Ermənistanın "Sülhə 4 yol" layihəsi, "Parislə Tehran birdir" - nə Zəngəzur, nə Sünik dəhlizi...
Ermənistanın səfiri İran İslam Respublikasının maskasını cırdı...
Ermənistanın İrandakı səfiri Arsen Avakyan yerli mediaya müsahibəsində Tehran və İrəvan arasında siyasi, iqtisadi və enerji sahələrində əməkdaşlığı təqdim edib.
Erməni diplomat “Zəngəzur dəhlizi” ifadəsinin “Araks dəhlizi” ilə əvəzlənməsi təklifinə də münasibət bildirib və Ermənistan hökumətinin bununla bağlı başqa təklif və qərarları varmı sualına cavab verib: “Sualınıza cavab vermək üçün bir daha Ermənistan Respublikası hökumətinin təqdim etdiyi “Sülhə aparan dörd yol” layihəsinə istinad etməliyəm. Bu layihə iqtisadi nəqliyyat marşrutlarında maneələrin aradan qaldırılmasına, region ölkələrinin tranzit potensialının artırılmasına, eləcə də yeni əlaqələrin yaradılmasına, sabit və uzunmüddətli sülhün bərqərar olmasına yönəlib”.
O izah etdi ki, “Sülhə aparan dörd yol” layihəsi avtomobil yollarının, dəmir yolu xətlərinin, boru kəmərlərinin, kabellərin və elektrik xətlərinin yenidən qurulması, tikintisi və istismarı vasitəsilə regional kommunikasiyaların bərpasını və inkişafını nəzərdə tutur.
“Əlbəttə, “Sülhə aparan dörd yol” layihəsi bizim üçün o baxımdan vacibdir ki, əgər bu plan həyata keçərsə, o zaman bizə dost ölkə İslam Respublikası ilə də dəmir yolu əlaqəsi əldə etmək imkanı veriləcək. Bizim üçün vacib olan odur ki, bir sıra dövlətlər bu layihəni dəstəklədiklərini rəsmən bəyan ediblər, o cümlədən İranın da bu planın həyata keçirilməsində iştirak edəcəynə ümid edirik. Sonda qeyd etməliyəm ki, regionun iqtisadi infrastrukturunun blokadasını aradan qaldırmaq üçün ən səmərəli və faydalı mexanizm qarşılıqlı mənfəəti nəzərdə tutan “Dünyanın kəsişməsi” layihəsinin həyata keçirilməsidir", - deyə səfir vurğulayır.
Qeyd edək ki, Ermənistanın İrandakı səfiri bu müsahibəsində yeni heç nə dəmir. Sadəcə olaraq, ifadələri bir qədər dəyişir. Məsələn, jurnalist səfirə Zəngəzur dəhlizinin adının dəyişdirilməsi ilə bağlı sual verir. O isə cavabında Ermənistanın bas naziri Nikol Paşinyanın bir necə beynəlxalq tribunadan səsləndirdiyi "Dünyanın kəsişməsi" layihəsini "Sülhə gedən dörd yol" adlandiraraq təkrar dövriyyəyə buraxır.
Səfir qeyd edir ki, bu layihəni bir neçə ölkə dəstəkləyir və İranın da bu layihəni dəstəkləməsinə ümidini ifadə edir. Adətən belə məqamlarda layihəni dəstəkləyən aparıcı dövlətlərin adı çəkilir ki, təqdimat inandırıcı olsun. Lakin nədənsə, Arsen Avakyan layihəni dəstəkləyən ölkələrin adını çəkmir. Jurnalistlər də layihənin hansı dövlətlər tərəfindən dəstəkləndiyi barədə sual vermir. Bu da İran mediasının "müstəqillik" səviyyəsinin gostəricisidir. Yəni bu hökumətin sifarişidir ki, media mövzunun ən maraqlı məqamının kölgədə qalmasına töhfə vərir. Səfir "Dünyanın kəsişməsi" layihəsinin dəstəkləyən ölkələrin adını ona görə çəkmir ki, bu layihəni indiyədək Fransadan başqa hec bir ölkə dəstəkləməyib. Fransanın dəstəyi isə siyasi xarakter daşıyir, layihə hələ heç bir investisya təklifi almayıb.
