ABŞ noyabrda xaosa qərq ola bilər...
ABŞ prezident seçkilərinə iki həftədən də az qalmış bir vaxtda Donald Tramp o yox, Kamala Harris qalib elan olunacağı təqdirdə nəticələri tanımayacağına eyham vurur. Respublikaçı namizəd tərəfdarlarının mitinqində bildirib ki, Demokratlar səsvermənin nəticələrini saxtalaşdırmağa hazırlaşır. Dolayısı ilə seçkinin nəticəsinin məhkəmələrdə, hətta bəlkə də küçə qarşıdurmalarında həll olunacağı ehtimalı artıb.
Dörd il əvvəl baş verən hadisələrin bu il təkrar oluna biləcəyi ehtimalı Trampın Cozef Baydenin qələbəsini hələ də tanımadığı, onu saxtakarlıqda ittiham etməsi fonunda artır. Eks-prezidentin yaxın keçmişin acı təcrübəsindən heç bir ibrət dərsi almadığını və onu təkrarlamağa hazır olduğunu söyləmək üçün birbaşa əsas var. Məsələ burasındadır ki, dörd il ərzində heç bir məhkəmədə saxtakarlığı sübut edə bilməyən Tramp yenə də inadla 2020-ci ildə Baydenin deyil, özünün qalib gəldiyini israr edir. Hazırkı prezidentlə yaddaqalan iyun debatında o, rəqibinin qələbəsini yalnız “ədalətli, qanuni və düzgün seçkilər olacağı təqdirdə” tanıyacağını söyləyib. Trump və Harrisin yarışında da 4 il əvvəl olan mənzərə meydana çıxa bilər. Tramp Şimali Karolina ştatının Qrinvil şəhərində tərəfdarlarının mitinqində çıxış edərkən bildirib: “Heç eşitmisinizmi ki, kimin kimə səs verməsi önəmli deyil, önəmli olan səsləri kimin saymasıdır? Təəssüf ki, biz buna imkan verə bilmərik. Biz bunu dayandırmalıyıq”. Onunla bərabər tribunada partiyanın idarə orqanının rəhbəri, Respublikaçılar Milli Komitəsinin sədri Maykl Uetli də olub. Ona tərəf dönən Tramp açıq şəkildə soruşub: “Yaxşı, onlar aldadırlar, elə deyilmi, Maykl? Axı onlar çalışırlar. Ancaq onlar bundan xilas ola bilməzlər, elə deyilmi?”. Maraqlıdır ki, Tramp mitinqdəki çıxışında Kaliforniyada saxtakarlıq ola biləcəyini diqqətə çatdrmaq istəyib. Respublikaçıların güclü olduğu bölgələr olsa da, bu ştat Demokratların qalası hesab olunur. Onsuz da hər seçkidə burada onlar qalib gəlirlər. Bu il onların namizədi Kaliforniya əsilli Harrisdir. Harris məhz burada karyerasını qurub: ştatın baş prokuroru olub, sonra senator seçilib. Lakin Tramp Kaliforniyada saxtakarlığın olacağına inanır. Qrinvildə keçirilən mitinqdə o, bu fonda qeyd edib: “Kaş ki, Allah o ştatda aşağı enib səsləri sayaydı. Onda hamı orada Demokratların deyil, Respublikaçıların qalib gələcəyini görə bilərdi”. Əvvəllər bir çox amerikalı ekspertlər hesab edirdilər ki, trampçıların əsas iddiaları dörd il əvvəlki ştatlarla, ilk növbədə Corciya ilə bağlı olacaq. Burada erkən səsvermənin ilk günü olan oktyabrın 15-də rekord qeydə alınıb: 328 min bülleten atılıb. Bu çox şeydir. Corciyada əvvəlki analoji rekord 2020-ci ildə olub və indikindən 2,5 dəfə az olub: 136 min erkən seçici. Həmin vaxt Tramp Baydenin xeyrinə saxtakarlıqdan şübhələndi və ştatda seçkilərin nəticələrinə etiraz etməyə çalışdı. Bunun indi də baş verməsi mümkündür. Üstəlik, Trampın Şimali Karolinada dediyi sözlər ən azı onun öz partiyasında dəstəklənir.
