Cümə axşamı günü, 24 iyul 2025
     

Qarabağla bağlı əlyazmalar daha geniş tədqiq olunacaq

Image

AMEA-nın Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstututunda keçən il Qərbi Azərbaycan və Qarabaq əlyazmalarının tədqiqi şöbəsi yaradılmışdır. Şöbəyə Əlyazmalar İnstitutunun baş elmi işçisi, f.e.d. professor Raqub Kərimov rəhbərlik edir. 

Qarabağla mövzusu həmişə institut əməkdaşlarının diqqət mərkəzində olub, yəqin ki, bundan sonra Qarabağla bağlı əlyazmalar daha geniş şəkildə tədqiqata cəlb ediləcəkdir.  Raqub müəllimin Qarabağ ədəbi mühiti ilə əlaqədar müxtəlif səpgidə kitabları nəşr olunmuşdur. Bu yazımızda oxuculara onlardan ikisi haqqında məlumat veririk

Raqub Kəromovun "Elm və təhsil" nəşriyyatında işıq üzü görən "Qasım bəy Zakir və müasirləri" kitabının elmi redaktorları f.e.d. professor Möhsün Nağısoylu, f.e.d. professor Zaman Əsgəri, rəyçisi f.e.d. professor Paşa Kərimovdur.

Professor kitabın girişində Qasım bəy Zakirin həyatından, nəsil şəcərəsindən bəhs edən müəllif bir sıra dəyərli sənədlərə istinad etmiş, şair haqqında əldə etdiyi yeni məlumatları oxuculara çatdıraraq "Araşdırmalar göstərir ki, Q.Zakir həqiqətən Qarabağ xanlığının əsasını qoyan əsilli-nəcabətli Cavanşir əmirlərinin nəslindəndir" yazır və həmin şəcərəni təqdim edir.   

Müəllif kitabın "Zakir irsinə yeni baxış" adlı I hissəsində "Zakir irsinin tədqiqi tarixindən" adlı I yazıda Mirzə Fətəli Axundzadənin Zakirin əsərlərini çap etmək istədiyini, onun "Fərzəndi-əziz" adlı şeirini "Kafkaz" qəzetində dərc etdirdiyini, Zakirin ikinci şeirinin Mirzə Yusif Qarabağinin "Məcmueyi-Vaqif və müasirini-digər" kitabında, Adolf Berjenin "Məcmueyi-əşari-şüərayi-Azərbaycan" kitabında 42 şeirinin, bir mənzum hekayəsinin "Vətən dili" dərsliyində çap olunduğunu, nəhayət Salman Mümtazın 230 şeirdən ibarət kitabını dərc etdirdiyini və kitab haqqında fikirləri qeyd edir. 

I hissənin "Zakir şeirlərinin "Təzkireyi-Nəvvab" və "Riyazül-aşiqin" nüsxələri haqqında mülahizələr" adlı II yazıda Zakirin təzkirələrdə olan əsərlərini orijinal variantlarla müqayisə edən, bir sıra şeirlərin tekstoloji müqayisəsində öz dəyərli qənaətlərini oxuculara çatdıran müəllif Mir Möhsün Nəvvabın Zakirin əsərlərinə müdaxiləsinə öz iradını bildirmiş, Müctəhidzadənin "Riyazül-aşiqin" təzkirəsinin çap variantında çoxlu sayda qüsurların olduğunu qeyd etmişdir.

"Q.Zakirin bir şeiri haqqında" adlı II yazıda Zakirin Böyük bəyə həsr etdiyi şeiri ilə bağlı ixtilaflı məsələləri araşdıran tədqiqatçı hətta iki Böyük bəy adlı adamın olmasını aşkara çıxarmış, bəzi fikirləri təkzib edərək, öz qənaətlərini qeyd etmişdir.  

