Çayçılığın inkişafı üzrə 10 illik Dövlət proqramı iflasa gedir - Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi hara baxır?
Rəsul Cahangirli: “Su problemi, şirkətlərin ucuz alması fermerlərin çayçılığa marağının aşağı düşməsinə gətirib çıxarır”
Hələ 2018-ci ildə Azərbaycanda çayçılığın inkişafına dair 2018–2027-ci illər üçün Dövlət Proqramı qəbul edilib. Proqrama əsasən, 2027-ci ilə qədər yaşıl çay yarpağı yığımının 8.5 min tona, əkin sahələrinin isə 3 min hektara çatdırılması planlaşdırılıb. Ancaq bütün bunlara baxmayaraq, hazırda çay yığımının həcmi qoyulan hədəfdən səkkiz dəfə azdır.
Belə ki, 2024-cü ilin 10 ayında plantasiyalardan 1 min 41 ton çay yığılıb. 2023-cü ildə bu rəqəm 1 min 102.4 ton olub. Yəni çay yığımı 100 ton azalıb. Üstəlik, ötən il çay idxalı əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə həcmcə 3.3 faiz artaraq 12 min 893 ton, dəyər baxımından isə 4.5 faiz yüksələrək 67 milyon 715 min dollar təşkil edib.
Göründüyü kimi, çayçılığın inkişafı ilə bağlı qarşıya qoyulan hədəflərə çatmaq mümkün olmayıb. Əksinə, çay istehsalı azalır, idxal isə artır.
“Ona görə də çayçılıqla bağlı problemlər köklü şəkildə həll edilməlidir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən ekspert Rəsul Cahangirli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında çay istehsalında azalmanı bir sıra amillərlə əlaqələndirdi: “Əvvəla, məsələ ondadır ki, çay əkmək o qədər də asan deyil. Bu, çox baha başa gəlir. Çay susevən məhsuldur. Çay əkilirsə, orada su bol olmalıdır. Ancaq problem ondadır ki, su çox bahadır və çatışmır. Çayçılıqla məşğul olan fermerlər daha çox suyun baha olmasından və çatışmamasından şikayət edirlər. Elə fermerlər var ki, çayı pay torpağında əkib. Torpağa dövlət reyestrindən çıxarış olmadığına görə həmin fermerlərə subsidiya verilmir. Digər bir problem ondan ibarətdir ki, böyük şirkətlər çayı çox ucuz qiymətə alırlar. Məsələn, keçən il çay yarpağının kiloqramına 1 manat 80 qəpik verilirdi ki, bu da fermerləri qane etmirdi. Bütün bunlar fermerlərin çayçılığa olan marağının aşağı düşməsinə gətirib çıxarır. Bütün bunların nəticəsidir ki, dövlət proqramının qəbulundan altı il keçsə də, yaşıl çay istehsalı lazımi səviyyəyə gəlib çata bilmir. Çayın əkin sahələrinin 3 min hektara çatdırılması nəzərdə tutulsa da, əkin sahəsi cəmi 1 min hektardır. Bu gedişlə əkin sahələrinin həcmi artmayacaq. Çünki bununla bağlı praktiki fəaliyyət görünmür. Faktiki olaraq, proqramın qəbulundan əvvəl istehsal necə olubsa, indi də aşağı-yuxarı o səviyyədədir. Proqramın başa çatmasına iki il qalıb. Düşünmürəm ki, bu müddət ərzində istehsal kəskin artsın. Ona görə də çayçılıqla bağlı problemlər köklü şəkildə həll edilməlidir”.
Vidadi ORDAHALLI
