KÖHNƏ VERSİYA            

Böyük Britaniya bir müstəmləkəsinə azadlıq verdi - növbə Fransanındır...

Image

Böyük Britaniya Çaqos arxipelaqı üzərində suverenliyi Mavrikiyə verəcək. Bu, Hind okeanındakı sözügedən adalar qrupunun kimə məxsus olması ilə bağlı iki ölkə arasında uzunmüddətli mübahisələrə son qoyacaq. 

Qeyd edək ki, hələ 2019-cu ildə Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi Böyük Britaniyanın Çaqosun nəzarətini Mavrikiyə təhvil verməsi barədə qərar çıxarıb. Lakin Britaniya hakimiyyəti bu qərarla razılaşmayıb. Bundan sonra Mavrikiy BMT Baş Assambleyasına müraciət edib. Baş Assambleya bu müstəmləkə ərazisinin Mavrikiyə verilməsi barədə sənəd qəbul edib. 2019-cu ilin fevralında  Londona Mavrikiyə “sakinlərin öz müqəddəratını təyinetmə hüququnun həyata keçirilməsini nəzərə alaraq ərazinin dekolonizasiyasını başa çatdırmağa” icazə vermək tövsiyə edildi. Haaqadakı hakimlər adaların ayrılması və Britaniya Hind okeanı ərazisinə daxil edilməsinin “qanunsuz” olduğunu bildiriblər. Böyük Britaniya bu qərara uyğun addım atır.

Adalar üzərində mübahisə 1960-cı illərdə yaranıb. Həmin vaxt Böyük Britaniya keçmiş müstəmləkəsi Mavrikiyəyə müstəqillik verərək, Çaqos arxipelaqını ondan ayırmaq qərarına gəldi. Məsələ burasındadır ki, bura Britaniya-Amerika hərbi bazasının yerləşdiyi Dieqo Qarsiya adası daxildir. İndi də Çaqos arxipelaqının Mavrikiyə verilməsindən sonra baza ən azı 99 il ABŞ və Böyük Britaniyanın yurisdiksiyasında qalacaq. Bu bazadan Amerika təyyarələri Əfqanıstan və İraqa reydlər zamanı istifadə ediblər. Yeni razılaşmanın şərtlərinə görə, Britaniya Dieqo Qarsiyanı Mavrikiydən ən azı 99 il müddətinə icarəyə götürərək ABŞ-a orada hərbi baza saxlamağa icazə verəcək. Yəni buna görə Britaniya hər il Mavrikiyə ödəniş edəcək. Böyük Britaniya və Mavrikiy liderləri regional və qlobal təhlükəsizlikdə mühüm rol oynayan Dieqo Qarsiyadakı mövcud bazanın uzunmüddətli, təhlükəsiz və effektiv fəaliyyətini təmin etməyə sadiq olduqlarını bildiriblər. ABŞ da bu tarixi razılaşmanı alqışlayıb. Məsələ ilə bağlı ABŞ prezidenti Co Bayden bildirib:  “Bu, diplomatiya və tərəfdaşlıq vasitəsilə xalqların uzun müddətdir davam edən tarixi çağırışların öhdəsindən gələ biləcəyinin və dinc və qarşılıqlı faydalı nəticələr əldə edə biləcəyinin əyani nümayişidir”. Böyük Britaniyanın baş naziri Keir Starmerin və Mavrikiyanın baş naziri Pravind Jugnautın birgə bəyanatda məsələ ilə bağlı qeyd olunur: “Bu, əlaqələrimizdə mühüm məqamdır və mübahisələrin sülh yolu ilə həllinə və qanunun aliliyinə davamlı sadiqliyimizi nümayiş etdirir”. Bir daha qeyd edək ki, Çaqos arxipelaqı 1965-ci ildə, Mavriki hələ Britaniya müstəmləkəsi olanda Mavrikiydən ayrılıb. İngiltərə onu 3 milyon funta alıb və Hind okeanında özünün xaricdəki ərazisi elan edib. Mavrikiy Britaniyanı arxipelaqı qeyri-qanuni müstəmləkə işğalında ittiham edərək, onun müstəqillik müqabilində 1968-ci ildə Çaqosa olan hüquqlarından qeyri-qanuni şəkildə imtina etməyə məcbur olduğunu iddia edib. Baş nazirlər birgə bəyanatda bildiriblər ki, müqavilə “keçmişin səhvlərini aradan qaldıracaq və hər iki tərəfin çaqosiyalıların rifahını dəstəkləmək öhdəliyini nümayiş etdirəcək”. Yeni tərəfdaşlığın bir hissəsi olaraq Böyük Britaniya Mavrikiyi, o cümlədən infrastruktur sahəsini maliyyələşdirəcək. Bu, Mavrikiyaya Dieqo Qarsiya istisna olmaqla, Çaqos adalarında köçürmə proqramını həyata keçirməyə kömək edəcək. Beləliklə,  Böyük Britaniya Çaqos adalarında müstəmləkə siyasətindən əl çəkdi. İndi hesab olunur ki, Böyük Britaniya Hind okeanında yerləşən strateji əhəmiyyətə malik Çaqos arxipelaqı üzərində yarım əsrdən çox davam edən suverenliyindən imtina etməsi öz müstəmləkə ərazilərini əldən vermək istəməyən Fransa üçün nümunə olmalıdır.

