Cümə günü, 11 iyul 2025
     

Azərbaycanda erməni əlifbası çap edildi - mühüm yenilik...

Image

İsmayıl Tanrıverdi: "Üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım"

Bakı Dövlət Universitetinin Erməni Araşdırmaları və Təlim Mərkəzinin rəhbəri, ermənişünas İsmayıl Tanrıverdi erməni əlifbası və iş dəftəri hazırlayaraq çap edib.

Bilirik ki, ölkəmizdə bir neçə yerdə erməni dili tədris olunsa da, uzun illər idi ki, əlifba dərsliyi yox idi. Erməni dilini öyrənənlər adətən pdf-lərdən istifadə edirdilər. İsmayıl Tanrıverdinin erməni əlifbasını və onunla yanaşı iş dəftərini də çap etməsi mühüm bir məsələdir. Çünki bu əlifbaya qədər əlimizdə nornmal bir vəsait olmayıb. 

"Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü"

İsmayıl Tanrıverdi "Bakı-Xəbər"ə açıqlamasında əvvəlcə əlifba kitabı barədə məlumat verdi. "Bakıda dörd yerdə erməni dili tədris edilir. Onların hamısının başında Bakı Dövlət Universiteti gəlir. Bunu ona görə deyirəm ki, indiyə qədər bizim universitetdən  başqa erməni dili keçilən heç bir yerdə ayrıca əlifba keçmirlər. Bunu dəqiq bildiyim üçün deyirəm. Bir kitab düzüb-qoşublar, əlifba ilə qrammatikanı eyni vaxtda keçirlər. Mən onlara bunun düzgün olmadığını demişəm, amma əhəmiyyət vermirlər. Çünki dünyanın heç bir yerində əlifbanı keçmədən, öyrətmədən qrammatikaya keçmək mümkün deyil. Ona görə də üç il bundan əvvəl fikirləşdim ki, erməni əlifbasını hazırlayım. Hadruta gedəndə ordan orijinal bir erməni əlifbası kitabı tapdım və Bakıya gətirdim. Əvvəlcə orijinal əlifbadan keçdik. Amma bu bizə çox çətin idi. Çünki sırf erməni dilində idi. Bu səbəbdən də mən öz əlaçı tələbələrimlə birləşib yeni bir əlifba kitabı hazırladıq. Belə ki, əlifba kitabında olan erməni sözlərinin qarşısına həm transkripsiyasını bizim dildə yazdıq, eyni zamanda tərcüməsini əlavə etdik. Bu əlifbanın hazırlanmasına böyük ehtiyac vardı və bu iş görüldü.

Sonradan həmin kitaba baxdım ki, ermənilərin əlifba kitabında "qəhrəmanları" - Andranik, Njde, Dro barədə qısa məlumatlar var. Mən onları ləğv etdim və onların əvəzinə Babəkin şəklini qoydum, haqqında qısaca məlumat yazdım, şəklin altında da adını verdim. Amma oradan bir məqaləni çıxarmadım. Onu da qəsdən çıxarmadım ki, biz ona baxıb onların uşaqlara necə mifik şeylər  öyrətdiklərini bilək. Sonunci "c" hərfində "cenculuk" sözü var, sərçə deməkdir. "Cərçə" mətnindən bir daha aydın oldu ki, ermənilər birinci sinifdən əlifba vasitəsilə uşaqlara nə öyrədirlər. Sərçə haqqında məlumatda yazırlar ki, nə vaxt ki sel gəldi yer üzünü su aldı, Nuh peyğəmbər (onlar uşaqlara Nuh peyğəmbərin erməni olduğunu öyrədirlər-İ.T) bütün canlılardan cüt-cüt götürüb ayaqlarını bağlayıb öz gəmisinə doldurdu və sürərək "Ararat dağının başına çıxdı" və sellər-sular çəkiləndən sonra Nuh peyğəmbər həmin heyvanların ayaqlarını çözüb yer üzünə buraxdı. Guya yeganə sərçə quşu olub ki, dözməyib elə ayaqları bağlı şəkildə Nuh peyğəmbərin əlindən uçub qaçıb. Sonra da yazırlar ki, uşaqlar, görürsüzmü, quşlar arasında yeganə quş sərçədir ki, ayaqları bağlı kimi tullana-tullana gəzir. Guya bu da ona görədir ki, o vaxt Nuh peyğəmbərin əlindən sərçə ayağı bağlı şəkildə qaçıb. Ermənilər bunu birinci sinif uşaqlarına öyrədirlər, mən bilərəkdən bu mətni çıxarmadım. Biz də öz tələbələrimizə deyirik ki, ermənilər birinci sinif şagirdlərinə bunu öyrədir" - deyə İ.Tanrıverdi bildirdi.

