Ermənistan Zəngəzur dəhlizini məcburən açmalı olur - vaxt gəldi...
“Biz istəyirik ki, Cənubi Qafqazda sülh olsun, əməkdaşlıq olsun, onlar bizə mane olmasınlar. Onlar Türkiyə ilə Azərbaycan arasında coğrafi maneə kimi fəaliyyət göstərməsinlər. Zəngəzur dəhlizi açılmalıdır və açılacaqdır. Onlar bunu nə qədər tez başa düşsələr, o qədər də yaxşıdır. Biz belə vəziyyətdə qala bilmərik. Biz Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Naxçıvana niyə müxtəlif, başqa yollarla getməliyik? Bizim birbaşa əlaqəmiz olmalıdır və bu əlaqə Ermənistanın suverenliyini şübhə altına qoymur. Sadəcə olaraq, onlar 10 noyabr Bəyanatının müddəalarını yerinə yetirməlidirlər. Orada hər şey açıq-aydın göstərilib. Biz dörd ildən çoxdur ki, səbir göstəririk. Dörd ildən çoxdur istəyirik ki, bu, danışıqlar yolu ilə həll olunsun. Biz nə qədər gözləməli olacağıq və nə üçün gözləməliyik? Yəni, onlar bütün bunları nəzərə almalıdırlar. Mən bir dəfə demişəm, onlar gərək bizi əsəbləşdirməsinlər və başa düşsünlər ki, burada söz sahibi bizik və Cənubi Qafqazda Azərbaycan aparıcı iqtisadiyyatdır, aparıcı hərbi gücdür və aparıcı dövlətdir”. Bu fikirləri prezident İlham Əliyev yerli televiziya kanallarına müsahibəsində bildirib.
Beləliklə, qeyd edilənlər təsdqi edir ki, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılmasında qərarlıdır və daha səbr etmək niyyətində deyil. Həm də nəzərə alınmalıdır ki, dəhlizin açılması Ermənistanın hüquqi öhdəliyidir. 2020-ci il 10 noyabr tarixli üçtərəfli Bəyanatın 9-cu bəndində sözügedən məsələ öz təsbitini tapıb: “Bölgədəki bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələri bərpa edilir. Ermənistan Respublikası vətəndaşların, nəqliyyat vasitələrinin və yüklərin hər iki istiqamətdə maneəsiz hərəkətinin təşkili məqsədilə Azərbaycan Respublikasının qərb rayonları və Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təhlükəsizliyinə zəmanət verir. Nəqliyyat əlaqəsi üzrə nəzarəti Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidmətinin sərhəd xidmətinin orqanları həyata keçirir. Tərəflərin razılığı əsasında Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə Azərbaycanın qərb rayonlarını birləşdirən yeni nəqliyyat kommunikasiyalarının inşası təmin ediləcək”. 2021-ci il yanvarın 11-də Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan liderlərinin imzaladığı digər üçtərəfli Bəyanatda bir daha bu məsələyə toxunulub: “2020-ci il 10 noyabr tarixli Bəyanatın 9-cu bəndinin regionda bütün iqtisadi və nəqliyyat əlaqələrinin bərpası ilə bağlı hissəsinin reallaşdırılması məqsədilə Rusiya Federasiyasının Prezidenti V.V.Putinin Azərbaycan Respublikasının, Ermənistan Respublikasının baş nazirləri müavinlərinin və Rusiya Federasiyası Hökumətinin sədr müavininin birgə həmsədrliyi ilə üçtərəfli İşçi qrupu yaradılması barədə təklifi dəstəklənir”. Həmin İşçi qrupu fəaliyyətə başlasa da, bir neçə görüş keçirsə də, Ermənistanın mövqeyi səbəbindən ortada hansısa nəticə yoxdur. Azərbaycan artıq bu vəziyyətə dözmək niyyətində deyil. Məsələ ilə bağlı Milli Məclisin deputatı Anar İsgəndərov isə “Trend”ə açıqlamasında bildirib ki, Zəngəzur birmənalı olaraq Azərbaycan torpağıdır: “Azərbaycanın Şərqi Zəngəzuru varsa, deməli, Qərbi Zəngəzuru da var. Qərbi Zəngəzur deyilən ərazi də birmənalı olaraq azərbaycanlıların yaşadığı tarixi torpaqlardır. Ermənilər özləri də bilirlər ki, bu ərazilər tarixi Azərbaycan torpaqlarıdır. Azərbaycanın 8 kəndi ermənilərə verildikdən, Mehri rayonu yaradıldıqdan sonra Naxçıvanla quru sərhədlər bağlandı. Bunlar tarixdir, şübhəli heç bir şey yoxdur. Niyə Azərbaycan torpaqları bir-birindən ayrı qalmalıdır? Niyə Naxçıvana getmək üçün Azərbaycan hakimiyyəti başqa yollar fikirləşməlidir?”