Amma Fransa hələ də Böyük Britaniya kimi addımlar atmağa özündə cəsarət tapmır. Fransa dənizaşırı departamenti adı altında müstəmləkə siyasətini aparır. Fransa hökuməti müstəmləkə dövrünün mirası olan dənizaşırı ərazilərdə müstəqillik tələbləri irəli sürən insanlara qarşı çox sərt davranır.  Bu koloniyalar müxtəlif siyasi statuslara malikdir. Müstəmləkələrin siyahısına Atlantik okeanında yerləşən Qvadelupa, Martinika, Sen-Martin, Sen-Bartelemi, Sent-Pyer və Mikelon, Hind okeanında Reunion, Mayotte və Fransız Cənub və Antarktika əraziləri, Sakit okeanda Fransız Polineziyası, Yeni Kaledoniya, Uollis və Futuna, Cənubi Amerikada isə Fransız Qvianası daxildir. Onların ən yaxını Fransadan təxminən 4 min kilometr və ən uzaqda olanı isə 17 min kilometr məsafədə yerləşir. Parisdən təxminən 17 min kilometr uzaqlıqda yerləşən Yeni Kaledoniyada Fransa hökumətinin yerli əhalinin seçkilərdə təsirini azaltmaq məqsədilə konstitusiya islahatları təşəbbüsü adadakı müstəqillik tərəfdarlarını səfərbər edib. 1988-ci ildə yerli əhali ilə imzalanan Numea müqaviləsinə zidd olaraq, ən azı 10 ildir adada yaşayan fransızların seçkilərdə səs verməsinin yolunu açmaq cəhdi etirazlara səbəb olub. Digər müstəmləkə - Fransız Qvianası daha çox muxtariyyət istəyir. Cənubi Amerikada, Fransadan 7 min kilometr aralıda yerləşən Fransız Qvianası təhlükəsizlik problemlərindən əziyyət çəkir. Cinayət halları nisbətlərinin materikdən 10 dəfə yüksək olduğu 300 min nəfərlik koloniyanın əsas problemləri arasında Braziliya sərhədində sənədsiz miqrasiya və qeyri-qanuni qızıl hasilatı var. Burada yoxsulluq və işsizlik səviyyəsi yüksəkdir, sakinlər hökumətin infrastruktura və səhiyyə sektoruna sərmayəsinin qeyri-kafi olmasından şikayət edirlər. Fransız Qvianasında gənc əhalinin demək olar ki, 40 faizi təhsil və ya işləmək üçün xaricə gedir. Yerli hökumət Makronun Fransanın Aralıq dənizindəki Korsika adası üçün daha çox muxtariyyət vəd etdiyi halda, Qviana üçün eyni addımın atılmamasına mənfi reaksiya verir. Fransız Qvianası Konqresi 2020-ci ildə xüsusi statusla daha çox muxtariyyət tələb etmək üçün səs verib. Sakinlərin tələbinə baxmayaraq, 4 ilə yaxındır ki, konstitusiya tənzimlənməsi ilə bağlı Paris administrasiyası ilə danışıqlarda heç bir irəliləyiş əldə olunmayıb. Qvadelupa və Martinikada da muxtariyyət tələbləri artır. Fransadan təxminən 7 min kilometr uzaqlıqda yerləşən və 400 min nəfər əhalisi olan Karib dənizindəki Qvadelupa adasında yoxsulluq, cinayətkarlıq ən yüksək həddə çatıb. Fransanın ən yoxsul müstəmləkəsi olan Mayotte isə təhlükəsizlik və su problemləri ilə üzləşib. Hind okeanında, materikdən təxminən 8 min kilometr aralıda yerləşən Mayotte adasında Fransa zülmü artır. Mayotte sakinlərinin həyat səviyyəsi fransızlardan 7 dəfə aşağıdır və sakinlərin 77 faizi yoxsulluq həddinin altında yaşayır. Sakit okeanın cənubunda təxminən 300 min əhalisi olan 100-dən çox adadan ibarət, habelə materikdən təxminən 16 min kilometr uzaqlıqda yerləşən Fransız Polineziyası Fransanın 1966-1996-cı illər arasında keçirdiyi 200-ə yaxın nüvə sınağının təsirinə etiraz edir. Fransadan təxminən 9 min kilometr uzaqlıqda olan Reunion 2022-ci ilin sonunda altı koloniya ilə birlikdə Fransa rəhbərliyinə qarşı daha çox muxtariyyət tələb edərək “Fort-de-France” çağırışını imzalayıb. v Aralıq dənizində Fransadan çox İtaliyaya yaxınlığı ilə tanınan Korsika adası digər koloniyalardan fərqli bir tarixə malikdir, lakin daha çox muxtariyyət tələb etməsi ilə tanınır. Amma Fransa bunlara qarşı çıxır. Halbuki, ortada Böyük Britaniya nümunəsi var.