Ermənilərin əlifba kitabından daha nələrin çıxarılmasına gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, demək olar, bütün mətnlər çıxarılıb və yeniləri ilə əvəzlənib. "Hər hərfin sonunda ona aid qısaca işlənən sözlər var, hər hərfin sonunda lüğət tərtib etdim. Məsələn, "A" hərfi ilə başlayan və erməni dilində ən çox işləyən 20-dən çox sözün lüğətini əlavə etdik. Onlar əlifbaya krossvord da, yanıltmac da, tapmaca da, atalar sözləri də qoyurlar. Atalar sözlərini də dəyişməyə ehtiyac yoxdur, çünki ermənilər onların hamısını bizdən oğurlayıblar. Tərtib etdiyimiz əlifbada bunların hamısının da tərcüməsini altına yazdıq. Əsas da odur ki, transkripsiyasını qeyd etdik. Məsələn, erməni dilində "r" hərfindən sonra cingiltili səslər mütləq kar kimi səslənməlidir. Bizim televiziyalarda da, mətbuatda da "Vartanyan" "Vardanyan" kimi tələffüz olunur. Əslində, "Vardanyan" yox, "Vartanyan" kimi tələffüz olunmalıdır. Mən bir neçə dəfə bunu demişəm, hətta televiziya müxbirlərindən biri ilə bu barədə mübahisəmiz də olub. Müxbir mənə deyir ki, müəllim, rus dilində də, bizim dildə də "Vardanyan" deyilir, siz niyə "Vartanyan" deyirsinzi?  Deyirəm ki, siz indiyə qədər hansısa bir ermənin ona "Vardanyan" deyiyini eşitmisiniz, hamısı ona "Vartanyan" deyir. Siz ona görə ona "Vardanyan" kimi yazırsız ki, erməni dilinin qrammatik qaydalarını bilmirsiz. Erməni qrammatikasında yazılır ki, "r", "b", "n", "m" hərflərindən sonra gələn cingiltili səslər kar kimi səslənir, bu qanundur, bunu pozmaq olmaz. Ona görə də "r" hərfindən sonra "d" yazılsa da, tələffüzdə o mütləq "t" kimi səsləndirilməlidir. Axır ki, o müxbiri başa saldım. Deyir ki, biz bunu bilmirdik. Nə isə. 

Bir də erməni dilində olan əlifbanın əsas xüsusiyyətlərindən biri odur ki, əlifba ayrıca hərflərlə yazılanda  bizim və dünya əlifbası kimi hərflər ardıcıllıqla gedir, amma əlifbanı öyrədəndə o sıra pozulur. "A"-dan sonra "b", "d" gəlirsə onunla söz düzəltmək olmur, çətin olur. Ona görə də erməni dilində "a"dan sonra gələn "s", "r", "ı" hərfidir. İki hərfi öyrənəndən sonra ondan söz yaranır. Məsələn, "ailə", a hərfini keçib qurtarandan sonra "s" hərfinə keçirsən. "S" hərfini qurtardın, artıq söz yaranır. "Sa" iki hərfli sözdür, "bu" əvəzliyi deməkdir. "Asa" - "söylə, de, danış" mənasındadır. "R"-nı keçəndən sonra yenə bu üç hərdfən çoxlu sözlər yaranır. Buna görə ermənilər əlifbada hərf sıralamasının yerini dəyişirlər, arxadakı hərflər qabağa keçir. Yəni onlarda bizdəki kimi deyil. Bu da erməni əlifbasının bir xüsusiyyətidir.

Bir sıra əsas məsələlər var ki, mən onu həmkarlarımıza demişəm, başa salmışam, amma görürəm ki, anlamaq istəmirlər. Biz erməni dilinin əlifbasını keçib qurtaranda hər bir tələbənin 1000, ən yaxşı oxuyanların isə 1500-ə yaxın söz bazası olur. Qrammatikaya keçəndə isə bu söz bazasından asanlıqla istifadə edirlər və çətinliyə düşmürlər. Qrammatikada şəkilçiləri, felin zamanlarını, sözün hallanmasını öyrənirlər. Mən o birisi müəllimlərə deyəndə ki, niyə bu cür öyrətmirsiniz? Deyirlər ki, biz belə öyrədirlər. Deyirəm ona görə də, indiyə qədər sizdən bir dənə kadr çıxmayıb. Azərbaycanın bütün dövlət qurumlarına kadr lazım olanda zəng edib məndən kadr istəyirlər. Çünki mənim kadrlarım həqiqətən də bilikli olurlar". 

