Şəkər testlərinin apteklərdə yoxa çıxması rüşvət amili ilə bağlıdır?
TƏBİB: "Qeyd edilən iradların aradan qaldırılması üçün müvafiq tədbirlər həyata keçiriləcək"
Şəkər ölçən aparatların striptlərini idxal etmək nədən iqtisadi baxımdan sərfəli deyil?
Son zamanlar şəkər xəstələrı üçun nəzərdə tutulan test ölçən cihazların çubuqları (striptlər) apteklərdən və poliklinikalardan yoxa çıxıb, tapılmır. Səbəbi isə dəqiq bəlli deyil. Ölkəyə dərman idxal edən şirkətlərin heç biri bizə rəsmi açıqlama vermək istəmədi.
Sadəcə olaraq bildirdilər ki, bəzi test çubuqlarının xaricdə qiyməti qalxdığına görə onları ölkəyə gətirmək iqtisadi baxımdan səmərəli deyil. Bəzi test çubuqlarının isə istehsalı dayanıb.
Araşdırmalarımız nəticəsində bəlli oldu ki, şəkər ölçən aparatlar üçün test çubuqları ölkəyə iki qaydada gətirilir. Qaydalardan biri belədir ki, dərman idxali ilə məşğul olan şirkətlər daxili tələbatı nəzərə alaraq kommersiya məqsədi ilə, yəni dərman depolarına satmaq məqsədilə qanda şəkəri ölçmək üçün test aparatları və onun çubuqlarını ölkəyə gətirir. Bunun üçun şirkətin dərman idxalına icazəsi, ölkəyə gətirilən vasitənin idxalına icazə və istehsalçı şirkətlə idxalçı şirkət arasında müqavilə olmalıdır. Bu üç əsas sənəd idxalçı şirkətin əlində varsa, o, yerli tələbat olan dərman vasitələrinin ölkəyə gətirilməsində hec bir problem yaşamanalıdır. Əldə etdiyimiz məlumatlara görə, ölkədə bu sənədlərə malik olan xeyli sayda şirkət var. Amma son bir ayda şəkər ölçən aparatlar üçün test çubuqlarına geniş tələbatın olmasına rəğmən bu şirkətlərin həmin vasitələri lazımı sayda və çeşiddə itxal etməməsi sual doğurur. Bu tip test çubuqlari idxal edən "Arac" və "Nimo" şirkətlərinin rəsmiləri deyir ki, ölkəyə test çubuqları gətirmək iqtisadi baxımdan sərf eləmir. Amma onlar bu vasitənin hansı səbəbdən idxalının səmərəsiz olmasını bizim üçün aydınlaşdırmaqdan imtina etdilər. Görünür, qaranlıq məqamlar var.
TƏBİB nədən xəstələri kifayət qədər test çubuğu ilə təmin etmir ki, onların da sağlamlığı bu gün kommersiya şirkətlərindən asıli vəziyyətə düşsün? Belədə isə ölkə vətəndaşlarının sağlamlığına cavabdeh olan rəsmi qurum TƏBİB-dir. Əslində TƏBİB ölkə vətəndaşlarını tam olaraq təmin edən növdə və sayda qan şəkərini ölçmək üçün test çubuqları gətirməlidir. Bunun üçün TƏBİB tenderlər keçirib, şəkər xəstələrı üçün lazım olan bütün dərban və digər ləvazimatların, o cümlədən də həmin test çubuqlarını alıb ölkəyə gətirmək məqsədi ilə idxalçı şirkət seçir. Həmin idxalçı şirketə bütün dərman vasitələri şəkər xəstələrinin tələbatına uyğun sifariş verilməlidir. Lakin TƏBİB inisulindən istifadə edən bir xəstəyə 3 ay, digər şəkərsalan dərmanlardan istifadə edən xəstələr isə 6 ay müddət üçün cəmi 25 test çubuğu verir. Hər gün şəkərini ölçməli olan xəstə üçün bu heç bir aya da yetmir. 25 gündən sonra şəkər xəstəsi olan vətəndaş aptekləri gəzib, şəkər testi üçün çubuq axtarmalı olur. Dərman vasitələrini idxal edən şirkətlərin isə dövriyyəsini hökumət tənzimləyə bilmir. Bu məsələdə hökumətin tənzimləyici aləti TƏBİB-in keçirdiyi tenderlərdir ki, bu, insulin qəbul edən şəkər xəstələrinin test çubuğuna olan tələbatının cəmi 28 faizini ödəyir. Çunki belə şəkər xəstələrinin əksəriyyəti hər gün qanda şəkərin miqdarını ölçmək məcburiyyətindədir. Bu səbəbdən bir xəstəyə üç ay ərzində azı 90 test çubuğu lazım olduğu halda, TƏBİB ona cəmi 25 test çubuğu verir. Qalan 65 test çubuğunu vətəndaş özü apteklərdən almalıdır. Nədən TƏBİB xəstələri kifayət qədər test çubuğu ilə təmin etmir ki, onların da sağlamlığı bu gün kommersiya şirkətkərindən asıli vəziyyətə düşür?
