Fransa gərək "tünd sirkə" məsələsini unutmasın... - Aydın Quliyev
Azərbaycan Mətbuat Şurası İdarə Heyətinin üzvü, "Bakı-Xəbər" qəzetinin baş redaktoru, politoloq Aydın Quliyev gündəmdə olan siyasi mövzular haqqında "Olaylar" İnformasiya Agentliyinə müsahibə verib.
Müsahibəni təqdim edirik:
- Uzun illər Azərbaycan-Fransa münasibətləri dinamik şəkildə inkişaf etsə də İkinci Qarabağ Müharibəsi zamanı ölkələr arasında yaşanmış diplomatik böhran bir çox sahədə təmasları minimuma endirdi. Hazırda Azərbaycan-Fransa münasibətlərini necə qiymətləndirirsiniz?
- Azərbaycan-Fransa münasibətlərinin "buzlu dövrüdür". Regional və bəzi qlobal məsələlərə baxışlar o qədər ziddir ki, onun yaxın vaxtlarda isinəcəyini söyləmək çətindir. Fransa rəhbərliyi bu gün Azərbaycana əks və düşmən geosiyasi düşərgənin təmsilçisi kimi baxır. Əslində 44 günlük müharibəyə qədər də iki ölkənin münasibətlərində dinamiklik, qarşılıqlı anlaşma yox idi. Fransa üzdə guya əməkdaşlıq və Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində vasitəçilik siyasəti aparsa da, mahiyyətdə tam tərsinə idi. Azərbaycanın xoş niyyətli siyasətindən istifadə edərək regionumuzda möhkəmlənmək istəyirdi. MQ - nin həmsədri kimi əslində münaqişəni uzadırdı, Ermənistanın maraqlarına xidmət edirdi. Fikri Ermənistana torpaq, özünə iqtisadi fayda və regionun işlərinə soxulmaq imkanı qazandırmaq istəyirdi. Vətən müharibəsindən sonra Fransanın və ümumən Qərbin maskası cırıldı. Bu vaxta qədər Azərbaycana qarşı pərdəarxası düşmənçilik edirdisə, indi hər şeyi açıq-saçıq etməyə başladı. Çünki Azərbaycan Ermənistanın işğal planlarını, Fransanın isə geosiyasi üstünlük qazanmaq və bölgəmizdə özünə yeni müstəmləkələr yaratmaq planlarını pozdu. Hazırda Fransa Azərbaycandan qisas alır. Özünün geosiyasi planlarının pozulmasına görə qisas almaq istəyir, Ermənistanı kapitulyasiya etdiyimizə görə qisas alır və Rusiyanın siyasətinin əleyhinə getmədiyimizə görə qisas alır, Qərbin aləti olmadığımıza görə bizi vurur. Fransa Avropa Birliyini də Azərbaycana qarşı öz siyasətində alətə çevirməyə çalışır, bəzən buna nail olur. Bütün bunlar həm də şəxsən Makronun çılğın, ambisiyalı, qisasçılıq siyasəti deməkdir.
- Fransız müstəmləkəsi Yeni Kaledoniyada yerli polisin oraya ezam olunmuş Azərbaycan Dövlət İnformasiya Agentliyinin (AZƏRTAC) əməkdaşı Aygün Həsənovaya münasibətdə nalayiq, qəddar rəftarı, ona qarşı qanunsuz davranışı - Şengen vizası olmasına baxmayaraq, əsassız tələblər irəli sürməsi Fransanın söz və ifadə azadlığına dözümsüzlüyünün aşkar göstəricisi, növbəti bariz nümunəsidir. Sizcə, bu hadisə özünü dünya demokratiyasının beşiyi sayan Fransanın ali dəyər və prinsiplərə qətiyyən məhəl qoymadığını təsdiqləyirmi?