 Müəllif  "Cəfərqulu xan Nəvanın Zakirə yazdığı qeyri-mətbu bir mənzumə" adlı III yazıda Zakirlə Cəfərqulu xan arasında düşmn münasibətin olduğunu vurğulayan müəlliflərə öz iradını bildirir və onların nəinki düşmən olmadıqlarını, hətta dost olduqlarını sübut etməyə çalışır. Raqub müəllim Zakirin şeiri ilə Nəvanın "olsun" rədifli şeirlərini tutuşdurur, beyt-beyt Zakirin suallarına Nəvanın cavablarını verir və sonda yazır: "Əfsuslar olsun ki, sonrakı dövrlərdə onların arasında olan bu səmimiyyətin üstündən qara bir xətt çəkilmiş, əksər sovet tədqiqatçıları Zakirin yazdığı mənzumənin ümumi məzmunundan deyil, ayrı-ayrı zarafatla deyilmiş beytlərdən təhrif olunmuş şəkildə istifadə edərək, hətta həmin dövrdə Zakirlə Cəfərqulu xanın az qala barışmaz düşmən olduqlarını böyük ciddi-cəhdlə, birtərəfli qaydada sübut etməyə çalışmışlar. Lakin faktlar məsələnin heç də belə olmadığını, həmin dövrdə onların "can bir qəlbdə" dost olduqlarını inadla təsdiq edir".

Tədqiqatçı kitabın "Zakirin yaxın dostları və məsləkdaşları" adlı II hissəsinin I bölümündə Baba bəy Şakirin həyat və yaradıcılığından söz açmış, onu Zakirlə müqayisə etmiş və Zakirin daha üstün olduğu fikrini bildirmişdir. 

"Zakir-Nəva münasibətləri: deyilənlər və deyilməyənlər" adlı II yazıda Zakir-Nəva münasibətlərini araşdıran müəllif bu barədə deyilənləri və özünün qənaətlərini müqayisəli şəkildə diqqətə çatdırmış, Feyzulla Qasımzadənin, Kamran Məmmədovun, Mir Mehdi Xəzaninin, Mirzə Yusif Qarabağinin, Nəvvabın, Müctəhidzadənin fikirlərinə müraciət edərək, şairi səciyyələndirmişdir. 

"Qasım bəy Zakir və Mirzə Fətəli Axundzadə" adlı III yazıda "İnsanlarla səmimi ünsiyyət qurmağı bacaran qasım bəy Zakirin təkcə vətəni Qarabağda deyil, onun hüdudlarından kənarda da çoxlu sayda dostları olmuşdur. Heç şübhəsiz ki, bu dostları sırasında əvvəlinci yerdə XIX əsr ədəbiyyatımızın, ictimai fikir tariximizin böyük memarı Mirzə Fətəli Axundzadə dayanır..." yazan müəllif Zakirin Mirzə Fətəli ilə əlaqələrini və bu əlaqələr fonunda müxtəlif məsələləri təqdim etmişdir. 

Raqub Kərimov kitabın "XIX əsr ədəbi mühiti və Zakir" adlı III hissəsinin I bölümündə "Qarşılıqlı bədii yaradıcılıq və nəzirəçilik ənənələri"ni araşdırmış, akademik Kamal Talıbzadənin, Firudin bəy Köçərlinin və başqalarının fikirlərinə müraciət edərək, klassik şeirimizdə nəzirəçiliklə bağlı fikirlərini söyləmiş və şairin yaradıcılığı ilə paralellər aparmışdır. Burada Zakirə nəzirələr yazmış Qüdsi Vənəndi ilə Zakirin paralelləri də maraq doğurur. 

Q.Zakirin dini şeirləri" adlı II yazıda Qasım bəy Zakirin dini şeirlərini tədqiqata cəlb edən, Kərbəla hadisəsini öz nəzəri ilə təhlilə çəkən və şairin şeirlərindəki dini motivləri araşdıran müəllif yazır: "Kğrbəla hadisəsi ilə bağlı ayrı-ayrı məqamları böyük ustalıqla təsvir edən şair bu səhnələri yaratmaqla oxucusunun emosional hisslərini ehtizaza gətirir, onda din yolunda şəhid olan insanlara qarşı rəğbət yaratmaqla yanaşı düşmənlərinə qarşı dərin nifrət hissi oyatmağa da nail olurdu...". Əsər boyu şeir nümunələrinindən örnəklər verən tədqiqatçı fikirlərinin dolğunluğuna, oxuculara qavrayışlı şəkildə çatdırılmasına çalışmışdır. 