Zəngəzur dəhlizi ilə "Dünyanın kəsişməsi" layihəsi heç bir formada bir-birinə alternativ ola bilməz. Birincisi, Zəngəzur dəhlizinin uzunluğu 43 km, "Dünyanın kəsişməsi" layihəsinin uzunluğu isə 6 min km-ya çatır. İkincisi, Zəngəzur dəhlizi əvvəllər mövcud olub, lakin onun beynəlxalq səmərəsinin üzə çıxmasına ovaxtkı sövetlər dönəmindəki geosiyasi münasibətlər imkan verməyib, bu yol yalnız Azərbaycanala Naxçıvan Muxtar Respublikasını birləşdirib. Üçüncüsü, Paşinyanın yeni layihəsindən fərqli olaraq, Zəngəzur dəhlizinə investisya qoymaq istəyən kifayət qədər investor var. Dördüncüsü, bu gün Şərqlə Qərbi birləşdirəcək Orta dəhliz layihəsinin tamamlanması üçün Zəngəzur dəhlizinin açılması vacibdir. Çin, Orta və Mərkəzi Asiya ölkələrinin Rusiyadan yan keçməklə Avropaya çıxışını təmin edəcək Orta dəhliz layihəsinin bütün infrastrukturu tam hazırdır, yalnız çatışmayan 43 km-lik Zəngəzur dəhlizidir.
Belə bir səraitdə Zəngəzur dəhlizini Paşinyanın heç bir iqtisadi əsası olmayan, abstrakt "Dünyanın kəsişməsi" layihəsi ilə müqayisə etmək absurddur.
Arayış üçün qeyd edək ki, Nikol Paşinyanın abstrakt "Dünyanın kəsişməsi" layihəsi guya İran körfəzindən başlayıb, Ermənistan və Gürcüstan üsərindən Qara dənizə, oradan isə Rumıniya və Avstryadan keçərək Fransaya çatmalıdır. Yolun uzunluğu 6 min km, tikilməli dəmir yolu və quru yollarının uzunluğu isə min km-larla ölçulür. Layihə baş tutsa, yüklərin çatdirilması müddəti regionun ən uzun müddəti olacaq. Bir daha qeyd edək ki, layihənin elan edilməsindən yarım il ötsə də, hələ investisiya təklifi yoxdur, ola da bilməz. Bu baxımdan, Ermənistanın İranın Avrasiya İqtisadi İttifaqına çıxış körpüsü rolunu oynayacaği da bir xam xəyaldir. Çünki bu layihə baş tutmayacaq.
Səfirin toxunduğu digər bir məsələ əslində rəsmi Tehranın maskasını cırdı: “Ermənistan Respublikasının bir çox ölkələrlə, o cümlədən Fransa ilə sıx dostluq əlaqələri var. Hökumətimiz regionda təhlükəsizliyin və sabitliyin təmin edilməsi üçün konstruktiv mövqe tutan bütün aktorların iştirakını alqışlayır. Bu kontekstdə qeyd etməliyəm ki, Tehran və Parisin mövqeləri üst-üstə düşür və bu məqam regionda fəlakətli hadisələrin qarşısının alınması üçün çox vacibdir”.
Maraqlıdır, teokratik İslam Respublikası ilə "demokratik" Avropa ölkəsi olan Fransanın mövqeləri necə üst-üstə düşür?
Bəli, bunun üçün bir qədər tarıxə nəzər salmalıyıq. 1979-ci ildə İranın yaradıcısı və ilk ali dini lideri hakimiyyətə hansı ölkədən gəldi? Əlbəttə, Fransadan... Ona görə də ömrü boyu İran Fransanın Yaxın Şərqdəki canişini rolunu oynayıb. Bu gün də İran İslam Respublikasının xristian ölkəsi olan Ermənistanı hər vəchlə müdafiə etməsinin mayasında bu canişinlik durur.
Akif NƏSİRLİ