- Yeni Kaledoniya hələ də Fransanın müstəmləkəsidir. Millət azadlıq istəsə də vermir, hətta ana dilində təhsili də yasaq edib. Azərbaycanlı media mənsublarına Fransa polisinin münasibətində təəccüblü şey yoxdu. Hər şey fransız siyasətinə və Makronun idarəçiliyinə uyğundur. Makron öz paytaxtında dinc etirazçılara, media nümayəndələrinə hansı sayğını göstərir ki, bizim jurnalistlər üçün də nəsə edə?! Polislər Makronun antiazərbaycan siyasətindən, Paris meri İdalqo arvadın Laçının qapılarında çıxartdığı ermənipərəst hoqqalardan, Xankəndidə absurd seçki kompaniyası aparmaq istəyən prezidentliyə namizəd Zemurun faşistsayağı ermənipərəstliyindən, Fransa senatının qondarma "DQR"-i tanımasından nümunə götürür. Polislər görür ki, Makron və bütün fransız elitası "erməni diasporunun çirkli pullarını yeyəndən sonra ağız-burunlarını necə yalayırlar". Başqa nədən nümunə götürəcəklər ki?!..
Fransa polisi də Makronun özü kimi qisasçılıq siyasəti aparır. Həm ermənilərə görə Azərbaycan jurnalistlərinə qarşı aqressiv oldular, həm də Azərbaycan Fransanın yeni müstəmləkəçilik siyasətini ifşa etmək üçün görün nə böyük işlər gördü. Fransanın müstəmləkə siyasətinə qarşı Bakı Təşəbbüs Qrupu yaratdı, bu qrup BMT-də konfrans keçirdi, Yeni Kaledoniyada Azərbaycan bayrağı qaldırıldı, Bakıdakı antimüstəmləkəçilik konfransına, hətta Yeni Kaledoniya və Korsika kimi fransız müstəmləkələri də dəvət olundu, konfransda Fransanın siyasətinin "ciyərini çıxartdılar". Fransanın siyasi rəhbərliyi də, polisi də bunlardan sözsüz ki, qıcıqlandılar. Bu məntiqlə fransız polisi Kalefonuyada bizim jurnalistləri öldürə də bilərdilər. Ancaq Fransa gərək "tünd sirkə" məsələsini unutmasın...
- Bu yaxınlarda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilə ABŞ-ın Dövlət katibi Entoni Blinken arasında telefon danışığı baş tutdu. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın mövqeyini tam açıqlığı ilə diqqətə çatdırdı. Sizcə, hadisələrin bu istiqamətdə inkişafı ABŞ-a və onun Cənubi Qafqaz siyasətinə nə dərəcədə zərbə vurdu?
- Müharibədən sonra ABŞ Azərbaycan-Ermənistan məsələlərinə daha praqmatik mövqedə idi. Məsələn, ərazi bütövlüyü prinsipinə, ikitərəfli Bakı-Yerevan dialoqunu təşfiq edirdi, ərazi bütövlüyünün qarşılıqlı tanınmasından sonra sülh sazişi üçün sanki heç bir ciddi maneənin qalmadığı kimi ovqat sərgiləyirdi. Bu, Amerikanın dövlət və strateji maraqlarına nisbətən ən münasib mövqe idi. Ancaq təəssüf ki, antiterror tədbirlərindən sonra erməni lobbisinin Amerika siyasətinə təsirləri artdı. Amerika səhvə yol verdi. Bakı-Yerevan normallaşmasında ən perspektivli vasitəçi statusuna ən yaxın namizəd olsa da, bu mövqeyini yavaş-yavaş itirdi. Bölgədə daha müstəqil siyasət aparan Azərbaycana stavka etməkdənsə, hamıya xidmət etməyə hazır olan Ermənistanı üstün tutdu. Hər şeyə Ermənistanın gözü ilə baxmağa başladı. Azərbaycanın guya Ermənistana təcavüz etdiyini dedi, Qarabağda etnik təmizləmədən danışdı və sair. Halbuki bunlar həqiqət yox, "nyus etməni feykləri" idi... Ən pisi o oldu ki, ABŞ geosiyasi mübarizədə Azərbaycandan Rusiyanın əleyhinə mövqe göstərən müttəfiqlik umdu. Dəyər verə bilmədi ki, onun bu təmənnası Azərbaycanın müstəqil siyasətinə ziddir. Qiymətləndirə bilmədi ki, Azərbaycan bu bölgədə Amerikanın dostu, ya Rusiyanın düşməni olmaqdan qat-qat artıq müstəqil dövlət siyasəti ilə faydalı ola bilər. Təbii ki, bu siyasətlə ABŞ Azərbaycanın dostuna və ya bölgəmizdə ədalətli vasitəçiyə çevrilə bilməzdi. Məntiqi olaraq, ABŞ obyektiv və ədalətli vasitəçi kimi Qafqazda sabit şəkildə qalmaq imkanlarını zəiflətdi, Azərbaycan cəmiyyətinin nəzərində etimadı zədələndi. Deyə bilmərəm ki, Blinkenin zəngi tam yeni bir siyasət başlatmaq istəyindən doğdu. Hər şeyi zaman və Amerikanın yeni səfiri cənab Libbinin aparacağı siyasət göstərər.