Sonuncu hissədə "Qasım bəy Zakirin qeyri-mətbu şeirləri"ndən bəhs edən araşdırmaçı tədqiqat işi ilə birlikdə yeni şeirləri də oxuculara təqdim etmişdir. 

"Nəticə"də Zakirin həyat və yaradıcılığı ilə bağlı araşdırmasının mahiyyətini qısa şəkildə diqqətə çatdıran Raqub Kərimov sonda fikrini belə yekunlaşdırır: "Bu lirika həm də kütlələrin mənəvi, ideya-estetik tərbiyəsində mühüm rol oynamış və bir örnəyə çevrilmişdir. Çünki bu lirika bütün dövrlər üçün müasir və gərəklidir, poeziyamızın heç bir zaman solmayan gözəllik salnaməsidir. Bu lirikanın həyati nəfəsi Günəş qədər istidir. Çünki o Zakir qəlbinin alovundan, odundan yaranmışdır. Bu od-alov vətənə, xalqa məhəbbətdən yarandığı üçün əbədidir, sönməzdir".

Kitabın sonunda çap kitablarından və əlyazma qaynaqlarından ibarət zəngin ədəbiyyat siyahısı verilmişdir.

Kitab Qarabağ tarixi, qarabağ ədəbi mühiti ilə məşğul olan tədqiqatçılar, doktorantlar, tələbələr üçün dəyərli vəsaitdir. Kitabı oxuyanda hiss olunur ki, Raqub müəllim bu tədqiqat işi üçün xeyli zəhmət çəkib səy göstərmişdir. Ona təşəkkür edir, yeni uğurlar arzulayırıq.

 

***

 

Raqub Kərimovun növbəti kitablarından biri də f.ü.f.d. Könül Bağırova ilə birlikdə nəşrə hazırladığı "Mirzə Rəhim Fənanın "Əsərləri"dir. "Elm və təhsil" nəşriyyatında çap olunmuş kitabın redaktoru akademik Teymur Kərimli, rəyçisi f.e.d. Paşa Kərimovdur.

Kitabın tərtibçi-müəlliflərinin "Məclisi-üns"ün ilk təşəbbüskarı" adlı ön sözündə XIX əsr Qarabağ ədəbi mühitinin görkəmli nümayəndələrindən olan Mirzə Rəhim Fənanın (1848-1931) həyatı , ədəbi məclislə bağlı zəhməti, məclisdaxili davranışı, Xurşidban Natəvanla münasibəti, müxtəlif mənbələrdə yer alan əsərləri haqqında söz açılmış, Əlyazmalar institutunda şairlə bağlı əldə edilən məlumatlar, şairin şeirləri, Nizami ilə bağlı tədqiqatları, tarixi mövzuda qələmə aldığı "Tarixi-cədidi-Qarabağ" və "1905-ci il hadisəsi" adlı nəsr əsərləri haqqında da məlumat verilmişdir. Əhatəli təqdimatın sonunda oxuyuruq: "Şairin özündən sonra xalqına, millətinə miras olaraq qoyub getdiyi ədəbi irsini araşdırdıqda bu nəticəyə gəlirik ki, o təkcə şair deyil, həm də ədəbiyyatşünas alim, gözəl təşkilatçı, istedadlı mühazirəçi, mahir xəttat, vətənini, xalqını sevən, onun milli-mənəvi dəyərlərini qoruyan vətənpərvər ziyalıdır".

Tərtibçi müəlliflər Mirzə Rəhim Fənanın şeirlərini ərəb əlifbasındakı əlyazmalardan transfonoliterasiya etmiş, kitaba öz prinsiplərinə uyğun tərtibat vermişlər. Adətən, klassik şeir kitablarında ilkin qəsidələr, sonra qəzəllər verilir. Bu kitabda isə ilkin "Qəzəllər" verilmişdir. Burada 112 qəzəl vardır ki, bunların arasında Natəvana 4, Əliabbas Müznibə 1 nəzirə də yer alır. Bundan başqa burada 2 cavab qəzəl də vardır.

Kitabın ikinci bölümünə 2 qoşma, 1 mürəbbə və 4 rübai daxil edilmişdir.

