramp 2023-cü il oktyabrın 7-də HƏMAS-ın İsrail yaşayış məntəqələrinə hücumu zamanı girov saxlanılan israillilərlə bağlı məsələyə də toxunub və bildirib ki, vəzifəyə başlamazdan əvvəl onlar azad edilməsələr, bunun ağır nəticələri olacaq: "Mən vəzifəyə başlamazdan əvvəl onlar geri qaytarılmasa, bunun Yaxın Şərqdə ciddi nəticələri olacaq. HƏMAS üçün də yaxşı olmayacaq... Əlavə edəcəyim heç nə yoxdur. Girovları qaytarmalı idi. Onlar heç vaxt girov götürülməməli idilər. Oktyabrın 7-də hücum baş verməməli idi". Tramp eyni zamanda vəzifəyə gəldikdən sonra NATO-ya üzv ölkələrin hərbi alyansa ödədiyi pulun miqdarını dəyişəcəyini deyib. Onun sözlərinə görə, NATO  ölkələri ÜDM-in 2 faizini deyil, 5 faizini müdafiəyə ayırmalı olacaqlar”. Bütün bunlar yeni dünya nizamında güc faktorunun ön planda olduğunu bir daha təsdiq edir.

Nahid SALAYEV