- "The Washington Post" qəzeti də növbəti dəfə Azərbaycana qarşı sərt ittihamlarla dolu redaksiya məqaləsi dərc edib. Qəzet guya Azərbaycanda söz azadlığının olmadığını, korrupsiya hallarının geniş vüsət aldığını iddia edib və ölkədə siyasi motivli həbslərin baş verməsi barədə redaksiya məqaləsi dərc edib. Bu mövzuda fikirləriniz nədir?
- ABŞ mediasında, xüsusən də "The Washington Post"-un üstündə ermənipərəst siyasi dairələrin təsiri var. Onlar medianı yönəldirlər. Amerika mediası ölkənin geosiyasi kursunun elementlərindən birinə çevrilib. Siyasi hakimiyyət Azərbaycana nə münasibət göstərsə, tək-tük orqanları çıxmaq şərtilə mütləq əksər media qurumları da bu yolla gedir. Qərb medialarının Azərbaycana münasibətində də şərti iki mərhələ var. Müharibəyə qədər Azərbaycanı tənqid edən materiallara üstünlük verməklə ölkəmizi erməni işğalları ilə barışmağa məcbur etmək istəyirdilər. İndi isə Azərbaycan bu bölgədə Fransasız, Amerikasız yeni reallıqlar yaratdığı üçün bunları qəbul etmək istəmirlər. İndi Azərbaycanı sıxmaq istəyirlər ki, Azərbaycan Ermənistanı kapitulyativ şərtlərlə sülh sazişinə məcbur etməsin. Bu siyasətin aparılmasında mediaya da rol ayrılıb.
- Türkiyənin hakim Ədalət və İnkişaf Partiyasının (AKP) sözçüsü Ömər Çəlik bildirib ki, ABŞ Türkiyəyə F-16-ların verilməsi üçün şərt kimi Ankaradan Azərbaycana Qarabağın azad edilməsi üçün verdiyi dəstəyi kəsməsini tələb edibmiş. F-16, F-35-lərin Türkiyəyə verilməməsinin əsl səbəbləri bəllidir. ABŞ bunun üçün çoxsaylı bəhanələr ortaya atıb Türkiyəyə təzyiq göstərməyə çalışır. Azərbaycana yardım məsələsi də bu bəhanələrdən biridir. Bu barədə nə deyə bilərsiniz?
- ABŞ Türkiyə ilə F-16, F-35 məsələsində yəqin ki, iki hədəfi vurmaq istəyib. Əvvala, Türkiyəni müharibə vaxtı Azərbaycana dəstək verməkdən çəkindirməyə və bununla Ermənistanın vəziyyətini düzəltməyə çalışırdı. Həqiqətən 44 günlük müharibədə Türkiyə Azərbaycana siyasi-diplomatik dəstək verməsəydi, işimiz çox çətin olardı. İkinci, F-16 və F-35-ləri Türkiyəyə verməklə Türkiyə-Rusiya münasibətlərini pozmaq istəyirdi. Yaxşı ki, Türkiyə bu oyunlara getmədi...
- Noyabrın 30-da Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə Dövlət Komissiyasının və Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə komissiyanın beşinci görüşü keçirildi. Tərəflər Azərbaycan və Ermənistan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası üzrə dövlət komissiyasının və Ermənistan ilə Azərbaycan arasında dövlət sərhədinin delimitasiyası və sərhəd təhlükəsizliyi məsələləri üzrə komissiyanın birgə fəaliyyəti haqqında əsasnamə layihəsinin razılaşdırılması üzrə işin başlanılması barədə sövdələşib, həmçinin komissiyaların görüşlərinin keçirilməsinin intensivləşdirilməsinə dair razılığa gəlib. Siz bu görüşün nəticələri haqqında nə düşünürsünüz?
