Ermənistanın mina terrorunun yeni səbəbləri üzə çıxır...

Ermənistanın işğal dövründə yerləşdirdiyi minalar ciddi problem olaraq qalır. İrəvan hələ də  müxtəlif bəhanələrlə dəqiqləşdirilmiş mina xəritələrini verməkdən imtina edir. Ikinci Qarabağ müharibəsindən sonra ümumilikdə 346 azərbaycanlı mina qurbanı olub. Amma Ermənistan yenə də dəqiqləşdirilmiş mina xəritələrini vermir. 

Bunun səbəblərinə nəzr salan “Vesti Kavkaza” nəşri yazır: “Bu günlərdə daha bir Azərbaycan vətəndaşı erməni mina terrorunun qurbanı olub. Çoban Bəxtiyar Abbasov Ağdam rayonunun Əhmədağalı kəndi yaxınlığındakı əkin sahəsində işləyərkən ehtiyatsızlıqdan Azərbaycan ordusu ilə Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin keçmiş təmas xəttini keçərək piyada əleyhinə minaya düşüb. Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan sonra Ermənistan qoşunları və Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun qeyri-qanuni silahlı dəstələri tərəfindən minalardan istifadə nəticəsində ümumilikdə 346 nəfər zərər çəkib və onların sayı durmadan artır. Azərbaycanın Qarabağ müharibəsində qələbəsindən sonra 3,5 il ərzində ANAMA agentliyi işğaldan azad edilmiş 110 min hektardan çox ərazini təmizləyib - orada 110 minə yaxın mina və digər partlayıcı obyekt aşkar edilərək zərərsizləşdirilib. Eyni zamanda, azərbaycanlı istehkamçıların hesablamalarına görə, ümumilikdə Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda 900 min hektara yaxın ərazi minalanıb. Bu,  ərazinin yarısından çoxudur. Həmin yerlərdə 1,5 milyona qədər mina var. Bu məlumatlara əsasən, 2024-cü ilin martına qədər təmizlənməmiş ərazilərin təmizlənmiş ərazilərdən 7 dəfə çox olması deməyə əsas verir ki, eyni iş tempi qorunub saxlanılarsa, mina təhlükəsi daha 20 il davam edəcək. Minaların çıxarılmasını onları yerləşdirən  Ermənistanın dəqiq məlumatları köklü surətdə sürətləndirə bilərdi. Bütün minalanmış sahələr mütləq hərbi xəritələrdə qeyd olunub ki, onların qoşunları oraya daxil olmasın və Ermənistan rəhbərliyində Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda mina zonaları olan belə xəritələrin tam dəsti var. Əvvəlki illərdə Paşinyan hökuməti Qarabağ müharibəsindən sonra həbs edilmiş erməni yaraqlılarının müqabilində xəritələrin bir hissəsini Bakıya təhvil verərək, artıq onlarda olmadığını bəyan etmişdi. Lakin sənədlər natamam və dəqiqliyi cəmi 25% idi. Keçən ay, uzun fasilədən sonra İrəvan daha bir neçə xəritə təhvil verdi və bununla da etiraf etdi ki, mina zonaları haqqında əvvəllər iddia ediləndən daha çox məlumat var. 

