Vətəndaş cəmiyyətinin düzgün təşkili Azərbaycanın daha böyük uğurlarını şərtləndirir...
Vətəndaş cəmiyyəti müasir demokratiyaların təməl daşı və sosial dəyişikliklər, cəmiyyətin inkişafı və fərdi hüquqların müdafiəsi üçün hərəkətverici qüvvədir.
O, geniş spektrli qeyri-hökumət təşkilatlarını (QHT), icma qruplarını, həmkarlar ittifaqlarını, müxtəlif inanca əsaslanan təşkilatları və hökumətdən, özəl sektordan asılı olmayaraq fəaliyyət göstərən digər qurumları əhatə edir. Bu qruplar vətəndaşların əməkdaşlıq etmələri, konkret məsələlər üzrə narahatlıqlarını bildirmələri və hakimiyyət orqanlarının məsuliyyətli davranışı üçün müvafiq əsaslar yaradır.
Demokratiyanın güclənməsində vətəndaş cəmiyyəti müstəsna rol oynayır
Vətəndaş cəmiyyətinin əsas funksiyalarından biri demokratik idarəetməni gücləndirməkdir. Siyasi iştirakçılığı təşviq etməklə, vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları insanlara qərar qəbuletmə proseslərində iştirak etmək imkanı verir. Onlar seçicilərin maarifləndirilməsini təşviq edir, seçkilərin şəffaflığını müdafiə edir və müxtəlif səslərin eşidilməsini təmin etməyə nail olurlar.
Bundan əlavə, vətəndaş cəmiyyəti hökumətlərin və institutların demokratik prinsipləri dəstəkləmələrini təmin etmək üçün onların hərəkətlərinə nəzarət edən birlik kimi çıxış edir. Məsələn, müdafiə qrupları vətəndaş, ifadə azadlığının və insan hüquqlarının müdafiəsi üçün kampaniya aparır. Bu hal demokratiya daxilində nəzarət və tarazlığın qorunması, hakimiyyətdən sui-istifadə hallarının qarşısının alınması və ictimai etimadın gücləndirilməsi üçün vacibdir. Vətəndaş cəmiyyəti sosial bərabərsizliklərin həllində və inklüzivliyin təşviqində mühüm rol oynayır. O, fərqli qruplar üçün təşkilatlanma və hüquqlarını müdafiə etmək üçün platforma təmin edir. Fəallıq və ictimai kampaniyalar vasitəsilə vətəndaş cəmiyyəti gender bərabərsizliyi, irqi ayrı-seçkilik, təhsil və səhiyyə xidmətlərinə çıxış kimi məsələlər haqqında məlumatlılığı artırır. Vətəndaş cəmiyyəti institutlarının inkişafında, formalaşmasında, əməkdaşlıq istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsində dövlətin rolu mühümdür. Vətəndaş cəmiyyəti institutlarının normal fəaliyyətini təmin etməyə yardım etmək, dövlətlə QHT-ın əməkdaşlığını genişləndirmək, ictimai nəzarətdə QHT-lərin rolunu artırmaq inkişaf etmiş ölkələrin əsas preoritet istiqamətlərindəndir. Dövlətin qanunları, qərarları, proqram və qrantlarında qarşıya qoyulan vəzifələr vətəndaş cəmiyyətinin institutlarının daha da inkişaf etməsinə təkan verir. Bunun konkret nümunələrini ölkəmizdə görmək mümkündür. Vətəndaş cəmiyyəti institutlarının onlarda iştirak prizmasından siyasi proseslərin xüsusiyyətləri də burada mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Hökumətin bu prosesə əlverişli zəmin yaratması səbəbindən Azərbaycanda hər il yeni ictimai təşkilatlar yaranır. Hər bir təşkilatın yaranması təsadüfi deyil. Ən ümumi səbəblərdən biri, artıq qeyd edildiyi kimi, vətəndaşların mənafeyini qorumaqdır. Vətəndaş cəmiyyəti daxilindəki təşkilatlar sosial ədaləti inkişaf etdirən siyasətlərə təsir etmək və proqramları həyata keçirmək üçün çox vaxt hökumətlər və beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq edirlər. Vətəndaş cəmiyyəti eyni zamanda insanları ümumi problemlərin həlli üçün bir araya gətirərək sosial birliyi gücləndirir. Bu rol davamlı sülh üçün etimadın və birliyin bərpasının vacib olduğu hallarda xüsusilə vacibdir.