Deputat qeyd edib ki, Ermənistan çıxılmaz vəziyyətdə olduqda Qərb dövlətlərindən heç biri onun yanında olmur: “44 günlük müharibəyə qədər də ermənilərin düşüncəsində “Qarabağın tarixi erməni torpağı olması” düşüncəsi var idi və havadarları da ermənilərdən daha çox cəhd göstərirdilər. Nəticədə qarşı tərəf danışıqsız təslim olmağa məcbur edildi. Ermənistan bunların hamısını düşünməlidir ki, əgər burada Azərbaycanın maraqları təmin olunmasa, bölgənin gələcək taleyində nələr baş verə bilər. Ermənistan ağır vəziyyətə düşəndə heç bir qərb dövləti onun yanında ola bilməz. Onlar Ermənistanı qızışdırırlar, bu, tarix boyu belə olub. Bu gün hansısa dövlət Ermənistana silah bağışlaya, onun müdafiə qabiliyyətini möhkəmləndirmək üçün yardımlar da edə bilər. Lakin bu yardımlar və silahlar Ermənistanı Azərbaycandan güclü edə bilməz”. Zəngəzur dəhlizi təkcə Azərbaycanın qərb rayonlarını Naxçıvanla birləşdirməyə xidmət etmir, perspektivdə o, Şərq-Qərb, Şimal-Cənub marşrutlarının da mühüm tərkib hissəsi olacaq. Bu səbəbdən dünya miqyasında Zəngəzur dəhlizinə böyük maraq var. ABŞ, Rusiya, Çin, Avropa ölkələrinin böyük əksəriyyəti, Mərkəzi Asiya dövlətləri və digərləri bu dəhlizin açılmasında maraqlı tərəf kimi çıxış edirlər. Sözügedən dəhlizinin strateji əhəmiyyəti bu mənada həm də onunla ölçülür ki, o, işə düşdüyü halda Cənubi Qafqaz regionu daha sürətlə sabitliyin bərqərar olduğu əməkdaşlıq məkanına çevriləcək. Burada o da xüsusi qeyd edilməlidir ki, Azərbaycan Zəngəzur dəhlzinin Ermənistan ərazisindən keçən hissəsində İrəvanın suveren hüquqlarını tanıyır. Belə şəraitdə də Ermənistanın Zəngəzur dəhlizini açmaqdan imtinası regionda sülh və əməkdaşlığa zərbə vurur. Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının keçmiş rəisi, general-polkovnik Movses Akopyan da bunu təsdiq edir: “Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında imzalanmış 10 noyabr bəyanatında əksini tapıb”. Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin dəhlizlə bağlı son açıqlaması ilə əlaqədar jurnalistin sualına general belə cavab verib: “Dəfələrlə söyləmişəm: 10 noyabr sənədini diqqətlə oxuyun, orada təsadüfən bir söz, hərf yazılmayıb, orada hər şey qeyd olunub”. Ermənistan və Azərbaycan arasında yeni müharibə ehtimalına gəlincə, Akpyan qeyd edib: “Bütün dünya ölkələri müharibəyə hazırlaşır və gözləyir. Ermənistan geridə qalmamalıdır”. Erməni türkoloq Varujan Qeqamyan isə bildirir ki, Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı 2025-ci ildə mümkün olan ən böyük təzyiq olacaq. Onun sözlərinə görə, İran dəhliz məsələsində əsas müxalifət olaraq qalır: “Təəssüf ki, Ermənistan yox, məhz İran. Qərbin İrana təzyiqlərini artırdığı halda, bizim üçün çox faydalı olan bu mövqe dəyişdirilə bilər. Azərbaycan və Türkiyənin Ermənistana qarşı müharibəsi təkcə klassik döyüş meydanında deyil, həm də informasiya döyüş meydanında aparılır. Ona görə də mütəşəkkil türk təbliğatının yayılmaması vacibdir. Qarşıdakı həftələrdə biz bu təhlükənin mahiyyətini mümkün qədər təfərrüatı ilə başa düşməyə və vizuallaşdırmağa və bəzi əks tədbirləri inkişaf etdirməyə kömək edəcək qondarma dəhlizin hərtərəfli tədqiqini təqdim edəcəyik”. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan da Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevin Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlamasına münasibət bildirib. Paşinyan İrəvanın regionda nəqliyyat əlaqələrinin bərpasını dəstəklədiyini bildirib: “Bizim layihəmiz bölgədə bütün kommunikasiyaların açılmasını nəzərdə tutur. Ermənistan ərazisindən keçməklə Azərbaycana dəmir yolunun tikilməsi təklif olunub, bizim üçün məsələnin konkret həlli bu layihədir və Bakıdan müsbət cavab gözləyirik. Daha sonra kağız üzərində razılaşma əldə olunar və biz dəmir yolunun tikintisinə başlayarıq”.
Ramil QULİYEV
