SOCAR Türkiyədə 2 şirkəti niyə satdı? - ilginc məqamlar var...
İlham Şaban: "Ötən illərin təcrübəsi göstərdi ki, Türkiyədəki qaz paylama biznesində marja (mənfəət) azdır"
Eldəniz Əmirov: "Burada siyasi faktorların təsiri də mümkündür - bu Türkiyə hökumətinin istəyi də ola bilər"
SOCAR-ın açıqlamasına görə, "Aksa Doğalgaz" "SOCAR Türkiye"nin tərkibində fəaliyyət göstərən təbii qaz paylama şirkətləri "Bursagaz" və "Kayserigaz"ı almaq üçün müqavilə prosesini tamamlayıb.
Transfer əməliyyatlarının tamamlanması ilə "Bursagaz" və "Kayserigaz" "Aksa Doğalgaz"ın "çətiri" altında xidmət göstərəcəklər.
1997-ci ildə qurulan Aksa Enerji Türkiyənin ən böyük açıq siyahıya alınmış müstəqil enerji istehsalçısıdır. Kökləri 1950-ci illərə gedib çıxan, Aksa Energy-nin əsas səhmdarı olan Kazancı Holdinq 4 qitədə istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan, 10.000-dən çox işçisi ilə 22 ölkədə fəaliyyət göstərən və dünyanın 178 ölkəsinə mal və xidmət ixrac edən qlobal bir güc mərkəzidir. Kazancı Holdinq öz sektorlarında lider olan filialları vasitəsilə enerji istehsalı, elektrik enerjisinin paylanması və satışı, təbii qazın paylanması və generator istehsalı üzrə əməliyyatları ilə enerji sənayesinin aparıcı şirkətləri arasında yer alır.
Cəmiyyətdə belə bir sual yaranır ki, SOCAR dünyada qazın bahalaşdığı bir dövrdə nəyə görə Türkiyədəki qaz paylama şirkətlərini satır?
Bu suala cavab verməzdən əvvəl onu qeyd etmək gərəkir ki, SOCAR dövlət şirkəti olsa da, bir kommersiya strukturudur. Ona görə də kommersiya maraqları hansı addımları atmağı diktə edirsə, şirkət də o istiqamətdə hərəkət edir.
Bu xüsusda baki-xeber.com saytının sualını cavablandıran neft sənayesi üzrə ekspert İlham Şaban bildirdi ki, SOCAR kommersiya maraqlarından çıxış edərək Türkiyədəki 2 qaz paylama şirkətini satmağa qərar verib: "Ötən illərin təcrübəsi göstərdi ki, Türkiyədəki qaz paylama biznesində mənfəət (marja) azdır. Ona görə də satışdan əldə edəcəyi vəsaitləri daha gəlirli seqmentə yatıracaq. Bir müddət sonra biz yatırımların hara yönəldiyini görə biləcəyik".
Bu istiqamətdə apardığımız araşdırma da İlham Şabanın dediklərini təsdiqlədi. Ekspertin dediklərini rəqəmlərlə əsaslandırmağa çalışaq. Türkiyə ölkə daxilində istehkak edilən təbii qazın əksər hissəsini Azərbaycandan alır. Bu Türkiyə üçün ən ucuz qazdır. Hazırda Azərbaycan Türkiyəyə təbii qazın min kubmetrini 529 manata satır. Bu Azərbaycanın xaricə qaz satışı sıralamasında ən ucuz qiymətdir. Bu qazın bir kubmetrinin kəmər qiyməti, yəni maya dəyəri Türkiyədə 53 qəpik təşkil edir. Türkiyədə əhali üçün qaz satış tariflərinin aşağı istifadə limiti 300 min kubmetrdir. Qaz paylayıcı şirkətlər bu limit daxilində qazın bir kubmetrini 45-48 qəpiyə satır. Yəni qaz əhaliyə ən azı idxal qiymətindən 5 qəpik ucuz - zərərlə satılır. Buna görə də qaz paylama şirkətləri dövlətdən dotasiya alır. İkinci limit pilləsində qazın bir kubmetrinin qiyməti 57 qəpik, üçüncu limit pilləsində isə 75 qəpik təşkil edir.
Göründüyü kimi əhali qrupuna satılan qazın marjasını (mənfəətini) dövlət ödəyir. Başqa sözlə desək, kommersiya şirkətinin mənfəətini dövlət müəyyən edir. Bu isə adətən kommersiya şirkətinin biznes maraqlarına uyğun gəlmir. Adətən kommersiya qurumları liberal - qiymətləri azad olan bazarlara daha çox üstünlük verir. Ona görə də SOCAR bu iki şirkəti satmaq qərarına gəlib.
Əldə edilən vəsaitin yerləşdirilməsinə gəldikdə, şirkətin bazar mütəxəssisləri yaxın günlərdə bununla bağlı qərar verəcək. Məsələn, bu kapitalı Türkiyənin Petkim şirkətinə qoymaqla SOCAR burada payını bir qədər də artıra bilər.
Arayış üçün qeyd edək ki, Petkim şirkətinin nəzarət paketinin sahibi (61,32%) Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) törəmə müəssisələri olan Socar Turkey Enerji A.Ş və SOCAR International DMCC OGG şirkətləridir.
İqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov da məsələni şərh edərkən bildirdi ki, rəsmi açıqlama olmadığından bu barədə yalnız ehtimallar söyləmək olar: "Şirkətlər SOCAR-ın daha böyük həcmli aktivlər alaraq başqa ölkələrdə investisiya fəaliyyətini genişləndirmək məqsədi ilə satıla bilər. Bu fəaliyyəti Avropa və Asiya ölkələrində qurmaq mümkündür.
Bununla yanaşı əldə edilən kapital Türkiyənin özündə də digər sektorlara yatırıla bilər. Burada siyasi faktorların təsiri də mümkündür - bu Türkiyə hökumətinin istəyi də ola bilər. Qısa ifadə etsək, bu cür addımlar - şirkətin investisiya planları, bazar şərtləri və strateji qərarları ilə əlaqədar ola bilir.
Bu əməliyyatın detallı səbəblərinin açıqlanmamasını da normal hesab edirəm. Çunki bu şirkətin investisiya siyasətidir və konfidensial ola bilər”.
Akif NƏSİRLİ