Kitabın "Qəsidələr" bölümündə Füzulinin 400 illik yubileyinə ithaf edilmiş 27 beytlik qəsidə və 27 beytlik "getmə" rədifli digər qəsidə vardır. 

Kitabın "Məsnəvilər" bölümünə 2 məsnəvi, "Qitələr" bölümündə 3 qitə, "Fərdlər" bölümündə 10 təkbeyt daxil edilmişdir.

Kitabın "Məktublar, müşairələr, müxtəlif şeirlər" bölümündə əsasən dostlara yazılmış qəzəllər yer alır. Burada "gördüm" rədifli "Bəyanül-həq" kirabı haqqında müsbət rəy", Növrəsə "səbr eylə" rədifli qəzəl, "İsgəndər", "Xudadad", "Növrəs", Kəminənin təkyə məclisi təşkil etməsi münasibətilə yazılmış qəzəl,  Mirzə Rəhim Aşiqə yazılmış "Aşiq" rədifli qəzəllər, "Ziya" təxəllüs şairin Mirzə Rəhimə yazdığı mənzumələr və onun Ziyaya cavab şeiri, İsa bəy Əzimbəyovun Mirzə Rəhim Fənaya yazdığı mənzum məktub və s. şeirlər vardır. 

Kitabın "Növhə" bölümündə Əli Əkbərə həsr olunmuş növhə, "Tövhid" bölümündə "eylər" rədifli qəzəl verilmişdir. Əslində Allaha ünvanlanmış şeir kitabın əvvəlində verilməliydi. 

Kitabın sonunda çətin anlaşılan sözlərin lüğəti təqdim olunmuşdur.

Mirzə Rəhim bəy Fənanın əsərlərinin kitab şəklində təqdim olunması təqdirəlayiq işdir. Şeirsevər oxucular üçün dəyərli hədiyyə olan kitabın ərsəyə gəlməsində böyük götsərdikləri səy və çəkdikləri böyük zəhmətlərinə görə tərtibçi-müəlliflərə təşəkkür edir, yeni uğurlar arzulayırıq.

SONA XƏYAL



VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

24.07.2025 / 22:35
Ermənistan Zəngəzur dəhlizini ABŞ-a icarəyə verməkdən imtina etdi

24.07.2025 / 21:43
Ermənilərin təxribatları nəticəsində yaralanmış, evləri dağıdılmış, əsir və girovluqda olmuş 60-dan çox zərərçəkmiş şəxs ifadə verdi - MƏHKƏMƏ +FOTO

24.07.2025 / 21:08
Dünyanın diqqəti Zəngəzur dəhlizinə fokuslanır...

24.07.2025 / 21:01
Lerikdə yanğına səbəb olan iki nəfər saxlandı

24.07.2025 / 20:52
Düşmən kəşfiyyatı Azərbaycanın nüfuzlu adamları barədə məlumatlar toplayır... Ayıq olun...

24.07.2025 / 20:36
Ermənistan daxildə qanlı toqquşmalar mərhələsinə girdi...

24.07.2025 / 20:21
Ermənistan Zəngəzurun icarəyə verilməsi məlumatlarını məqsədli yayır...

24.07.2025 / 20:04
Rusiya Azərbaycanla münasibətlərini daha da gərginləşdirir - yeni şok detallar üzə çıxır...

24.07.2025 / 19:49
Fransada islamofobiya yenidən qızışır - müsəlmanlara qarşı repressiyalar kəskinləşdi...

24.07.2025 / 19:35
100 mindən çox sənədsiz ev sahiblərinə Prezidentdən böyük töhfə...

24.07.2025 / 19:20
Suriya İsrailin təcavüzünə qarşı Türkiyədən hərbi dəstək istədi...

24.07.2025 / 19:06
Putin "ekstremist" adı ilə müxalifətin üstünə qanuni yürüşə başladı...

24.07.2025 / 18:51
Xaricilər işğaldan azad rayonlarımıza öz maşınları ilə getmək hüququ qazandılar...

24.07.2025 / 18:37
Azad sahibkarlığın qanunvericilik əsasları daim təkmilləşdirilir...

24.07.2025 / 18:23
Erməni lobbi konqresmenləri Azərbaycana qarşı hücuma keçdilər...

