Azərbaycanın ipək ixracı 3 dəfə azalıb - nə baş verir?..
Akif Nəsirli: “Rəqabət mühiti formalaşdırılarsa barama istehsalı genişlənər”
XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda ipəkçilik əsasən Şamaxı, Şəki, Qarabağ və Naxçıvanda inkişaf edib. İpəkçilik Şirvan əhalisinin əsas gəlirli təsərrüfat sahələrindən biri idi. Bölgənin Şamaxı, Ağsu və bəzi güşələrində ipəkqurdu yetişdirilməsi, ipək parça toxunması və ipək ticarəti geniş yayılmışdı.
Şamaxı isə nəinki Azərbaycanın, hətta Şərqin əsas ipəkçilik mərkəzlərindən birinə çevrilmişdi. Azərbaycan barama istehsalına görə keçmiş SSRİ-də Özbəkistandan sonra 2-ci, baramanın və ipəyin keyfiyyətinə görə 1-ci yeri tuturdu. Azərbaycan baraması və ondan alınan ipək dəfələrlə beynəlxalq sərgilərdə nümayiş etdirilərək yüksək qiymətləndirilib.
Mərhum Prezident Heydər Əliyev 2001-ci ildə Şəkidə olarkən ipək kombinatının fəaliyyəti ilə də maraqlandı və onun bilavasitə tapşırığı, imzaladığı müvafiq Sərəncamla həmin il kombinatın fəaliyyətinin bərpasına kömək məqsədi ilə dövlət büdcəsindən xeyli miqdarda vəsait ayrılaraq müəssisədə istehsal prosesi bərpa olundu.
Ölkəmizdə kənd təsərrüfatının strateji əhəmiyyətli və iqtisadi cəhətdən səmərəli istehsal sahələrinin inkişaf etdirilməsi prioritet vəzifələrdən biri kimi müəyyən olunduğu indiki zamanda ipəkçiliyə diqqətin artırılması əhəmiyyətlidir. Son illərdə Prezident İlham Əliyevin ipəkçiliyə göstərdiyi diqqət və qayğı nəticəsində barama istehsalçılarının sayı artdı, onların sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi və ipəkçiliyin intensiv inkişafını təmin edəcək imkanlar genişləndi. Qeyd edək ki, 2017-ci il noyabrın 27-də "Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı" təsdiqlənib. Dövlət Proqramında Azərbaycanda 2025-ci ilədək yaş barama istehsalı həcminin altı min tona çatdırılması nəzərdə tutulub. İqtisadi İslahatların Təhlili və Kommunikasiya Mərkəzinin təqdim etdiyi "İxrac icmalı"nın noyabr sayında qeyd edilib ki, bu ilin yanvar-oktyabr aylarında "Azərbaycan Sənaye Korporasiyası" ASC-yə (ASK) məxsus "Azəripək" MMC 588 min ABŞ dolları dəyərində məhsul ixrac edib.
Sənədə əsasən, bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1,1 milyon ABŞ dolları və ya 2,9 dəfə azdır. Maraqlıdır, ixracın kəskin azalmasının səbəbi nədir? İpəkçiliyin inkişafının qarşısında hansı problemlər dayanır?
“İpəkçilik sahəsində ilkin istehsalçıların mənfəət norması pozulduğuna görə barama istehsalçıları bu sahədə maraqlı deyil”
Liberal İqtisadçılar Birliyinin sədri Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə şərhində bildirdi ki, Azərbaycanda ipəkçiliyin inkişafı dövlət tərəfindən dəstəklənir, subsidiya verilir: “Ancaq barama istehsalı ötən illə müqayisədə azalıb. Bunun səbəbi odur ki, baramanı götürən şirkətlərdə qiymət sabitdir və aşağı qiymətə qəbul edilir. Fermer baramanı becərib təhvil verən zaman qiymət sarıdan əziyyət çəkir. Bu hal bütün bölgələrdə, bütün şirkətlərdə müşahidə olunur. Şirkətlər aşağı qiymətə barama almaqla barama yetişdirən fermerlərin mənfəətini əlindən alırlar. Onlar da hesablayır ki, il ərzində bu qədər barama yetişdirir, ancaq ortada heç nə yoxdur. Bu səbəbdən də fermerlər barama istehsalından yayınırlar. Məlum problem aradan qalxmalıdır. Yaxşı olar ki, barama alan müstəqil şirkətlərin sayı çoxaldılsın, həm də fermerlərin özünün dünya bazarına çıxmaq imkanı olmalıdır. Ipəyin əldə olunması üçün keçən bütün prosedurlarla bağlı fermerlər stimullaşdırılmalıdır. Barama istehsal edən, lifi açan, toxuyan, ondan ipək alınması prosedurları müstəqil şəxslər tərəfindən icra edilərsə rəqabət mühiti yaranar. Rəqabət mühiti formalaşdırılarsa barama istehsalı genişlənər. Belə olarsa ipəkçilik sahəsi inkişaf edər”.
Həmsöhbətimiz hesab edir ki, ipəkçilik sahəsində ilkin istehsalçıların mənfəət norması pozulduğuna görə barama istehsalçıları bu sahədə maraqlı deyil. Qeyd edilən sahəyə diqqət edilməsə barama istehsalı da azalacaq, ipəkçiliyin idxalı da.
Günel CƏLİLOVA
