Neft bazarı “qaynayır”, dünyanın maliyyə institutları fantastik qiymətlərdən danışır...
Beynəlxalq iqtisadi dairələr Yaxın Şərqdəki münaqişənin artıq neft qiymətlərinə getdikcə daha çox təsir etdiyini açıqlayıb. Gözlənilən İsrail-İran savaşı fonunda qiymətlərin daha da yüksələcəyi proqnozlaşdırılır. Yeni qiymət artımı ABŞ prezidenti Cozef Baydenin Vaşinqtonun İsrailin İranın neft obyektlərinə mümkün hücumunu müzakirə etdiyini etiraf etməsi səbəbindən özünü daha qabarıq göstərir.
Mütəxəssislər artıq bu halda neftin nə qədərə başa gələcəyini hesablayırlar və fərqli rəqəmlər səslənir: bir barrel üçün 100, 150, 200 dollar. Bu, həm OPEC+ təşkilatında birləşən ən böyük təchizatçıların, həm də ABŞ-da şist nefti istehsalçılarının istədiləri rəqəmlərdən daha yüksəkdir. Ancaq belə bir artım eyni zamanda bazar balansının pozulmasına, qlobal enerji böhranına səbəb olmaq iqtidarındadır. Neft bazarı Yaxın Şərq münaqişəsinin daha da genişlənməsi xəbərləri fonunda sözün əsl mənasında qaynayır. Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, ABŞ prezidenti Cozef Bayden açıqlaması ilə sanki alova benzin töküb. Jurnalistlərlə ünsiyyətlərindən birində Vaşinqtonun İsrailin İrandakı neft obyektlərinə zərbə endirməsinə dəstək olub-olmayacağı ilə bağlı suala cavab olaraq Bayden bu mövzunun müzakirə edildiyini bildirib. Bayden jurnalistlərə bildirib ki, İsrail İrana qarşı hansı cavab zərbəsinin ardınca getməsi ilə bağlı hələ yekun qərar verməyib. Lakin Baydenin fikrincə, İsrailin İrandakı neft yataqlarına hücum etmək əvəzinə bəzi alternativ variantları düşünməsi daha yaxşı olardı. Bununla belə, bu gün hipotetik alternativlərlə bağlı yayılan fərziyyələr, yumşaq desək, heç də az qorxulu deyil. Bütün bu açıqlamaları nəzərə alan Qərb analitikləri İsrailin İranın neft obyektlərinə hipotetik hücumu zamanı “Brent” markalı neftin qiymətinin nə qədər sıçrayacağını hesablamağa başlayıblar. Məsələn, “Goldman Sachs” hesab edir ki, gələn il “Brent” neftinin qiyməti 100 dollara qədər qalxa bilər. “Fitch” analitikləri Yaxın Şərqdə genişmiqyaslı müharibə baş verəcəyi təqdirdə “Brent” markalı neftin qiymətinin potensial olaraq hətta 150 dollara çatacağını bildirib. İsveçin SEB bankının əmtəə analitikləri bir barrel üçün 150 dollar olan həddin növbəti mərhələdə daha da ekstremal qiymətə, 200 dollara çata biləcəyini bəyan edirlər. Xüsusən də münaqişə halında İranın Hörmüz boğazını bağlayacağı təqdirdə neft qiymətlərində belə güclü sıçrayış gözlənilir. Eskalasiyanın ən pis ssenarilərindən biri İranın hər gün dünya neft tədarükünün beşdə birinin keçdiyi Hörmüz boğazını bağlamasıdır. “BCS World of Investments” şirkətinin eksperti Lyudmila Rokotyanskaya da qeyd edib ki, regiondakı digər iki darboğaz Süveyş kanalı və Bab əl-Məndeb boğazıdır. Beynəlxalq Valyuta Fondunun hesablamalarına görə, barrel üçün 150-200 dollar səviyyəsi OPEC+ qurumuna daxil olan ən böyük təchizatçıların ehtiyaclarını tam ödəyə bilər. ABŞ-ın şist nefti istehsalçıları da bundan faydalanacaqlar. “Bloomberg” analitiklərinin əvvəllər bildirdiyi kimi, ABŞ-ın şist sənayesi bütün yataqlarda, o cümlədən bahalı yataqlarda hasilatın xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq, bir barel üçün ən azı 86 dollar qiymət səviyyəsini tələb edir.
Bu arada Amerikanın “Wall Street Journal” nəşri mənbələrə istinadən xəbər verir ki, Səudiyyə Ərəbistanı nümayəndələri kifayət qədər kobud şəkildə digər istehsalçılara xəbərdarlıq ediblər ki, razılaşdırılmış hasilatın azaldılmasına əməl etməsələr, neftin qiyməti 50 dollara düşəcək. Aydınlaşdırıldığı kimi, bu bəyanat digər dövlətlərin razılaşmalara əməl etmədiyi təqdirdə krallığın həqiqətən qiymət müharibəsinə başlamağa hazır olduğuna dair üstüörtülü təhlükə kimi qəbul edilib. Lakin sonra OPEC bu məlumatı təkzib etdi. Bundan əlavə, ötən həftə keçirilən OPEC+ monitorinq görüşündə avqust və sentyabr ayları üzrə razılaşmanın yüksək səviyyədə icra olunduğu qeyd edilib. Rusiya baş nazirin müavini Aleksandr Novak bu xüsusda bildirib: “Müəyyən səbəblərdən neft hasilatı üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməyən ölkələr dünya bazarlarına həddən artıq çıxarılan həcmlərə görə kompensasiya cədvəllərini təqdim ediblər. Və tədricən bu cədvəllər azalma istiqamətində kompensasiya ediləcək”. Qeyd edək ki, söhbət Rusiyadan da gedir. Bundan əlavə, OPEC+ nazirlərinin monitorinq komitəsi neft hasilatının azaldılması üzrə sazişin cari parametrlərinə sadiqliyini təsdiqləyib. Növbəti iclas dekabrın 1-nə təyin edilib. Novak etiraf edib ki, bir tərəfdən bazar Yaxın Şərqdəki vəziyyətə kifayət qədər kəskin reaksiya verir. Lakin digər tərəfdən, baş nazirin müavininin fikrincə, bütövlükdə Yaxın Şərqdəki münaqişənin özü artıq qismən qiymətə daxil edilib: “OPEC+ təşkilatının əlaqələndirilmiş tədbirləri olmasaydı, neft qiymətlərində ciddi disbalans yaranardı və bu, qlobal enerji böhranına səbəb olardı”. Rusiyanın VEB İnstitutunun analitiklərinin dərc etdiyi proqnoza əsasən 2030-cu ilə qədər OPEC+ üzvü olan ölkələr qiymətlə bağlı aktiv siyasət yürütməyə davam edəcəklər. VEB İnstitutu aydınlaşdırıb ki, “Brent” neftinin qiymətləri yaxın üç-dörd il ərzində bir barrel üçün 80-90 dollar diapazonunda dəyişəcək, real olaraq nisbətən sabit qalacaq.
Ramil QULİYEV
