Avropanın Azərbaycan qazı ilə bağlı siyasətinin çox təhlükəli pərdəarxası gizlinləri var...
Kollektiv Qərb Azərbaycan dövlətini "qaz tələsi"ndə boğmaq istəyir
Hazırda dünyada müxtəlif tendensiyalar inkişaf etməkdədir. Məsələn, bir qrup ictimai təşkilat Avropada iki ayağını bir başmağa durəyib ki, mütləq hasilat yanacağından istifadəyə son qoyulmalı, bütün dünya iqtisadiyyatı "yaşıl enerji"yə transfer etməlidir.
Bu, ideya kimi çox cəlbedici və ədalətli görünür. Çünki dünyanı xilas etməyin artıq başqa yolu yoxdur. Amma gəlin görək, dünyanın yaşıl enerji istehsal etmək imkanı nə qədərdir? Hazırda dünyada istehsal edilən "yaşıl enerji" qlobal iqtisadiyyatın enerjiyə olan tələbatının cəmi 8-10 faizi həcmindədir. Biz bir neçə ayın içində 90 faiz enerjidən imtina etsək, dünya sözün həqiqi mənasında aclıq və səfalətlə üzləşər. Bu gün cəmi 8 sutkadır ki, Avropanı qazla təmin edən dördüncü ölkə olan Azərbaycan texniki səbəblərdən Avropaya qaz ixracını dayandırıb. Bu, Yunanıstan, Bolqarıstan, Serbiya, İtaliya və digər Avropa ölkələrində ciddi ajiotaja səbəb olub. İstehsal müəssisələrinin əksəriyyəti fəaliyyətini dayandırıb, milyonlarla mənzil istiliksiz qalıb. Əgər qaz və neft hasilatı tamamilə dayandırılsa nə baş verər, bunu təsəvvür etmək o qədər də çətin deyil. Ona görə də "yaşıl enerji" istehsalını süara çəvirməklə bundan petrol ölkələrinə bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə etmək ədalətsizlikdir. Onsuz da heç bir petrol ölkəsi hasil etdiyi enerji daşıyıcılarının hamısını özü istehlak etmir. Məsələn, Azərbaycan hasil etdiyi enerji daşıyıcılarının 80 faizindən çoxunu Avropa ölkələrinə ixrac edir. Elə isə "yasıl enerji" şüarçıları Avropa ölkələrinə təzyiq göstərsinlər ki, hasilat yanacağı idxal və ya istehkakını dayandırın. Amma bu ekologiya "fədailəri", nədənsə, yalnız hasilatçıları hədəfləyir.
Yeri gəlmişkən, həmin ekologiya "fədailərinin" hamısı Avropa və ABŞ təsisatlarının qrantları ilə maliyyələşir. Şübhələnmirsiniz ki, "pulu kim verirsə, musiqini də o sifariş edir"?
Bir tərəfdən Azərbaycana yalvarırlar ki, qaz hasilatını artır, digər tərəfdən isə dövləti ekologiya "fədailəri"nin hədəfinə çevirirlər. Necə deyərlər, Avropa dövşana "qaç", tazıya isə "tut" deyir. Azərbaycanın ardınca düşən Avropa "tazı"ları COP29-da və ondan sonra uzun müddət israrlarından dönmədi.
Amma Azərbaycanın Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyindəki rolunun ilginc məqamları yalnız bununla məhdudlaşmır. Daha köklü şəkildə məsələyə bu yaxınlarda dövlət başçısı yerli televiziyalara müsahibəsində toxundu: "Biz böyük sərmayələr yatırırıq və qaz çatışmazlığı məsələsində Avropaya kömək etməyə çalışırıq. Eyni zamanda, biz elə bir vəziyyətlə üzləşirik ki, Avropa bankları ənənəvi yanacaq layihələrinin daha maliyyələşdirilmədiyini bəyan edirlər. Demək, bir tərəfdən, Avropa bizdən əlavə təchizatı xahiş edir, digər tərəfdən, bizi həmin vəsaitlərdən məhrum edir. Məsələn, Avropa Sərmayə Bankı hasilat yanacaq layihələrinin maliyyələşdirilməsini tamamilə dayandırıb. Məlumata görə, AYİB-in hələ çox kiçik payı var. Beləliklə, əgər belə davam edərsə, sərmayə yatırmağa vəsait olmayacaq, çünki bu biznesdə sərmayə üçün korporativ maliyyələşmənin təxminən 30 faizi istifadə olunur. Pulun qalan hissəsi kredit götürülür. Pul vəsaitlərinin tərəfimizdən kredit kimi götürülməsi, yaxud avropalılar arasında interkonnektorların tikilməsi kimi məsələlər öz həllini tapmalıdır. İkinci məsələ isə, hətta deyərdim, digər məsələ təchizatın cədvəlidir, çünki yaşıl keçidlə Avropa İttifaqında hasilat yanacağının payı azalacaq. Onda necə olacaq? Bir sözlə, bir çox məsələ açıq qalır və biz Avropa rəsmiləri ilə dövri məsləhətləşərək, onlarla məşğul oluruq. Lakin əgər Avropa İttifaqı bizdən daha çox qaz istəyirsə, onda onlar da öz ev tapşırığını yerinə yetirməlidirlər. Biz öz tapşırığımızı, onlar isə öz çalışmasını icra etməlidir".
Bəli, prezidentin qaldırdığı məsələ çox ciddi və vacibdir. Məsələn, son üç il ərzində Avropa ölkəsi olan Almaniya istehsal edilən toplam elektrik enerjisinin 68 faizinin "yaşıl enerji" mənbələri hesabına istehsal edilməsinə nail olub. Bu təcrübə, sözsüz ki, digər Avropa ölkələrinə də yayılacaq və bir neçə ildən sonra Avropanın Azərbaycan qazına ehtiyacı olmayacaq. Ona görə də bu gün Avropa Azərbaycandan qaz ixracını artırmağı istəyirsə, hasilatın və ixracatın artırılmasına sərmayəni o özü qoymalıdır. Bu cur layihələrdə tərəflər ən azı layihə mənfəətə çıxana qədər hasilat və ixrac-idxal öhdəlikləri götürür. Məsələn, konkret bu layihədə Azərbaycan neçə il ərzindəsə müəyyən qaz həcmlərinin hasilat və ixracat, Avropa İttifaqı isə həmin həcmdə qazın idxal edilməsı ilə bağlı öhdəliyini götürmalidir. Yoxsa Azərbaycan hasilatı genişləndirsin, ixrac potensialı üçün infrastruktur qursun, iki ildən sonra isə Avropa desin ki, daha bizə qaz lazım deyil? Ona görə də Avropa bankları, nəinki Azərbaycana bu məsələ ilə bağlı kredit verməlidir, hətta şərikli sərmayə qoyub, necə il ərzində hansı həcimdə qaz alacağı barədə öhdəlik götürməlidir. Bu şərtlər olmadığı halda Azərbaycan tərəfi öz hesabına qaz həcmləri hasilatının və ixracatının artırılmasına sərmayə qoymamalıdır.
Akif NƏSİRLİ