Nahid SALAYEV







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

İlham Əliyev əsaslı tənqid etdi - Türk dövlətlərinə nə qədər pul lazımdır?..

Türk dünyası dövlətlərinin bankları birləşdirilir...

“Nəbadə, arxamca ağlayasınız” - Qərbi azərbaycanlı Şuşa şəhidi İlqar Ramazanlının anası...

SON XƏBƏRLƏR

09.11.2024 | 14:04
Bakıda 57 marşrutun istiqaməti dəyişdirilir, 15 marşrutun fəaliyyəti dayandırılır...

09.11.2024 | 13:43
ICESCO-nun Baş direktoru Azərbaycana səfərə gəlib

09.11.2024 | 13:30
Polis əməkdaşları 11 kq-dan çox narkotik vasitə aşkarladı

09.11.2024 | 13:16
COP29-da istifadə ediləcək elektrikli avtobuslar tədbirdən sonra sərnişinlərin istifadəsinə veriləcək

09.11.2024 | 12:11
Qırğızıstan prezidenti COP29-da iştirak edəcək

09.11.2024 | 11:45
Tuvalunun Baş naziri Azərbaycana səfərə gəlib

09.11.2024 | 11:30
Türkiyə XİN Azərbaycanın Dövlət Bayrağı Günü ilə bağlı paylaşım edib

09.11.2024 | 11:15
"Yanımda insan kəssələr, ruhum duymaz" - azərbaycanlı aktrisadan paylaşım...

09.11.2024 | 11:14
Prezident İlham Əliyev Kamboca Kralını təbrik etdi

09.11.2024 | 11:05
"O, atası, müasir Azərbaycanın qurucusu Heydər Əliyevin ən mühüm vəsiyyətini yerinə yetirərək Qarabağı vətənə qaytardı”

09.11.2024 | 11:00
"Qəzza zolağında hər gün 67 uşaq ölür" - BMT-dən ŞOK AÇIQLAMA

09.11.2024 | 10:38
Marşal Adalarının Prezidenti Bakıda...

09.11.2024 | 10:30
"Səbail" "Turan Tovuz"a, "Sabah" "Kəpəz"ə qarşı

09.11.2024 | 10:15
“Hədəfimiz normallaşmaya nail olmaqdır" - Miçotakisdən Türkiyə AÇIQLAMASI

09.11.2024 | 10:05
Tanzaniyanın Vitse-prezidenti Bakıdadır

09.11.2024 | 10:00
Prezident İlham Əliyev Dövlət Bayrağı Günü ilə bağlı paylaşım edib

09.11.2024 | 09:30
"Yol hərəkəti qaydalarına sözsüz əməl etməyə çağırırıq” - yol polisi sürücülərə müraicət etdi

09.11.2024 | 09:20
"Biz qardaş Azərbaycanın yanında olmuşuq və olacağıq” - türkiyəli nazirdən AÇIQLAMA

09.11.2024 | 09:05
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Dövlət Bayrağı Günü münasibətilə paylaşım edib

