Media savadlılığı və siyasi mədəniyyət davranışları...
İnsan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, müasir cəmiyyətin əsas prinsiplərindən biridir. Bu hüquqların qorunması, insanların ləyaqətini və sərbəstliyini təmin edir. Vətəndaşların hüquqi və siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsi, cəmiyyətin daha ədalətli və bərabər olması üçün vacibdir.
Sosial və siyasi fəallığın artırılması vətəndaşların iştirakını təşviq edir və demokratik proseslərin güclənməsinə kömək edir. Müxtəlif təşkilatların və fəal qrupların dəstəklənməsi, insanların öz hüquqlarını müdafiə etməsinə imkan tanıyır. Bu, cəmiyyətin daha mükəmməl bir mühitə sahib olmasına və hər bir fərdin öz fikrini ifadə etməsinə şərait yaradır. Nəticə olaraq insan hüquqlarının müdafiəsi bütün cəmiyyətin inkişafına xidmət edir.
Siyasi mədəniyyət özünü insanın bütün fəaliyyət sahələrində göstərir
Sosial və siyasi fəallığın artırılması cəmiyyət üçün hər zaman mühüm məsələlərdən biridir. Normal və problemsiz bir cəmiyyətdə belə insanların sosial və siyasi fəallığının artırılmasına daim ehtiyac var. Çünki sosial-siyasi aktivlik cəmiyyəti yüksək inkişafa doğru aparır. Azərbaycan cəmiyyəti də ümumilikdə aktiv təbəqə kimi qəbul olunur və gənclərin sosial fəallığının artırılması istiqamətində mühüm layihələr həyata keçirilir. Bu layihələr birbaşa Azərbaycanda cəmiyyətinin aktivliyinə töhfə vermək məqsədi daşıyır. Həyata keçirilən tədbirlər bütövlükdə vətəndaşların sosial fəallığının artırılmasına yönəldilib. Demokratik cəmiyyətlər və ölkələrdə vətəndaşlar hüquqlarının müdafiəsi üçün minimum siyasi mədəniyyətə malik olmalıdırlar. Çünki siyasi mədəniyyət özünü insanın bütün fəaliyyət sahələrində göstərir. Vaxtilə siyasi mədəniyyətin inkişafında mühüm rol oynayan Amerika alimi T.Almond siyasi mədəniyyət dedikdə, “fərdi mövqelərin və müəyyən sistem üzvlərinin siyasi fəaliyyətinin hərəkət və məqsədlərinin məcmusu”nu nəzərdə tutub.
Bütün yeniliklər cəmiyyətdə siyasi savadlılığın artırılmasını aktuallaşdırır
O da məlumdur ki, ağlımıza ilk gələn televiziya, radio, qəzet və internet olsa da, media əslində həyatımızın bir parçasıdır. Oxuduğumuz kitabdan, kompüter oyunundan, çeynədiyimiz saqqıza kağızı belə mediadır. Bütün bu alətlər və məzmunlar bizi məlumatlandırır və əyləndirir. Eyni zamanda, bizi inandırmaq üçün audio, vizual və yazılı elementlərin birləşməsindən istifadə edirlər. Bütün kütləvi informasiya vasitələri ilə verilən mesajları başa düşmək, dəyərləndirmək və çatdırmaq bacarığına “Media Savadlılığı” deyirik. Media savadlılığı medianı təhlil etmək və şərh etmək və mesajları izləyiciyə düzgün çatdırmaq bacarığına töhfə verir. Bu, insanlara ünsiyyət vasitələrinə daxil olmaq və bu alətlər tərəfindən verilən mesajları düzgün qəbul etmək bacarığını təmin etmək məqsədi daşıyır. Bu, insanlara real dünya ilə media dünyası arasında fərq qoymağa imkan verir. İnsanlar bir-biri ilə ünsiyyətdə öz hisslərini, düşüncələrini, fikirlərini müxtəlif üsullarla bir-birinə çatdırırlar. Medianın həyatımızın hər sahəsinə daxil olması ilə fərdlər bu vasitələr vasitəsilə media kommunikasiya ötürmələri etməyə başlayıblar. Lakin zaman keçdikcə insanlar bu alətlərə aludə olublar. Zaman keçdikcə media sosial həyatımızın mərkəzinə çevrilib. Sosial media həyatımıza xəbərlər, məlumat ötürülməsi, əyləncə, mədəni anlayışlar, moda, alış-veriş və bir çox başqa sahələrdə daxil olub. İnternetin gətirdiyi rəqəmsal transformasiya artan resurslarla rəqəmsal savadlılıq və media savadlılığı anlayışlarını ön plana çıxarıb. O cümlədən, bütün yeniliklər cəmiyyətdə siyasi savadlılığn artırılmasını aktuallaşdırır. Bu isə media savadlılığından keçir. O baxımdan maraqlıdır, cəmiyyətdə siyasi mədəniyyət səviyyəsinin yüksəldilməsində media savadlılığının rolu nə kimi əhəmiyyətə malikdir?
Media siyasi savadlılıqla bağlı maarifləndirmə işini gücləndirməlidir
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən tarix elmləri doktoru, professor Məhərrəm Zülfüqarlının fikrincə, cəmiyyətdə siyasi mədəniyyətin səviyyəsini yüksəltməkdə medianın özünəməxsus rolu var: “Medianın bütün məsələlərdə olduğu kimi, dördüncü hakimiyyət kimi, siyasi mədəniyyətin də yüksəldilməsində mühüm rolu var. Ancaq burada bir məsələ qeyd olunmalıdır ki, siyasət, siyasi mədəniyyət cəmiyyətin üst qurum məsələsidir. Bazis isə iqtisadiyyatdır. Yəni iqtisadiyyatda, bazisdə baş verən hadisələr özünü mütləq üst qurum hadisəsi olan siyasətdə göstərməlidir. Əgər cəmiyyətdə iqtisadi zəiflik, sosial problemlər varsa, bu, mütləq siyasi mədəniyyətdə də özünü göstərir. Məsələn, siyasətdən yazan jurnalistlər, əgər həmin qəzetin, media qurumunun iqtisadi bazası yüksək olarsa, yəni jurnalistlərə yüksək əmək haqqı vermək imkanı olarsa, onlar müstəqil fəaliyyət göstərərlər və siyasi mədəniyyətin yüksəldilməsində mühüm rol oynayarlar. Əgər bu olmazsa, o zaman medianın yolu tamamilə başqa istiqamətə gedə bilər. Yəni siyasətdə mənfi rol oynayan, cəmiyyətin inkişafına mane olan, hər hansı bir korrupsioner, rüşvətxor məmur mətbuatda ideal bir şəxs kimi də təqdim oluna bilər. O zaman bu, siyasi mədəniyyətin inkişafına əngəl törədən, mane olan məsələlərdir. Ona görə də biz istəyiriksə cəmiyyətimizdə siyasi mədəniyyət yüksəlsin və medianın burada rolu artsın, onda birinci növbədə biz çalışmalıyıq ki, cəmiyyətin sosial problemləri az olsun. Digər tərəfdən, media siyasi savadlılıqla bağlı maarifləndirmə işini gücləndirməlidir. Medianın bütün seqmentlərində buna ağırlıq verilməlidir. Maarifləndirmə işinin geniş və düzgün aparılması bu baxımdan xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Fikrimcə, bu sahədə görüləsi işlər çoxdur”.
Vidadi ORDAHALLI
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
