Serbiya və Bolqarıstana Azərbaycandan qaz ixracı niyə dayandı - boruya kənar müdaxilə ehtimalına ekspert izah verir...
Azər Həsrət: "Azərbaycan təyyarəsinin Qroznı səmasında vurulmasına Bakının sərt təpkisinə cavab olaraq Rusiya bu təxribata gedə bilər"
Mediada yayılan xəbərə görə, Şahdəniz Alfa (SDA) platforması ilə Səngəçal terminalı arasında sualtı kondensat ixrac xəttində texniki nasazlıq aşkar edilib.
Bu barədə "bp Azərbaycan" Bolqarıstan və Serbiyaya qazın nəqlinin dayandırılması ilə bağlı açıqlamasında bildirib: “Əməliyyat səbəbi ilə SDA platformasından hasilat və ixrac müvəqqəti olaraq dayandırılıb və platformanın özü təhlükəsiz şəkildə bağlanıb”.
Bp-dəki etibarlı mənbələrdən aldığımız məlumata görə, əslində elan edildiyi kimi, texniki nasazlıq Şahdəniz Alfa platformasindan Səngəçal terminalına gedən sualtı boru kəmərində deyil, dənizin dibində, yəni quyunun özündədir. Yəni hadisə nəticəsində hasilat dayanıb. Lakin texniki nasazlığın xarakteri ilə bağlı artıq heç bir təfərrüat detallı şəkildə açıqlanmır. Həm bp-nin, həm də SOCAR-ın mətbuat xidməti "texniki nasazlığın" kənar müdaxilə və ya terror aktı nəticəsində baş vermə ehtimalını təkzib etdi.
Lakin bu hadisə ətrafında çox maraqlı geosiyasi mənzərə yaranır. Belə ki, bu hadisə 2025-ci il yanvar ayının 5-də, yəni Rusiyaya məxsus illik 15 milyard kubmetr qaz həcminin Ükrayna üzərindən Avropaya ixracatının dayandırılmasından cəmi 5 gün sonra baş verib. Rusiyadan qaz ixracının dayandırılması Avropa Kommersiyasının qərarına uyğun icra edilsə də, bu həm Rusiyanın, həm də sözügedən kəmərdən qaz alan Avropa ölkələrinin narazılığına səbəb olub. Belə bir şəraitdə Avropaya qaz ixrac edən dördüncü ölkə olan Azərbaycandan da qaz ixracının dayandirılması kimin marağında ola bilər? Əlbəttə, Rusiyanın...
Üstəgəl, qaz Xəzər hövzəsində hasil edilir, hansı ki, bu məkanda sözün həqiqi mənasında hakimi-mütləq Rusiyadır. Rusiya Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda hər gün qırıcı təyyarələrlə patrul uçuşları həyata keçirir. Bəzən bu vizual olaraq da müşahidə edilir. Çox güman ki, Xəzərin dibi də Rusiya tərəfindən müxtəlif vasitələrlə izlənilir. Buna Moskvanin kifayət qədər texniki imkanları var. Yəni Rusiyanın Xəzər regionunda bu cür təxribatlar törətmək imkanı və marağı var. Bu mülahizələr Azərbaycanın Xəzərdəki hasilat sənayesinə Rusiya tərəfinin təxribat-diversiya imkanlarını və buna marağını xarakterizə edur.
Hazırda Avstrya, Slovakiya və Macarıstanda qaz çatışmazlığı xaosa səbəb olub, bu ölkələr boğulur. Belə bir şəraitdə ya zəlzələdən, ya vəlvələdən, Azərbaycandan Avropaya qaz ixracının dayandırılması bu iki tərəf arasında münasibətlərin gərginləşməsinə səbəb olacaq. Bu məsələnin də kimin marağında ola bilməsi hamıya aydındır.
Həm də bu hadisənin baş verməsi Azərbaycanın rəqiblərində belə bir qısqanclıq yarada bilər ki, bu kəmərlə qaz ixracı dayansın - nəticədə Bakıdan Yunanıstana, Serbiya, İtaliya və Bolqarıstana qaz nəqli azalaraq - Azərbaycanın guya Rusiyanın sifarişi ilə işləyiyi barədə rəy formalaşsın.
Nəticə etibari ilə bu hadisə təsadüf də ola bilər. Amma yuxarıda təsvir etdiyimiz siyasi-iqtisadi mənzərə kənar müdaxilə ehtimalını gücləndirir. Çünki Rusyadan Avropaya qaz nəqli dayanıb - Avropanı sıxmaq isə Rusiyanın marağındadır. Belə bir şəraitdə istənilən əsasla Azərbaycandan Azropaya qaz nəqlinin kəsilməsi Rusyanın marağındadır ki, Avropa daha pis vəziyyətə düşsun. Bu nöqteyi-nəzərdən sözügedən kəmərdə nasazlığın yaranması həm Rusiyanın işinə yarayır ki, guya Avropanı Azərbaycanla birlikdə sıxırıq, həm də bu hadisə Azərbaycanın Rusiya ilə birlikdə hərəkət etməsi görüntüsü yaradır. Bu isə, sözsüz ki, Azərbaycan-Avropa münasibətlərini korlayır.