09.11.2024 | 09:00
Bu gün Azərbaycanda Dövlət Bayrağı Günüdür

09.11.2024 | 00:26
MN: "Hərbi hissə yaxınlığında obyektdə yanğın olub, xəsarət alan yoxdur"

08.11.2024 | 22:29
Əlil Təşkilatları İttifaqı 2 günlük beynəlxalq təlim keçirib

08.11.2024 | 21:35
Tramp generallarından 500 amerikalı əsgərin Suriya-Türkiyə sərhədindən çıxarılmasını istədi

08.11.2024 | 20:31
Zelenski Trampın müharibəni bitirmək planına qarşı çıxdı – “...qəbul etmirik, qərarı verən bizik”

08.11.2024 | 17:50
Azərbaycan XİN Fransanı BMT Komitəsinin tövsiyələrini yerinə yetirməyə çağırdı

08.11.2024 | 16:29
Putindən Trampla bağlı ilk açıqlama - yanvarın 20-dək görüşə bilərlər…

08.11.2024 | 15:50
Şavkat Mirziyoyev Prezident İlham Əliyevi təbrik etdi

08.11.2024 | 15:37
Media nümayəndələri COP29 çərçivəsində yekun işlərlə tanış olublar - FOTO

08.11.2024 | 15:25
DİN-də Zəfər Gününə həsr olunmuş təntənəli mərasim keçirildi - FOTO

08.11.2024 | 14:35
3500 media nümayəndəsi COP29 üçün qeydiyyatdan keçib

08.11.2024 | 14:31
Zəfər günündə Ermənistanın bayrağı yerdə sürüdüldü ...

08.11.2024 | 14:08
Pakistan XİN Azərbaycanı təbrik etdi

08.11.2024 | 13:42
COP29 Məlumat Mərkəzləri fəaliyyətə başladı

08.11.2024 | 12:52
Prezident: "Azərbaycan xalqı bundan sonra qalib xalq, Azərbaycan dövləti müzəffər dövlət kimi yaşayacaq"

08.11.2024 | 12:44
"İnkişafda olan Azərbaycan qürur mənbəyimiz, şanlı Qələbəmiz isə tarixi nailiyyətimizdir" - Prezident

08.11.2024 | 12:40
Türkiyə XİN Azərbaycanı təbrik etdi

08.11.2024 | 12:40
İlham Əliyev: "Vətən müharibəsi və antiterror əməliyyatı Ermənistanın arxasında duranların acı və alçaldıcı məğlubiyyətidir"

08.11.2024 | 12:38
"Ermənistan silahlandırma siyasətindən əl çəkməlidir, buna son qoyulmalıdır" - Prezident

08.11.2024 | 12:33
Prezident İlham Əliyev: "İndi Qarabağ torpağında separatçıların izi, tozu da qalmayıb"

08.11.2024 | 12:31
"Bu gün bəzi Qərb paytaxtlarında oturan islamofoblar, azərbaycanofoblar Ermənistanı yeni müharibəyə təhrik edirlər" - Prezident

08.11.2024 | 12:30
Cahit Bağcı 8 Noyabr Zəfər Günü münasibətilə Azərbaycanı təbrik edib

08.11.2024 | 12:28
Prezident: "İndi bəzi Qərb havadarları Ermənistandan “sülh göyərçini” düzəltmək istəyirlər"

08.11.2024 | 12:22
"İqtisadi inkişaf, siyasi çəkimizin böyük olması, xalq-iqtidar birliyi bizi Qələbəyə doğru aparırdı" - Prezident İlham Əliyev

08.11.2024 | 12:14
Mehriban Əliyeva Dövlət Bayrağı Meydanı ilə bağlı paylaşım edib - FOTO/VİDEO

08.11.2024 | 12:10
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Zəfər parkı ilə bağlı paylaşım edib - FOTO

08.11.2024 | 11:56
İsrailin səfirliyi Zəfər Günü ilə bağlı paylaşım etdi

08.11.2024 | 11:46
Prezident Bakıda Dövlət Bayrağı Meydanında olub, Azərbaycanın üçrəngli Bayrağını ucaldıb - FOTO/YENİLƏNDİ

08.11.2024 | 11:32
Şuşada hərbçilərin yürüşü keçirildi... - FOTO

08.11.2024 | 11:23
Xankəndidə Zəfər Günü münasibətilə hərbçilərin yürüşü keçirilib - FOTO

