BRİCS Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqları üçün platformaya çevrilə bilərmi?
Qabil Hüseynli: "BRİCS ölkələrinin hamısı Azərbaycanla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməkdə maraqlıdır"
Azərbaycan hökumətinin BRİCS-ə maraq göstərməsi, üzvlük üçün müraciət etməsi cəmiyyətdə belə bir sual doğurur ki, bu qurum Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqları üçün bir platforma ola bilərmi?
Əvvala onu qeyd edək ki, hazırda Kazanda 16-cı sammiti keçrilən BRİCS-i 2006-cı ildə Braziliya, Rusiya, Hindistan və Çin BRİC kimi yaradıb. Dörd il sonra Cənubi Afrika da ona qoşulduqdan sonra, təşkilat BRİCS adlanmağa başlayır.
Bu ildən Misir, Efiopiya, İran, Səudiyyə Ərəbistanı və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri də təşkilata üzvlüyə dəvət olunub. Genişlənmiş qurumun yeni adı hələ elan olunmayıb, amma BRICS+ ola biləcəyi ehtimalı böyükdür.
Qrup dünyanın inkişaf etməkdə olan ən mühüm ölkələrini bir araya gətirmək, Şimali Amerika və Qərbi Avropanın daha varlı dövlətlərinin siyasi və iqtisadi gücünə meydan oxumaq üçün yaradılıb.
BRICS-ə rəhbərlik üzv ölkələr arasında rotasiya qaydasında dəyişir. Bu il rəhbərlik Rusiyadadır.
BRİGS-in ekspərtlerindən olan Goldman Sachs-ın fikrincə, 2050-ci ilə ümumi ölçü üzrə qrupun ölkələrinin iqtisadiyyatları dünyanın ən zəngin ölkələrinin iqtisadiyyatlarının ümumi ölçüsünü ötəcək.
BRICS üzvləri ən tez inkişaf edən böyük ölkələr kimi səciyyələnirlər. Çünki bu ölkələrin üstünlüyü ondan ibarətdir ki, onlarda mövcud olan təbii ehtiyatlar və digər resurslar dünya iqtisadiyyatı üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Məsələn, Braziliya kənd təsərrüfatı məhsuluyla zəngindir, Rusiya dünyada ən böyük mineral və karbohidrogen resurslarının eksportçusudur, Hindistan ucuz intellektual resurslar və ucuz işçi quvvəsinə malikdir, Çin yenə ucuz intellektə və əmək resurslarına sahibdir, Cənubi Afrika respublikası isə tükənməz təbii resursları ilə sećilir.
Qeyd etdiyimiz kimi, oktyabrın 22-də Kazanda BRICS-in 16-cı sammiti açılıb. Tədbirdə 36 ölkə və altı beynəlxalq təşkilat iştirak edir. Bundan başqa, sammitdə BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş də iştirak edir.
Kazan sammiti həm də onunla əlamətdar olacaq ki, ilk dəfə keçən il qəbul edilmiş beş yeni iştirakçı nəzərə alınmaqla “onluq” formatında keçiriləcək. Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika, Misir, İran, BƏƏ, Səudiyyə Ərəbistanı və Efiopiya ilə yanaşı, BRICS ilə əməkdaşlıq etmək istəyən qlobal Cənub və Şərq ölkələrinin digər nümayəndələri də Kazana gəliblər.
BRİCS-in bu cür sürətlə böyüməsi qısa zamanda dünya iqtisadiyyatınin yarıya qədərini bu təşkilatda toplamağa imkan yaradıb. İqtisadi güc olaraq dünyanın yarısını özünə cəlb edən bu təşkilat həm də dünyaya düzən verən siyasi güc mərkəzinə çevrilə bilərmi?
Sualımıza cavabında politoloq Qabil Hüseyinli bildirdi ki, dünyada siyasi güc mərkəzi yaratmağın ən optimal yolu elə cəlbedici iqtisadi güc mərkəzinin yaradılmasıdır: "Artıq BRİCS dünyanın iqtisadi güc mərkəzinə çevrilməkdədir. Azərbaycanın bu təşkilatda əsas marağı Orta dəhliz nəqliyyat layihəsinin reallaşdırılmasıdır. Bununla yanaşı, BRİCS çərçivəsində üzv ölkələrlə iqtisadi əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi hədəfi də var.
O ki qaldı Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərində sülh sazişinin imzalanması üçün bu qurumun platformaya çevrilməsinə, zənnimcə, Azərbaycan bu məsələdə platforma axtarışında deyil. Digər tərəfdən, BRİCS hələ siyasi mərkəz kimi özünü təsdiqləməyib. Amma bu qurum belə templə iqtisadi güc mərkəzinə çevrilə bilirsə, onun tezliklə siyasi iddialar da ortaya qoyması mümkündur. Ona görə də gələcəkdə münaqisənin həllində bu birlik platformaya çevrilə bilər. İndi bizim bu birlikdə əsas marağımız iqtisadi maraqlardır. Çünki BRİCS ölkələrinin hamısı Azərbaycanla iqtisadi münasibətləri inkişaf etdirməkdə maraqlıdır. Biz bu birlik vasitəsi ilə bəlkə də Hindistanı belə Ermənistanla əməkdaşlıqdan çəkindirə bilərik".
Akif NƏSİRLİ