İş dəftərinə gəlincə, İ.Tanrıverdi bildirdi ki, Azərbaycanda heç yerdə bu iş dəftərindən istifadə olunmur: "İş dəftərini də keçən ildən mən tərtib etməyə başlamışam. Bu, erməni əlifbasının hüsnü-xətt dəftəridir. Biləndə ki, hansısa bir tələbə başqa yerdə erməni dilini öyrənir, yanıma çağırıram, baxıram ki, hərfləri səhv yazır, böyük və kiçik hərfləri qarışıq yazırlar. Bu da ki, onların savadsızlığına gətirib çıxarır. Amma bu hüsnü-xətt dəftərində düzgün yazılış qaydası göstərilir. 

Çox təəssüf ki, hamı hardansa bir erməni dili qrammatika kitabı tapır və onu tərcümə edir ondan da dərs keçir. Bizim universitetdən başqa heç yerdə əlifbadan dərs keçmirlər. Əlifba dərsliyini hazırlamışam, universitetin kitabxanasında da var, tədris də edirik. Əslində, bu əlifba və iş dəftəri  keçən il çap olunub".

İ.Tanrıverdi qeyd etdi ki, erməni dilini öyrənməyin əsas yolu əlifbadan keçir və əlifbanı öyrətmədən, bu əlifba ilə yazmağı bilmədən yaxşı mütəxəssis yetişdirmək olmaz.

İradə SARIYEVA




VİDEO

SON XƏBƏRLƏR

11.07.2025 / 19:17
Birləşmiş Kreml-İrəvan qüvvələri başladı - “Əbu-Dabi görüşünü ABŞ təşkil edib”...

11.07.2025 / 19:05
Sabir Zeynalov Açıq Çelenc Turnirində gümüş medal qazanıb

11.07.2025 / 19:03
“Terrorsuz Türkiyə” prosesinə rəsmən start verildi - bir qrup PKK-çı silahı yerə qoydu...

11.07.2025 / 18:57
İranın diplomatik ikiüzlülüyü

11.07.2025 / 18:47
Hökumət mollası türk dilini "cəhənnəm dili" adlandırdı...

11.07.2025 / 18:42
Bahar Muradova Balakən rayonunda vətəndaşları qəbul edib

11.07.2025 / 18:33
Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

11.07.2025 / 18:23
İqtisadi Şuranın iclası keçirildi - 2026-cı il büdcə layihəsinə dair müzakirə aparıldı

11.07.2025 / 18:19
Təhsil Nazirliyi “qanunsuz” azad edir, məhkəmələr bərpa edir...

11.07.2025 / 18:06
Əliyev-Paşinyan razılaşmasının ardınca Rusiya hərəkətə keçdi...

11.07.2025 / 17:52
Vətəndaş Cəmiyyəti Təşkilatlarının BMT-də rolu – BAMF-dan növbəti təlim

11.07.2025 / 17:47
Azərbaycandan Almaniyaya daha çox pul axmağa başlayıb - əvvəl tərsinə idi, nə olub?

11.07.2025 / 17:44
TƏBİB-in tabeli tibb müəssisələrinin fəaliyyətinə dair növbəti geniştərkibli müşavirə keçirilib

11.07.2025 / 17:25
Tramp Ukraynaya göndərəcəyi silahların pulunu NATO-dan alacaq - Biz silahları onlara verəcəyik, onlar da Ukraynaya...

11.07.2025 / 17:12
Sabunçuda əməliyyat - Emin Səmədov 10 kq narkotiklə tutuldu...

11.07.2025 / 16:59
Dünya Çərkəz Birliyi çərkəz xalqının geridönüş haqqının tanınmasını tələb edir

11.07.2025 / 16:40
PKK-nın tərksilah edilməsilə bağlı ilk addım Süleymaniyyədə atıldı - Rəsmi Ankaradan ilk reaksiya...