Gənclərin aktiv fəaliyyətinə vətəndaş cəmiyyəti böyük töhfələr verir
Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatları innovativ ideyaların və mürəkkəb sosial problemlərin həllinin təkanverici qüvvələridir. Bu innovasiyalar çox vaxt milli və beynəlxalq siyasətlərə təsir edərək sistem dəyişikliyinə səbəb olur. Məsələn, bərpa olunan enerji və ətraf mühitin qorunmasını müdafiə edən hərəkatlar hökumətləri və korporasiyaları davamlı təcrübələri qəbul etməyə sövq edir. Eynilə, rəqəmsal hüquqlar və məlumatların məxfiliyi üçün kampaniyalar getdikcə bir-birinə bağlı olan dünyada fərdi azadlıqları qoruyaraq rəqəmsal əsrdə tənzimləmələri formalaşdırır.
Vətəndaş cəmiyyəti fərdlərin daha böyük xeyirə töhfə verməsi üçün imkanlar yaratmaqla vətəndaş iştirakını ruhlandırır. Vətəndaş cəmiyyətinin səciyyəvi xüsusiyyəti olan könüllülük insanlarda cəmiyyət hissini və ortaq məsuliyyəti inkişaf etdirməklə yanaşı, həvəsli olduqları işləri dəstəkləməyə imkan verir. Bu fəal iştirak sosial əlaqələri gücləndirir və ictimai rifahı artırır. Gənclərin cəlb edilməsi vətəndaş cəmiyyətinin təsirinin xüsusilə mühüm aspektidir. Gəncləri inkişaf təşəbbüslərinə cəlb etməklə QHT-lər gələcək liderlər nəslini yetişdirirlər. Təhsilə, liderlik təliminə və bacarıqların artırılmasına yönəlmiş proqramlar gəncləri icmalarında müsbət dəyişikliklərə səbəb olmaq üçün lazım olan vasitələrlə təchiz edir. İnkişaf etmək üçün vətəndaş cəmiyyəti dəyişən qlobal dinamikaya uyğunlaşmalıdır. Rəqəmsal alətlər və texnologiyaların tətbiqi əhatə dairəsini və əməliyyat səmərəliliyini artıra bilər. Daha güclü koalisiyaların qurulması və sektorlararası tərəfdaşlıqların təşviqi onların təsirini gücləndirir və davamlılığı təmin edir. Beləliklə, vətəndaş cəmiyyəti fərdlər, icmalar və institutlar arasında uçurumları aradan qaldıran, fəaliyyət göstərən cəmiyyətin həyati sütunudur. Onun demokratiyaya, sosial ədalətə, cəmiyyətin dayanıqlığına və innovasiyaya verdiyi töhfələr əvəzolunmazdır. Vətəndaş cəmiyyətini dəstəkləmək və gücləndirməklə hər bir cəmiyyət inklüzivliyi, hesabatlılığı və kollektiv tərəqqiyə dəyər verən gələcəyə sərmayə qoyur. Azərbaycanın da prosesə yanaşması məhz bundan ibarətdir. Bundan irəli gəlir ki, Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyətinin inkişafına olduqca münbit şərait yaradılıb, eyni zamanda, vətəndaş cəmiyyəti institutları cəmiyyəti irəli aparmaq, dövlətin həyata keçirdiyi siyasətə, atdığı addımlara ən müxtəlif formada dəstək vermək potensialına malikdir. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu istiqamətində atılan addımlar ardıcıl və məqsədyönlü olması ilə xarakterizə olunur. İctimai təsisatların, qeyri-hökumət təşkilatlarının, medianın fəaliyyəti üçün hüquqi zəmin, qanunvericilik bazası və praktik müstəvi yaradılıb. Nəticə etibarı ilə də Azərbaycan vətəndaş cəmiyyətinin tərəqqisində daha böyük nailiyyətlərin müəllifinə çevrilir.
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