Yalnız TƏBİB-in verdiyi aparatların test çubuqları tapılmır
TƏBİB əsasən şəkər xəstələrini "FİA Biomed", "Conrur Puls", "Contur TS", "Nimo", "Medismart Sapphire", "Nimo" və "Right" markalı qanda şəkəri ölçən cihazlarla təmin edir. Apteklərdə də məhz bu cihazların striptleri tapılmir. Lakin şirkətlərin kommersiya məqsədilə gətirdiyi cihazlar üçün striptler apteklərdə var. Qeyd etdiyimiz kimi, TƏBİB xəstələrə kifayət qədər test çubuğu vermədiyindən kommersiya strukturları tələbatı nəzərə alaraq vaxtaşırı TƏBİB-in pulsuz verdiyi aparatlar üçün olan test çubuqlarının qiymətini qaldırır. Bəlkə də bu qıtlıq qiymətləri qaldırmaq üçün süni şəkildə yaradılıb.
Dərman dəllalları şəkər xəstələrını soyur
Qeyd edək ki, bu test çubuqlatının qiyməti Tarif Şurası tərəfindən tənzimlənmir. Onun satış qiymətini kommersiya şirkətləri sərbəst tənzimləyə bilir. Bu səbəbdən də hökumətin pulsuz verdiyi aparatların striptlərinin qiyməti hər ay bahalaşır. Bir ayda test çubuqlarına verilən pula üç test aparatı almaq olar.
Deməli, TƏBİB çarəsiz şəkər xəstələrinin açıq şəkildə "dərman dəllalları" tərəfindən soyulmasına münbit şərait yaradıb. Elə isə sual olunur, şəkər xəstələrinin belə bir labirintə salınıb soyulmasında kimin marağı var? Bəlkə dərman idxal edən şirkətlərlə TƏBİB əlbirdir? Onu da qeyd edək ki, hökumət səhiyyə sahəsində TƏBİB-ə əhalinin sağlamlığını daha yaxşı qoruya bilmək üçün əlahiddə səlahiyyətlər verib. Bu səlahiyyətlər barədə danışmaq artıq başqa bir mövzudur. O da belə qoruyur...
TƏBİB çatışmazlıqları aradan qaldırmağa söz verdi
“Bakı-Xəbər” qəzetinin müxbiri yuxarıdakı araşdırmaların nəticəsi olaraq aşağıdakı suallarla TƏBİB-ə müraciət edib.
Son bir ayda dövlət tərəfindən təchiz edilən şəkər ölçən aparatlarının striptləri tapılmır. Xəstələr bununla bağlı redaksiyamıza müraciət edib, səbəbləri öyrənmək istəyir. Apteklərdə TƏBİB-in xəstələrə verdiyi şəkər aparatlarının striptləri tapılmır, bu nə ilə bağlıdır?
TƏBİB nəyə görə xəstələrə kifayət qədər qanda şəkərı ölçmək üçün test çubuğu vermir ki, xəstələr də gedib apteklərdə test çubuğu axtarır? 90 və ya 180 gün üçün 25 test çubuğu verilir. Nədən heç olmasa hər gün üçün bir test çubuğu vermirsiniz? İmkan yoxdumu?
TƏBİB suallarımıza aşapğıdakı cavabi verib: "Sorğunuza cavab olaraq bildiririk ki, hazırda şəkərli diabet xəstəliyi olan şəxslərə göstərilən illik tibbi yardımın həcmi, inyeksiya vasitələri, insulin və digər şəkərsalıcı dərman preparatlarının, özünənəzarət vasitələrinin siyahısı və miqdarı, həmçinin, həmin vasitələr və preparatlarla təminatı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinn 2005-ci il 13 may tarixli 87 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir. "Şəkərli diabet xəstəliyinə tutulmuş şəxslərin insulin və digər şəkərsalıcı dərman preparatları, inyeksiya və özünənəzarət vasitələri ilə təminatı Qaydası" ilə tənzimlənir.
Nəzərinizə çatdırırıq ki, sözügedən Qərar 19 il bundan öncə qəbul olunub. Bu illər ərzində dünya praktikasında şəkərli diabet xəstəliyinin idarəolunmasında dəyişikliklərin olması və öncəliklə ölkədə 2005-ci ildən bəri bu tip xəstələrin sayının 6 dəfə artmasını nəzərə alaraq, sözügedən xəstəlikdən əziyyət çəkən vətəndaşlara keyfiyyətli tibbi xidmətin göstərilməsi məqsədilə müasir standartların tətbiqi ilə bağlı müvafiq işlər həyata keçirilməkdədir. Bununla bağlı İcbari Tibbi Sığorta Dövlət Agentliyi tərəfindən müasir tələblərə əsaslanaraq yuxarıda qeyd edilmiş Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2005-ci il 13 may tarixli 87 nömrəli Qərarına müvafiq dəyişikliklərin edilməsi ilə bağlı qərar layihəsi və növbəti illər üçün yeni dövlət proqramının layihəsi hazırlanmaqdadır.
Təklif olunan dəyişikliklərə şəkərli diabet xəstələrinə göstərilən tibbi xidmətin yaxşılaşdırılması, keyfiyyət və səmərəliliyinin artırılması həmçinin, müraciətdə qeyd olunan məsələlərin həlli oz əksini tapmışdır. Bununla yanaşı, ilkin səhiyyə xidmətinin gücləndirilməsi və keyfiyyətinin artırılması sahəsində də müvafiq tədbirlər həyata keçiriləcək".
Akif NƏSİRLİ
