Suriyadan böyük erməni köçü İrəvanı təşvişə salıb...
Suriyada cərəyan edən son proseslər Ermənistanda da ciddi əndişə yaradıb. Məsələ burasındadır ki, Suriyada xeyli sayda erməni yaşayır. Onların indiki vəziyyətdə yeni köçü istisna edilmir. Həmin ermənilərin Ermənistana mümkün gəlişinə isə indi İrəvanda müsbət yanaşmırlar. Halbuki, Azərbaycan ərazilərinin işğalı dönəmində vəziyyət tamam fərqli idi.
Bəllidir ki, Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğalı altında saxladığı dönəmlərdə yol verdiyi hərbi cinayətlərdən biri də zəbt olunmuş ərazilərdə qanunsuz məskunlaşma ilə bağlı olub. Həmin vaxtlarda Azərbaycan torpaqlarında dövlət səviyyəsində Ermənistandan, Suriyadan, Livandan və digər ölkələrdən ermənilərin qanunsuz məskunlaşdırılmasını həyata keçirib. Qarabağda erməni əhalisinin sayını süni şəkildə artırmaq məqsədi güdən bu siyasət nəticəsində işğal altında olmuş ərazilərə minlərlə insan köçürülüb. Onların köçürülməsi üçün Ermənistan dövləti, erməni lobbisi və diasporu, ayrı-ayrı fondlar tərəfindən həvəsləndirici, təşviqedici əməllərə əl atılıb.Qeyd edək ki, 2010-cu illərin əvvəllərində həm Ermənistan, həm də Qarabağdakı separatçılar tərəfindən Qarabağa köçmüş hər bir Suriya ermənisinə fərdi dəstək göstərilib. Suriya ermənilərinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinə köçürülmə prosesinin təşviqində Ermənistanın dövlət qurumları, İrəvanda yerləşən xüsusi “Qardaşına kömək et” proqramı hazırlayan Ermənistan İnqilabi Federasiyası birbaşa iştirak edib. Suriyadan olan ermənilər əsasən işğal altında olan Zəngilan, Qubadlı və Laçın rayonlarında məskunlaşdırılırdı. Qanunsuz məskunlaşma siyasətinin digər təsdiqi “Hayastan” Ümumerməni Fondu tərəfindən “Qarabağın kəndlərinin yenidən məskunlaşdırılması” layihəsinin həyata keçirilməsi idi. Qarabağdakı separatçı qurum tərəfindən Suriya ermənilərinin məskunlaşdığı ərazilərdə kənd təsərrüfatına dəstək məqsədilə sərmayələr də qoyulurdu. Lakin 44 günlük müharibə Ermənistanın və separatçıların digər arzuları kimi qeyri-qanunu məskunlaşdırma niyyətlərini də puça çıxardı. Vətən müharibəsi nəticəsində Azərbaycan torpaqlarını işğaldan azad etməklə, həm də Ermənistanın qanunsuz məskunlaşdırma siyasətini alt-üst etdi.Beləliklə, bu dəfə Suriyadan ermənilərin köçü halında onların Azərbaycan ərazilərində yerləşdirilməsi mümkün olmayacaq. Elə bu şəraitdə həmin ermənilərin Ermənistanda qalması qaçılmaz olduğundan bu, İrəvanda narahlıqla qarşılanır. Hesab edilir ki, bu hal ölkə qarşsında əlavə sosial-iqtisadi çətinliklərə gətirib çıxaracaq. Suriyada isə ermənilərin sayı heç də az deyil. Ermənistanın diasporla iş üzrə baş komissarı Zareh Sinanyanın sözlərinə görə, hərbi gərginlik nəticəsində Hələbdə ciddi vəziyyət yaranıb və burada silahlıların nəzarəti altında olan ərazidə 10 minə qədər erməni qalıb. O qeyd edir, Hələb erməniləri evdə qalmağa üstünlük verirlər və şəhəri tərk edə bilmirlər, çünki hələlik təxliyə imkanı yoxdur.
Sinanyan vurğulayır ki, Dəməşqdə çətin vəziyyət yaranıb, Suriya hökumət qoşunları yaraqlıların irəliləməsini dayandıra bilməyib. Onun sözlərinə görə, Latakiyada vəziyyət nisbətən sakitdir. Lakin vəziyyətin nisbətən sakit olduğu o şəhərlərdə də yerli ermənilər müharibənin getdiyi yaşayış məntəqələrindəki qohumlarından narahatdırlar: “Rabitə çox zəif olsa da, biz Suriyadakı soydaşlarımızla hər cür fəal əlaqə saxlamağa davam edirik. Biz vəziyyətlə bağlı məlumat almaq üçün əlimizdən gələn hər kəslə danışırıq”. Bu arada Ermənistanın humanitar missiyası təcili olaraq Hələbdən təxliyə edilib. Ermənistanın minatəmizləmə mütəxəssisləri və tibb işçilərindən ibarət qrupun bütün şəxsi heyəti ölkəyə geri qayıdıb. Xatırladaq ki, Ermənistan 2019-cu ilin fevralından Suriyada humanitar missiyada iştirak edir. Erməni iranşünas Vardan Voskanyan isə bildirir ki, Hələbdə təkcə Suriyanın deyil, bütün bölgənin, o cümlədən Cənubi Qafqaz regionunun taleyi həll olunur. O, “İraqdan gələn iranpərəst qüvvələrin” dəstəyi ilə Suriya ordusunun Hələb əyalətinin ələ keçirilən ərazilərini “Təhrir əş-Şam”dan geri almağa başladığını bildirib: “Hökumət qüvvələrinin ciddi uğurlarından danışmaq hələ tezdir, lakin aydındır ki, Yaxın Şərqdə həmişə olduğu kimi, hər şey yenidən döyüş meydanında həll edilir”. Qeyd edək ki, İranın Suriyadakı son hərbi toqquşmalara başının qarışacağından narahat olan erməni ekspertlər Ermənistanın sərhəddə “yeganı təhlükəsizlik qarantı” saydıqları Tehranın İrəvandan diqqətinin yayına biləcəyindən ciddi əndişə keçirirlər. Onların fikrincə, İran Suriyaya yönələrsə, Ermənistan Azərbaycanın şərtlərini qəbul etməyə, o cümlədən 10 noyabr bəyanatına uyğun olaraq, Zəngəzur dəhlizini aça bilər. Xatırladaq ki, noyabrın 27-də “Cəbhət ən-Nusra” silahlıları atəşkəs razılaşmasını pozaraq Suriyanın Hələb və İdlib əyalətlərinə hücum edib və bu, şiddətli toqquşmalara səbəb olub. Bəşər Əsəd rejiminin əsas müdafiəçisi İranla yanaşı Rusiyadır. Hətta rusların Suriyada hərbi birləşmələri var. Məhz rus ordusunun dəstəyi bir müddət əvvəl Bəşər Əsədin münaqişədə üstünlüyünə şərait yaratmışdı. Eyni zamanda, çətin duruma düşən Qərb qüvvələri bir neçə il əvvəl biabırçı şəkildə Suriyanı tərk eləmişdi. Ona görə də istisna deyil ki, Qərb həm yarımçıq qalmış hesabı qapatmaq, həm də Rusiyaya qarşı ikinci cəbhə açmaq üçün Suriyada hərəkətə keçib. Hər halda, buradakı yeni münaqişənin yaxın tezlikdə bitmə ehtimalı yüksək deyil.
Nahid SALAYEV