Sentyabr ayında keçirilən “World Justice Project” sorğusuna görə, Respublikaçıların təxminən yarısı (46%) Harrisin qalib elan ediləcəyi təqdirdə prezident seçkilərinin nəticələrini qəbul etməyəcəklərini bildirib. Üstəlik, onların 11%-i bu işdə hərəkətlə etiraz etməyə hazırdır. Bu, həm etirazlara, həm də məhkəmə iddialarına dəstəyə aiddir. Demokratlar daha sülhsevərdirlər. Onların yalnız 27%-i Trampın qələbəsini tanımaq fikrində deyil. Trampçıların Harrisin ədalətli şəkildə qalib gələ bilməyəcəyinə olan inamı son günlərdə daha da güclənib. Sosioloqların son məlumatlarına görə, onun rəqibi ilə fərqi getdikcə azalır. Son 10 sorğuya görə, Harris Trampı orta hesabla cəmi 0,8% qabaqlayır. Praktik olaraq heç bir şey deyil. Bir sıra nəşrlər Trampın seçki kampaniyasının məlumatlarına istinad edərək, Harrisin qələbəsi halında artıq öz hərəkətləri üzərində düşündüyünü bildirir. Əvvəlcə məhkəməyə, sonra səsvermənin nəticələrini təsdiqləməməsi üçün Konqresə müraciət olacaq. “Politico” nəşri bunlar fonunda qeyd edir ki, Donald Tramp nəinki uduzduğu seçkinin nəticələrini ləğv etmək üçün ikinci cəhd edə bilər, həm də müttəfiqləri ilə birlikdə artıq bunun üçün zəmin yaradır. Amma Kamala Harrisin qələbəsini ləğv etmək üçün ştatların qanunverici orqanlarında və Konqresdə Respublikaçı güc oyunçularından əhəmiyyətli yardım tələb olunacaq.
Trampın Amerika demokratik sistemindəki boşluqlardan istifadə etmək cəhdi də Konqresdəki Demokratların narahatlığına səbəb olub. Tramp 2024-cü il yarışına 2020-ci ilin nəticələrini alt-üst etmək cəhdinin dərsləri ilə daxil olur. Onun hakimiyyəti bərpa etmək həvəsi, ehtimal ki, həmişəkindən daha güclüdür: uduzsa, Tramp bir ömür boyu davam edə biləcək bir çox cinayət işi ilə üzləşəcək. Qalib gəlsə, onların yox olma ehtimalı var. Dörd il əvvəl Trampın yolunda dayanan bir çox məmur vəzifəsindən kənarlaşdırılıb və ya istefaya göndərilib, yerinə Trampı dəstəkləyən daha uyğun varislər gətirilib. Bu arada, seçki məmurlarına qarşı təhdidlər və vətəndaş iğtişaşları ilə bağlı narahatlıqlar artıb. Ola bilsin ki, Tramp və müttəfiqləri onun məğlubiyyətini aradan qaldırmaq üçün birgə səy göstərməsinlər. Harrisin inandırıcı qələbəsi Trampın Respublikaçıları öz tərəfinə çəkməsini çətinləşdirəcək. Amma ümumilikdə seçki müşahidəçiləri və hətta Trampın bəzi müttəfiqləri bir iş prinsipi üzərində razılaşırlar: seçki gecəsi, nəticələrin nə göstərməsindən, neçə səsin sayılmamış qalmasından asılı olmayaraq, Donald Tramp qalib olduğunu elan edəcək. Oradan o, seçki nəticələrini ləğv etmək və Ağ Evi ələ keçirmək üçün riskli, lakin ağlabatan plana başlaya bilər. Xatırladaq ki, ABŞ-da prezident seçkiləri noyabrın 5-də keçiriləcək.
Nahid SALAYEV