Məsələ ilə bağlı bakı-xeber.com-a açıqlamasında siyasi şəprhçi Azər Həsrət bildirdi ki, ümumiyyətlə Xəzər dənizini heç də təhlükəsiz sular adlandırmaq olmaz: "Baxmayaraq ki, Azərbaycan öz akvatoriyasında nəzarət həyata keçirir, müşahidələr aparır, sərhəd xidməti fəaliyyətdədir. Bununla belə, Rusiyanin bizim bölgəmizə - Xəzərin Azərbaycan sektoruna bu və ya digər şəkildə nəzarəti və müdaxiləsi qaçılmazdır. Ona görə də bu təxribatın Rusiya tərəfindən törədilməsi yetərincə güclüdür. Düzdür, elə məsələlər var ki, onu açıq şəkildə etiraf etmirlər. Ola bilsin ki, bp də bunu açıq şəkildə deyə bilmir. Əgər Rusiyanın belə bir təxribatla qaz hasilatını dayandırmaq imkanı olubsa, bu, şirkətin həm də təhlükəsizlik problemidir. Bu baxımdan mümkündür ki, bp məsələnin açılıb-ağardılmasının tərəfdarı deyil.
Əlbəttə, bu bir ehtimaldır, araşdırmalar aparılacaq və dəqiq nəticə aydın olacaq.
Sual da tamamilə doğru qoyulur ki, bu kimin işinə yaraya bilər. Əlbəttə, Avropaya Rusiyadan qaz nəqlinin dayandırılması fonunda bu hadisənin baş verməsi əlavə suallar doğurmaya bilməz. Yəni ola bilsin ki, Rusiya öz qazının Avropaya nəqlinin dayandırılması ilə bərabər Azərbaycandan da qaz nəqlini dayandıraraq Qərbi fakt qarşısında qoyur. Belə bir ehtimal üzərində baş sındırmağa dəyər.
Digər tərəfdən, Azərbaycan təyyarəsinin Qroznı səmasında vurulmasına Bakının sərt təpkisinə cavab olaraq Rusiya bu təxribata gedə bilər. Rusiya bununla demək istəyir ki, bölgədə hakimi-mütləq mənəm. Biz isə bunu gözləmədiyimiz yerdən zərbə kimi qəbul etməliyik. Bu ehtimalların heç birini gözardı etmək olmaz.
Ümumiyyətlə, Azərbaycan da daxil, Güney Qafqazda baş verən proseslərdə Rusiya bu və ya digər şəkildə öz müdaxiləsini etməyə çalışır, bu birmənalıdır. Sadəcə məsələ ondadır ki, Azərbaycan yetərincə güclü və öz ayaqları üstündə duran ölkə olduğuna görə Rusiyanın buraya müdaxiləsi o qədər də açıq deyil. Amma Ermənistan və Gürcüstanda baş verən hadisələr göstərir ki, Rusiya bu bölgədən hələ də əlini çəkmək fikrində deyil. Bundan çıxış yolu ondan ibarətdir ki, dünyanın mütərəqqi gücləri Rusiya dövlətini ləğv edib, yerində 41 yeni müstəqil dövlətin qurulması üçün çalışır, bizim ictimai rəy də bu istiqamətdə gedən proseslərə dəstək verməlidir. Mən demirəm ki, Azərbaycan dovləti də bu istiqamətdə hərəkətə keçməlidir. Təbii ki, olmaz, dövlətin öz vəzifələri və münasibətlər sistemi var. Lakin ictimai rəy bu istiqamətdə qəti mövqe sərgiləməlidir ki, Rusıya bir dövlət olaraq ləğv edilmədikcə, bizim başımıza gəlməyən bəla qalmayacaq. Bu səbəbdən də hesab edirəm ki, belə məsələləri dərindən təhlil edib, ictimai rəyə düzgün çatdırmaq vacibdir. Yəni cəmiyyətə xatırlatmaq lazımdır ki, belə təxribatların arxasından bu və ya digər şəkildə Rusiya çıxır.
Xatırlayırsınızsa, dekabrın 25-də təyyarəmiz vurulanda bu hadisəni Rusiyanın məqsədyönlü şəkildə törətməsi ehtimalını biz dilə gətirəndə, ölkədə bəzi qüvvələr var idi ki, hər vəchlə Rusiyanı müdafiə edərək, təmizə çıxarmağa çalışırdılar. Hətta televiziya kanallarında bəzi ekspertlər az qala Moskvaya "diferambalar" oxuyurdular ki, Rusiya belə bir iş görməz. Ondan sonra prezident İlham Əliyev 29 dekabrda müsahibə verdi və açıq mətinlə dedi ki, təyyarəmiz Rusiya tərəfindən vurulub. Artıq vaxtıdır ki, biz hər şeyi öz adı ilə çağıraq. Ona görə də bu qaz yatağının zədələnməsi ilə bağlı Rusiya izini kənara qoymaq olmaz. Rusiya daima başımızın üstündədir, nəzarət edir, müşahidə aparır və təxribat törətmək üçün də kifayət qədər imkanlara malikdir".
Akif NƏSİRLİ