11.07.2025 / 16:37
FHN-in əməkdaşı Beynəlxalq Mülki Müdafiə Təşkilatının Baş katibi seçildi

11.07.2025 / 16:28
Beynəlxalq səyyahlar Laçında... - YENİLƏNDİ

11.07.2025 / 15:29
Dəniz kənarında ekoloji çirklənməyə yol verən şəxslərə qarşı polis nəzarəti daha da gücləndirilib

11.07.2025 / 15:14
"Yaşyarımlıq oğlum başından qəlpə xəsarəti aldı" - Xocalı soyqırımı zamanı körpə övladları ilə girov götürülmüş qadın

11.07.2025 / 15:10
Bakıda “Gələcəyin mediası: “Əkinçi”nin izi ilə” mövzusunda Forum keçirilib - FOTO

11.07.2025 / 14:51
Azərbaycanın daha iki abidəsi UNESCO-nun Dünya İrsinin İlkin Siyahısına daxil edildi

11.07.2025 / 14:26
16 milyon manata yaxın borcu olan şirkətin əmlakı satışa çıxarıldı

11.07.2025 / 14:12
Ağdamda tikinti aparılan ərazidə insan sümüyü aşkarlandı

11.07.2025 / 13:55
Türk Rivierasında heyranedici mənzərələrlə dolu unudulmaz səyahət

11.07.2025 / 13:47
Paşinyan İrəvanı revanşistlərdən “təmizləyir”..

11.07.2025 / 13:24
“Konstitusiya və Suverenlik İli” çərçivəsində BDU-nun 2 tələbəsinə Ombudsmanın xüsusi təqaüdü veriləcək

11.07.2025 / 13:21
Prezident İlham Əliyev Gürcüstanın iqtisadiyyat və davamlı inkişaf nazirini qəbul edib

11.07.2025 / 13:19
BDU-da “Birincilik” təqaüdü təsis edildi

11.07.2025 / 13:12
Страшный сон профессора Хачикяна - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

11.07.2025 / 13:11
Almaniyada yaşayan ixtiraçı həmyerlimiz "Bakı Xəbər"ə müraciət etdi

11.07.2025 / 13:09
“Sənət və duyğu harmoniyasının təbliği” layihəsi uşaqların psixoloji rifahına töhfə verir

11.07.2025 / 12:53
"Medianın işində ciddi keyfiyyət dəyişikliyi özünü göstərməkdədir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 12:35
Rusiya Ukrayna müharibəsilə bağlı ABŞ-a yeni təkliflər verdi - Lavrovla görüşən Rubio detalları açıqlamadı...

11.07.2025 / 12:07
"Milli mətbuatımızın hazırkı estafetini yeni gənc nəsil qəbul etməlidir" - Əhməd İsmayılov

11.07.2025 / 11:55
“Respublika” qəzeti və “Xalq qəzeti” redaksiyaları birləşdirildi

11.07.2025 / 11:50
“Şübhəli əməliyyatların monitorinqi” informasiya sistemi yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:42
Prezident bələdiyyələrin vahid informasiya sisteminin yaradılmasını təsdiqlədi

11.07.2025 / 11:35
Yaşayış minimumu haqqında qanunda dəyişiklik edildi

11.07.2025 / 11:33
“Bakinski raboçi” və “Xalq” qəzetinin redaksiyalarının MMC-ləri yaradıldı - FƏRMAN

11.07.2025 / 11:31
Milli Onkologiya Mərkəzinin maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə vəsait ayrıldı - SƏRƏNCAM

11.07.2025 / 11:30
"İrana səfər etməyin!" - ABŞ öz vətəndaşlarına XƏBƏRDARLIQ ETDİ

11.07.2025 / 11:25
Dünya bazarı çalxalanır - qızıl 20 dollardan çox bahalaşıb

11.07.2025 / 11:16
Abşeronda 17 əl qumbarası, 16 partlayıcı və xeyli silah-sursat aşkarlandı - TƏCİLİ

11.07.2025 / 11:13
Vüqar Rəhimzadə: Azərbaycan konstruktiv və lider mövqeyi ilə sülh gündəliyini irəli aparır

11.07.2025 / 11:09
Cənubi Qafqazda yeni diplomatik mərhələ: Əbu-Dabidə tarixi görüş

11.07.2025 / 11:07
Samvel Karapetyanın yaxın adamı da həbs edildi

11.07.2025 / 11:04
Prezident İlham Əliyev Monqolustan Prezidentini təbrik etdi

11.07.2025 / 11:03
Bakı - İrəvan danışıqlarında mühüm nəticələr alındı - CANLI

11.07.2025 / 11:00
Respublika Klinik Xəstəxanasında pasiyent üzərində eyni anda 5 əməliyyat icra olunub

11.07.2025 / 10:31
BDU-da T3 Fondunun birgə əməkdaşlığı ilə “TEKNOFEST klubu” yaradılır

11.07.2025 / 10:29
Makron ŞOKDA - Məhkəmə onun arvadını kişi adlandıran jurnalistə bəraət verdi!