Xüsusi vurğulamaq lazımdır ki, minalanmış xəritələrin ötürülməsi Ermənistan tərəfindən Qarabağ müharibəsi başa çatdıqdan dərhal sonra və heç bir ilkin şərt olmadan təşkil edilməli idi. Bununla belə, Paşinyan hökuməti Ermənistanın işğalçı qüvvələrinin yerləşdirdiyi minalardan Azərbaycan vətəndaşlarının mütəmadi olaraq yaralanması və həlak olması hallarına biganəliklə baxaraq, siyasi sövdələşmə predmeti kimi hərbi məlumatlardan istifadə etməyi üstün tutub. De-fakto bu, passiv mərhələyə qədəm qoymuş olsa da, Ermənistanın Azərbaycana hərbi təcavüzünün davam etməsi deməkdir: sözlə desək, İrəvan Bakı ilə sülh yaratmaq istədiyini bəyan edir, əslində isə Qarabağda və Şərqi Zəngəzurda mina terrorunu dayandırmaqdan imtina edir. Rusiyalı politoloqlar, Müasir Dövlət İnkişafı İnstitutunun direktoru Dmitri Solonnikov və Rusiya Federasiyasının Etnik və Beynəlxalq Araşdırmalar Mərkəzinin elmi direktoru Anton Bredixin “Vestnik Kavkaza”nın müxbirləri ilə söhbətdə Azərbaycanın İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkilinin çağırışını dəstəkləyiblər. Müvəkkil Səbinə Əliyeva beynəlxalq ictimaiyyətə mina sahəsi xəritələrinin tam dəstini əldə etmək üçün Ermənistana koordinasiyalı təzyiq göstərməyi tələb edir. Dmitri Solonnikov ilk növbədə qeyd edib ki, İrəvan üçün minalanmış xəritələrin verilməsi yerinə yetirmək niyyətində olmadığı digər öhdəliklərlə eyni səviyyədədir. "Ermənistan hakimiyyətinin nöqteyi-nəzərindən bu, danışıqların mövzularından biridir. Onlar iki dövlət arasında vəziyyətin tam normallaşmadığı və müəyyən rıçaqların olması lazım olduğu bir şəraitdə mina xəritələrini əllərindəki kozır kimi qəbul edirlər. Azərbaycanla sülh perspektivinin təfərrüatları barədə sövdələşmə aparmaq üçün belə edilir... Üstəlik, Ermənistan hakimiyyəti hesab edir ki, hətta Qarabağ müharibəsi hələ də onlar tərəfindən tam uduzulmayıb, onlar revanşist əhval-ruhiyyəni saxlayırlar, buna görə də minalanmış ərazilərin xəritələrinə müharibənin hələ tam başa çatmadığını göstərən simvollardan biri kimi baxırlar. Bu səbəbdən onlar əllərində olan bütün kartları Azərbaycana vermək istəmirlər”, - deyə politoloq əlavə edib. Anton Bredixin onunla razılaşır: mina xəritələrini verməkdən imtina etmək həm diplomatik, həm də hərbi məqsəd daşıyır. "Ermənistan hakimiyyəti mina sahələrinin harada yerləşdiyindən xəbərdardır. Amma onlar Azərbaycanla münasibətlərdə vəziyyətə daim təsir rıçaqları olması üçün bu məlumatı gizli saxlayırlar. Onlar həmçinin başa düşürlər ki, fransalı kuratorların atışla bağlı "Fas!” əmri var. Yeni tammiqyaslı hərbi kampaniya mümkündür - bu halda mina xəritələrinin əsas hissəsini evdə saxlamaq daha sərfəlidir”. Anton Bredixinin sözlərinə görə, minalanmış ərazilərin xəritələrini əldə etmək üçün İrəvanla deyil, onun Qərb sponsorları ilə danışmaq lazımdır. "Burada birbaşa Aİ-yə müraciətlə konsolidasiya edilmiş yanaşma lazımdır. Çünki Paşinyanla danışmaq mənasızdır. Paşinyanın bu gün dediyi sabah yerinə yetirilməyəcək. Hətta onun beynəlxalq platformalarda - Avropa, Amerika və digər platformalarda vəd etdiyi sözlər belə yetərli deyil. Ona görə də hansısa ümumi xətt qurmaq, avropalıları buna cəlb etmək lazımdır ki, Paşinyana təzyiq etsinlər və o, minalanmış ərazilərin xəritələrini Bakıya təhvil versin”, - Anton Bredixin izah edib.  Dmitri Solonnikov mina xəritələri məsələsinin Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinə bağlanmasını təklif edib: "Biz mehriban qonşuluq münasibətlərinə dair sülh müqaviləsinin yekun variantına aparan tamhüquqlu danışıqlara çalışmalıyıq, burada imzalanma şərti minalanmış ərazilərin xəritələrinin ötürülməsi olacaq. Bu məsələdə Ermənistana təzyiq göstərmək lazımdır. Yuqoslaviyada hətta hərbi əməliyyatlar dayandırıldıqdan sonra belə minalanmış sahələr onilliklər boyu qalır”.

Samirə SƏFƏROVA