Mehrinin Qarabağla dəyişdirilməsi - Paşinyan hansı plandan danışır...
Turan Rzayev: “Nikolun qeyd etdiyi məqam müəyyən mənada həqiqəti əks etdirsə də, bütövlükdə belə deyil”
Baş nazir Nikol Paşinyan Ermənistan İctimai Televiziyasına müsahibə verib. Müxtəlif mövzularda sualları cavablandıran baş nazir bildirib ki, ermənilərin Qarabağdan çıxarılmasını planlaşdıran və həyata keçirən insanlar hesab edirlər ki, Qarabağ məsələsi həll olunub, indi növbə Ermənistanındır.
Paşinyan bildirib ki, onu yalnız bir şeydə ittiham etmək olar. Məsələ ondadır ki, o, Qarabağ məsələsinin həllinin mümkünsüzlüyünü dərhal vətəndaşlara deməyib: “Danışıqlar prosesində heç vaxt Qarabağ probleminin həllini təklif edəcək variant olmayıb. Madrid prinsiplərindən başlayaraq, Qarabağ məsələsinin həlli üçün bütün variantlar problemin özünün həllini nəzərdə tutmur, heç vaxt nəzərdə tutmayıb. Yalnız bir variant var idi ki, 1999-cu ildə təklif edilmişdi, onun mənası Mehri bölgəsinin Qarabağla dəyişdirilməsi idi. Həmin sənəd imzalansaydı, Qarabağ məsələsi birdəfəlik həll oluna bilərdi”.
Maraqlıdır, Paşinyanın Mehri ilə bağlı dedikləri nə dərəcədə reallığı əks etdirir?
“Heç bir halda Azərbaycan Mehri qarşılığında Qarabağı güzəştə getməzdi”
Sözügedən məsələni şərh edən politoloq Turan Rzayev hesab edir ki, Paşinyanın dedikləri müəyyən qədər həqiqəti əks etdirsə də, tamamilə iddia etdiyi kimi deyil: “Paşinyan bildirib ki, 1999-cu ildə məsələnin kökdən həlli üçün sadəcə bir variant irəli sürüldü. Bu variant Mehrinin Qarabağla mübadiləsini nəzərdə tuturdu. Yəni Mehri Azərbaycana veriləcək, Qarabağ isə Ermənistana birləşdiriləcəkdi. Lakin problemin uzadılması Ermənistan və Azərbaycan üzərində, bir növ kölgə kimi saxlanıldı. Əslində, Paşinyanın qeyd etdiyi məqam müəyyən mənada həqiqəti əks etdirsə də, bütövlükdə belə deyil. Əvvəla qeyd edim ki, “Qarabağ əvəzinə Mehri” təklifi 1999-cu ildən əvvəl – 1945-ci ildə dilə gətirilib. Belə ki, həmin vaxt Ümumittifaq Kommunist (bolşevik) Partiyası (ÜK(b)P) Mərkəzi Komitəsinin katibi Georgi Malenkov Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi Mircəfər Bağırova teleqram yollayır. G.Malenkov Ermənistan K(b)P-nın katibi Arutinovun ÜİK(b)P Mərkəzi Komitəsində baxılmaq üçün Azərbaycanın tərkibində olan Dağlıq Qarabağ vilayətinin Ermənistana verilməsi məsələsini qaldırdığını qeyd edir. Yəni o, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətinin Ermənistana verilməsini istəyir. Bağırov isə cavab teleqramında bildirir ki, DQMV-nin Ermənistan SSR-in tərkibinə verilməsi məsələsi ilə bir vaxtda Ermənistan SSR-in Əzizbəyov, Vedi və Qarabağlar rayonlarının Azərbaycanın tərkibinə verilməsi məsələsinə də baxılmalıdır: bu rayonlar Azərbaycana bitişikdir və əsasən azərbaycanlılar məskunlaşıb. Yəni Paşinyanın qeyd etdiyi ərazi mübadiləsi məsələsi əslində 80 il əvvəl müzakirə edilib. Bununla belə etiraf etmək lazımdır ki, 1999-cu il keçmiş Qarabağ münaqişəsinin həllinə dair aparılan danışıqların ən aktiv dövrü idi. Vasitəçilərin, tərəflərin bir sıra təklifləri gündəmdə idi. Hətta keçmiş DQMV-yə yüksək muxtariyyətin verilməsi belə gündəmə gəlmişdi. Paşinyanın qeyd etdiyi məsələ o baxımdan qərəzlidir ki, heç bir halda Azərbaycan Mehri qarşılığında Qarabağı güzəştə getməzdi. Ərazi baxımından Mehri Qarabağdan çox kiçikdir. Digər tərəfdən, iki ərazinin strateji və təbii sərvət üstünlüyü eyni dərəcədə deyil. Azərbaycan ən yaxşı halda Kəlbəcər və DQMV-ni güzəştə gedə, lakin əvəzində Zəngəzurdan eyni ölçüdə torpaq istəyərdi. Nəticə etibarilə bütün bu təkliflər və tarixi faktlar geridə qalıb. Artıq yeni reallıqlar var və rəsmi Bakı daha üstün mövqedədir. Belə olan təqdirdə Ermənistanın tək seçimi yekun sülh müqaviləsini imzalamaq və ya bu istiqamətdə danışıqları davam etdirməkdir”.
Vidadi ORDAHALLI