11.07.2025 / 10:22
Şirvanda narkokuryerdən 7 kiloqrama yaxın narkotik vasitə götürülüb

11.07.2025 / 10:13
Azərbaycan və Çin arasında mülki aviasiya sahəsində əməkdaşlığa dair sənəd imzalanıb

11.07.2025 / 10:10
Pakistanda cinayətkarlar 9 sərnişini öldürüblər

11.07.2025 / 10:00
"Rusiya ilə müharibə təkcə Ukrayna üçün deyil..."

11.07.2025 / 09:45
Pensiyaçılara şad xəbər

11.07.2025 / 09:32
Bu çanta Parisdə 7 milyona avroya satıldı

11.07.2025 / 09:20
"60 günlük atəşkəsə razıyıq, amma..."

11.07.2025 / 09:12
"Rusiya ilə bağlı məyus oldum" - Trampdan mühüm açıqlama

11.07.2025 / 09:05
Avroliqada yeni mövsüm başladı - NƏTİCƏLƏR

11.07.2025 / 09:02
PKK bu gün silahı yerə qoyacaq - "Terrorsuz Türkiyə" dövrü başlayır

11.07.2025 / 08:41
DİM-in riyaziyyatla bağlı "hesabları" özünü doğrultmadı...

11.07.2025 / 08:40
Bakının bu yollarında tıxac var - MƏLUMAT

11.07.2025 / 00:03
"Azərbaycan və Ermənistanın sülh istəyini dəstəkləyirik" - ABŞ Departamenti

10.07.2025 / 22:34
Ermənistanın Azərbaycan ərazilərini işğal etməsi zamanı əsirlikdə və girovluqda dəhşətli işgəncələrə məruz qalmış şəxslər məhkəmədə ifadə verdi - FOTO

10.07.2025 / 22:05
Prezident İlham Əliyevin sosial şəbəkə hesablarında Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə işgüzar səfərindən görüntülər paylaşıldı - VİDEO

10.07.2025 / 21:29
Prezident İlham Əliyevin Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinə səfəri başa çatdı - FOTO

10.07.2025 / 21:24
Tramp bacarmadı - Qərblə Rusiyanın qarşıdurması daha da şiddətlənir...

10.07.2025 / 21:10
Bakı-İrəvan sazişi barədə ABŞ-dan dalbadal sual doğuran açıqlamalar gəlir...

10.07.2025 / 20:56
Ya Öcalan PKK ilə oynayır, ya da PKK Öcalanı oynadır - 11-də hər şey açılacaq...

10.07.2025 / 20:41
"İşıqçı Karapetyan Çarukyandan güclü fiqurdur” - Paşinyanın qarşısına fiqur tapıb çıxara bilmirlər...

10.07.2025 / 20:27
Prezident Əliyevlə Paşinyan razılığa gəldi - dövlət komissiyalarına tapşırıqlar verildi...

10.07.2025 / 20:11
“Dirilik” məcmuəsinin transliterasiya edilmiş toplusunun təqdimat mərasimi keçirilib

10.07.2025 / 20:03
"Mənim yanıma hazırlığa gəlməsən, attestat qiymətini kəsəcəyəm" - müəllimlər qisasa başlayıb...

10.07.2025 / 19:43
Makron səfirliyimizə basqın etmiş quldurun cəzasını ağırlaşdırdı - Bakıya jest?..

10.07.2025 / 19:26
Tramp Azərbaycanla bağlı məktubda dediyi kimi etdi - artım var...

10.07.2025 / 19:10
Fikir və söz azadlığına tam təminat Azərbaycanda inkişafın mühüm amilinə çevrilib...

10.07.2025 / 18:55
Antinarkotik tədbirlərinin gücləndirilməsi və reabilitasiya mərkəzlərinin fəaliyyəti DİN-in Kollegiyasında geniş müzakirə olundu

10.07.2025 / 18:48
Trampın “cəfəng danışan Putinə” kiçik sürprizi nədir?..

Qərbi Azərbaycan məsələsi beynəlxalq sənədlərdə insan haqları kimi qəbul olundu...

XƏBƏR ARXİVİ

İyul
B.eÇ.aÇC.aCŞB
301234567891011121314151617181920212223242526272829303112345678910