08.11.2024 | 11:14
Ərdoğan Prezident İlham Əliyevi Zəfər Günü münasibətilə təbrik etdi

08.11.2024 | 10:55
Prezident İlham Əliyev və Birinci xanım Mehriban Əliyeva Bakıda Zəfər parkının açılışında iştirak ediblər - FOTO/YENİLƏNDİ

08.11.2024 | 10:12
Bakıda Zəfər Günü münasibətilə hərbi yürüşlər keçirilib - FOTO

08.11.2024 | 10:10
Baydendən Çin şirkətlərinə pis "sürpriz" - bu qadağanı bir il daha uzatdı

08.11.2024 | 10:00
Günahsız halda 10 il həbs yatdı, indi 38 milyon dollar təzminat alacaq...

08.11.2024 | 09:36
Zakir Həsənov Azərbaycan Ordusunun şəxsi heyətini təbrik etdi

08.11.2024 | 09:26
Məktəblərin biologiya müəllimələri fənn(?) tədrisi ilə bağlı ağır problemə düşüblər...

08.11.2024 | 09:15
"Qarabağ" və "Qalatasaray"dan qələbə, "Fənərbaxça" uduzdu

08.11.2024 | 09:11
Prezident Şuşanın azad edilməsinin dördüncü ildönümü ilə bağlı paylaşım edib - VİDEO

08.11.2024 | 09:10
Prezident İlham Əliyevlə xalqın birliyi Böyük Zəfərin təminatı oldu - Ukrayna mediası

08.11.2024 | 09:00
Tramp bu xanımı Ağ evə yeni aparat rəhbəri təyin edib

08.11.2024 | 08:47
"Ermənistanla sülh sazişi üzrə aparılan danışıqlarda vacib irəliləyişlər əldə olunub" - XİN

08.11.2024 | 08:43
Sığorta şirkətləri icbari maşın sığortasını azı 7 cür əmsalla hesablayır... Nə əsasla?..

08.11.2024 | 00:14
Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Zəfər Günü ilə bağlı paylaşım edib - FOTO

08.11.2024 | 00:10
Bu gün Azərbaycanda Zəfər Günüdür

07.11.2024 | 23:41
MEDİA Agentliyində Vyetnamın Jurnalistika və Kommunikasiya Akademiyasının nümayəndə heyəti ilə görüş olub - FOTO

07.11.2024 | 22:58
COP29-da Rusiya nümayəndə heyətinə Mişustin rəhbərlik edəcək

07.11.2024 | 21:10
Prezident İlham Əliyev 8 Noyabr - Zəfər Günü ilə bağlı paylaşım edib - FOTO

07.11.2024 | 20:54
Trampın əlində "bütün daşları tərpətmək” şansı var – “2025 hesabatında onun da adamları işləyib"...

07.11.2024 | 20:35
Türk Dövlətləri Təşkilatının bayrağı üçün niyə belə forma seçildi?...

07.11.2024 | 20:18
İlham Əliyev əsaslı tənqid etdi - Türk dövlətlərinə nə qədər pul lazımdır?..

07.11.2024 | 20:03
Türk dünyası dövlətlərinin bankları birləşdirilir...

07.11.2024 | 19:48
Azərbaycan və Ermənistan səfirləri Moskvada artıq "konstruktiv münasibət" qurublar - Putinin qəbulundan ilginc nüanslar...

07.11.2024 | 19:34
5 dövlət Türk Sülh Xartiyası imzaladı - dünya düzəni dəyişir...

07.11.2024 | 19:19
Tramp Cənubi Qafqaz siyasətini dəyişəcək - ermənilər bərk məyus olublar...

07.11.2024 | 19:05
“Nəbadə, arxamca ağlayasınız” - Qərbi azərbaycanlı Şuşa şəhidi İlqar Ramazanlının anası...

07.11.2024 | 18:50
Makron Trampın prezident seçilməsindən çox sarsılıb...

07.11.2024 | 18:43
Nazir Vilayət Eyvazov xidmətə qəbulla bağlı növbəti sıra baxışı keçirdi - FOTO

07.11.2024 | 18:37
Fransız biznesmenləri Ermənistanı "Konyak" brendindən imtinaya məcbur etdilər...

07.11.2024 | 18:30
AZCON-un Müşahidə Şurasının tərkibi təsdiqləndi

07.11.2024 | 18:25
Bu qurumlar AZCON-un idarəetməsinə verildi...

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930