24.07.2025 / 18:19
Prezident İlham Əliyevin Qərbi Azərbaycanla bağlı müraciəti BMT-nin rəsmi sənədi kimi yayıldı

24.07.2025 / 18:09
Xarici ticarətimizdə müsbət saldo getdikcə azalır - nə etməliyik…

24.07.2025 / 18:04
Azərbaycan QHT-ləri ermənipərəst konqresmenlərlə bağlı ABŞ dövlət katibinə müraciət etdi...

24.07.2025 / 18:03
Prezident İlham Əliyev Putinə başsağlığı verdi

24.07.2025 / 17:56
Peskov səhv etdi - Bakıdakı rusları Rusiyadakı azərbaycanlılarla müqayisə etmək düzgün deyil...

24.07.2025 / 17:43
Paşinyan belə təcili Altaya niyə gedib?..

24.07.2025 / 17:37
Zəngəzur dəhlizi açılmadan İrəvanda "bir kəmər, bir yol bayramı" başlayıb...

24.07.2025 / 17:30
UNESCO-nun baş katibi Trampa cavab verdi - ancaq öz təşkilatının eybini açdı…

24.07.2025 / 17:25
“Rəqəmsal sahibkarlıq” müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırıldı

24.07.2025 / 17:16
Rusiya ABŞ-ı hiyləgərlikdə ittiham etdi - onlar yeni bir şey təklif edə bilməz...

24.07.2025 / 17:06
Deputat Cavanşir Feyziyev Şəkidə seçiciləri qəbul edib

24.07.2025 / 16:52
Abşeronda saxlanılan 2 nəfərdən 5 kq narkotik aşkarlandı

24.07.2025 / 16:37
Korrupsiya ilə bağlı 10 nəfər cinayət başında yaxalanıb...

24.07.2025 / 16:23
13 milyonluq əmlaka həbs qoyuldu...

24.07.2025 / 16:12
Qarabağda Zəfər bayrağı qaldıranlardan biri – Muxtar Babayev...

24.07.2025 / 16:06
İran geri addım atdı – MAQATE Tehrana heyət göndərir...

24.07.2025 / 15:50
Xalq artisti Arif Babayev xəstəxanaya yerləşdirilib, vəziyyəti kritik ağırdır

24.07.2025 / 15:38
Bakıda əməliyyat zamanı çəkiliş - həkimə töhmət, baş həkimə xəbərdarlıq edildi...

24.07.2025 / 15:01
bp BTC ilə ixrac olunan neftin keyfiyyətilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirdi

24.07.2025 / 14:49
"Azərbaycan İsrailin müsəlman aləmi ilə yaxınlaşmasında həlledici rol oynaya bilər" - Keçmiş ABŞ səfiri

24.07.2025 / 14:37
Bakıda bağçada qeydiyyatsız uşaqlar aşkarlandı - müdiri işdən çıxarıldı

24.07.2025 / 14:21
Ermənistanın spikeri Marqarita Simonyanı təhqir etdi - çirkin məxluq...

24.07.2025 / 14:05
Tələbələri üçün Prezident təqaüdünün məbləği də artırıldı...

24.07.2025 / 13:57
Tələbə təqaüdlərinin məbləği artırıldı - SƏRƏNCAM

24.07.2025 / 13:53
Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən tikinti obyektlərinə rəylərin əhatə dairəsi müəyyənləşdi

24.07.2025 / 13:52
Lukaşenkonun Estoniyaya girişinə qadağa qoyuldu...

24.07.2025 / 13:47
"Zəngəzur dəhlizinin açılması bölgə üçün böyük əhəmiyyət daşıyır" - Birol Akgün

24.07.2025 / 13:32
Azərbaycan Suriyaya qaz nəqlinə başlayır...

24.07.2025 / 13:22
"44 gün-Tarixi zəfər" kitabının II və III cildi Qubada şəhid ailəsinə təqdim edilib...

24.07.2025 / 13:19
Qusarda narkotikin təsiri altında avtomobil idarə edən sürücü tutuldu

24.07.2025 / 13:10
Угрозы Григория Карасина и Ходжы Насреддина - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

24.07.2025 / 13:06
Nazir Somalidən olan tələbələrin Azərbaycanda təhsil almasından danışdı

24.07.2025 / 12:53
Azərbaycan və Somali XİN rəhbərlərinin geniş tərkibdə görüşü keçirilib

24.07.2025 / 12:50
Daha 29 ailə Ağdərənin Həsənriz kəndinə yola salındı

24.07.2025 / 12:46
Kremldən Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı açıqlama...