- Hazırda Azərbaycanla Ermənistanın arasında həllini gözləyən 2 əsas məsələdən biri sərhədlərdi. Digəri sülh sazişidir. Ermənistan hər ikisinin yekunlaşmasında maraqlı deyil. Xüsusilə, delimitasiya çox uzun çəkəcək prosesdir. Sülh sazişinin imzalanması nisbətən az zaman çərçivəsində yekunlaşa bilər. Bunu ermənilər də bilir. Ona görə saziş danışıqlarına gəlmirlər. Sərhəd danışıqlarına guya bir qədər həvəsli olduqlarını göstərməklə özlərini sülh tərəfdarı kimi tanıtmaq istəyirlər. Əslində isə sərhəd danışıqlarına gəlməklə həm bu danışıqların özünü, həm də sülh sazişi danışıqlarını yubatmaq istəyirlər. Bilirik ki, Sərhədləri Rusiya Baş Qərargahının xəritələri olmadan dəqiqləşdirmək çətin olacaq. Ermənilər isə masaya rusları buraxmaq həvəsində deyillər. Tam gücləri ilə Qərbə üz tutublar. İndi baxın, sərhəd danışıqları uzandıqca bəhanə edəcəklər ki, gərək sərhəd məsələsini bitirək, sonra sülh sazişinə başlayarıq. Bir sözlə, Ermənistan sərhəd danışıqlarına yeni oyun partiyası kimi baxır. Bu onların özlərinə daha çox ziyanlıdır. Biz əhəmiyyətli strateji yüksəkliklərdə oturub ovcumuzun içi kimi Cermuxa və Basarkeçərə baxırıq. Hətta Kiçik Göyçəni də görürük... Hətta sərhədlər delimitasiya olunmayacaqsa belə, Azərbaycana "şərti sərhəd" rejimi də sərf edir.
- İşğal altında olan torpaqlarımızın mənfur düşməndən azad olunması ilə bütün dünya erməni işğalçıları tərəfindən cənnət Qarabağın məqsədli şəkildə xarabalığa çevrilməsini, vandalizmə məruz qalmasını, dini-tarixi abidələrimizin təhqir olunaraq dağıdılmasının şahidi oldu. Amma artıq Qarabağda davamlı şəkildə yenidənqurma işləri aparılır. Bunlardan biri də Qarabağ Universitetinin yaradılması məsələsidir. Sizcə, Xankəndində Qarabağ Universitetinin yaradılmasının bizim üçün hansı tarixi aspektləri var?
- .Qarabağ universitetinin yaranması həm tarixi hadisədir, həm də rəmzidir. Onun rəmzidir ki, biz ermənilərdən tam fərqli xislətimizi parlaq şəkildə göstəririk. Erməni silahlıları "sümük soran" həşərat sürüsü kimi Qarabağı yerlə yeksan etdi, biz ora elm, maarif, təhsil aparırıq, bərpa edirik. Onun rəmzidir ki, Qarabağ Universitetində Azərbaycanın 8 noyabr, 20 sentyabr zəfərlərini elmin, diplomatiyanın, hərb sənətinin, hüquq və texnoloji inkişafın geniş meydanlarında ləyaqətlə qoruyan və inkişaf etdirən böyük xadimlərimiz yetişəcək. Bu gün Quzey Kıprız Türk Cümhuriyyətinin universitetləri bütün dünya gənclərini öz qucağına basıb, hər əcnəbi gəncin yaddaşına yunan terroristlərin 1974-83-cü illərə qədər bu torpaqlarda hansı vəhşilikləri törətdiklərini həkk edir. Qarabağ Universitetində də saysız əcnəbi gənclərin ali təhsil alacaqlarına inanıram. Onlar Azərbaycanın gələcək lobbiçilərinə çevriləcəklər. Bakıda universitetlərdə təhsil alan əcnəbi gənclər başqa, Qarabağ universitetində oxuyacaq əcnəbi gənc bir qədər başqa...
Röyalə Xəyal
