Ölüdən ürək və ağ ciyər köçürülməsi Azərbaycanda problemlə üzləşib...
Adil Qeybulla: “Bizdə insanlar meyitləri yarmağa qoymurlar, nəinki beyin ölümü keçirmiş insandan orqan götürməyə…”
Ölüm - canlı orqanizmin həyat fəaliyyətinin dayanmasıdır. Amma elm o dərəcədə inkişaf edib ki, indi biz ölümümüzdən sonra bir neçə insana həyat verə bilərik. Cansız bədənimizdə bizə gərəksiz olan orqanlarımız başqa bir insanın yaşamını davam etdirə bilər.
Bəli, biz öldükdən sonra ölüm ayağında olan bir neçə insanı həyata qaytara, onların doğmalarını xoşbəxt edə bilərik.
Bütün dünyada orqan köçürülməsinin təxminən 90-95 faizi meyitdən götürülən orqanların hesabına həyata keçirilir. Azərbaycanda da meyit donordan orqan götürülməsinə rəsmən icazə verilib. Belə ki, şəxs ölümündən sonra donor orqanların transplantasiyasını həyata keçirən tibb müəssisəsi tərəfindən transplantasiya məqsədilə bədənindən aşağıda göstərilən donor orqan(lar)ının götürülməsinə razılaşdığını və razılaşmadığını bildirməlidir: ürək, ağ ciyər (ürək-ağ ciyər kompleksi), böyrəklər, qara ciyər, mədəaltı vəz, mədə, bağırsaqlar, uşaqlıq, yuxarı və aşağı ətraflar, sümüklər, dəri-fassiya-əzələ kompleksi və onların seqmentləri, sümük iliyi, gözün buynuz qişası və kök hüceyrələri.
Qeyd etdiyimiz kimi, ölkəmizdə meyit donordan orqan götürülməsinə rəsmən icazə verilib. Ancaq bu sahədə inkişaf hələ də qeydə alınmayıb. Səhiyyə Nazirliyi yanında Orqan Donorluğu və Transplantasiyası üzrə Koordinasiya Mərkəzinin İdarə Heyətinin sədri Yeganə Abbasova media nümayəndələrinə açıqlamasında bildirib ki, Azərbaycanda ürək və ağ ciyər transplantasiyası əməliyyatları bugünə qədər icra oluna bilməyib. Bunun da səbəbi odur ki, meyit donordan orqan götürülməsi mümkün deyil: “Qara ciyər çatışmazlığından əziyyət çəkən xəstələrin sayı da olduqca çoxdur. Bir xəstənin bir illik dializ müalicəsi təqribən 16 min manatdır. Xəstəyə böyrək köçürülməsi də eyni məbləğədir. Bu səbəbdən orqan köçürülməsinin tez baş tutması həm xəstənin ağrıdan qurtulmasına, həm də rəsmi qurumların iqtisadi cəhətdən xərclərinin azalmasına gətirib çıxaracaq”.
“Cəmiyyət daxilən qəbul etməlidir ki, dünyasını dəyişməkdə olan, həyatını itirməkdə olan bir insanın orqanı başqa bir insana həyat verə bilər”
Tibb ekspert, professor Adil Qeybulla “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, qanunun dəqiq icra mexanizminin formalaşmasına və cəmiyyətin buna hazırlanmasına ehtiyac var: “Orqan mənbəyi adətən beyin ölümü keçirmiş praktiki sağlam şəxslər olur. Bizdə isə ümumiyyətlə, insanlar meyitləri yarmağa qoymurlar, nəinki beyin ölümü keçirmiş insandan orqan götürməyə. Vətəndaşlar psixoloji olaraq ona hazır deyil. Cəmiyyətdə bu məsələlər həllini tapmadan, bu işi geniş və effektiv həyata keçirə bilmərik. Cəmiyyət daxilən qəbul etməlidir ki, dünyasını dəyişməkdə olan, həyatını itirməkdə olan bir insanın orqanı başqa bir insana həyat verə bilər. Biz bunu bir növ qəbul etməliyik. Yalnız qəbul etdikdən sonra buna hazır ola bilərik. Təbliğat aparmaq, cəmiyyəti buna hazırlamaq lazımdır. Bu məsələdə əhalini xeyli maarifləndirmək lazımdır. Məlum mövzu ilə bağlı məsələlərin texniki, mənəvi, psixoloji tərəfləri cəmiyyətdə öz həllini tam tapmamış Azərbaycanda orqan transplantasiyası yetərincə yayılıb inkişaf etməyəcək. Televizayalar və digər media orqanları bu istiqamətdə təbliğat aparmalı və insanları bu prosesə hazırlamalıdır. Bu kimi problemlər həll olunandan sonra orqan nəqli ilə məşğul olan mərkəzlərin sayı arta bilər”.
Günel CƏLİLOVA