24.07.2025 / 12:16
Rusiyada 49 nəfərin olduğu An-24 təyyarəsi qəzaya uğrayıb

24.07.2025 / 12:03
Mətbuat Şurası Prezident İlham Əliyevə təşəkkür məktubu göndərib

24.07.2025 / 11:50
Dövlət Agentliyindən sabit tarifin tətbiqi ilə bağlı açıqlama...

24.07.2025 / 11:38
Sabah bütün sosial müavinətlər ödəniləcək

24.07.2025 / 11:32
Neftçalada iki nəfərə xəsarət yetirən şəxs yaxalanıb

24.07.2025 / 11:29
Azərbaycan və Özbəkistan prezidentləri arasında telefon danışığı olub

24.07.2025 / 11:25
Küveyt sorğu göndərdi, Almaniyada saxlanılan Azərbaycan vətəndaşı azad edildi

24.07.2025 / 11:00
Barak Obama hədəfdə - haqqında araşdırmalar başladı

24.07.2025 / 10:37
Saatlıda "Jiquli" 68 yaşlı qadını vurub öldürdü

24.07.2025 / 10:27
Yevlaxda 40 yaşlı kişini güllə ilə öldürüblər

24.07.2025 / 10:20
Yaşı 75-i ötən fransızlar istilərdən ölür...

24.07.2025 / 10:16
PSJ-də qalmaqal - baş məşqçi 5 futbolçuya qapını göstərdi!

24.07.2025 / 10:12
Trampdan yeni qərar - bu dəfə süni intellektlə bağlı

24.07.2025 / 10:06
"Araz-Naxçıvan" UEFA Konfrans Liqasında ilk matça çıxacaq

24.07.2025 / 10:00
Çin və ABŞ üz-üzə - bu dəfə saxta Labubuya görə...

24.07.2025 / 09:42
Xanhüseyn Kazımlı vəfat edib

24.07.2025 / 09:26
Binəqədidə evdən meyit tapılıb

24.07.2025 / 09:25
178 ölkədən turist azalıb, Çin turistləri isə çoxalıb...

24.07.2025 / 09:20
Ankara və Dəməşq hərbi əməkdaşlıq müqaviləsi imzalayacaq?

24.07.2025 / 09:12
"Qarabağ" Çempionlar Liqasına qələbə ilə başladı

24.07.2025 / 09:04
MAQATE nümayəndələrini qəbul etməyə hazırıq - İrandan açıqlama

24.07.2025 / 09:00
Si Cinpin Pekində Avropa İttifaqının rəhbərləri ilə görüşüb

24.07.2025 / 09:00
Axşamüstü dənizdə boğulmaların sirləri - Elmi-lədun

24.07.2025 / 08:48
ANAMA əməkdaşı qəzaya düşüb

24.07.2025 / 08:45
"44 gün-Tarixi zəfər" kitabının II və III cildi Qubada təqdim ediləcək

24.07.2025 / 08:31
Neft Fondumuzun gəliri 245 milyon manat azalıb... Niyə?

24.07.2025 / 00:40
Ukraynadan Rusiyaya dördlü zirvə təklifi - Zelenski-Putin görüşü üçün konkret vaxt qoyuldu...

23.07.2025 / 23:31
Dəmir yolunun üstündə təhlükəli qəsəbə - 156 ailənin cəmi 12-si məcburi köçkündür, evini kirayə verənlər də var...

23.07.2025 / 21:27
Paşinyan keşişlərə qarşı sonuncu səlib yürüşünə başlayır

23.07.2025 / 21:14
Axundovun milli mənşəyini dəyişdirmək vətəndaş həmrəyliyinə böyük zərbə cəhdidir...

23.07.2025 / 20:59
AB sanksiyaları Rusiyanı Hindistanda da vurdu...

Azad sahibkarlığın qanunvericilik əsasları daim təkmilləşdirilir...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910