Ermənistandan yeni iddia - delimitasiyada SSRİ Baş Qərargahının xəritələri yetərli deyil...
Akif Nağı: “Yenə də xəritə ilə bağlı həmin oyunbazlıqları davam etdirirlər”
Ermənistan baş nazirinin müavini Mher Qriqoryan hesab edir ki, SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının xəritələri Ermənistanla Azərbaycan arasında delimitasiya prosesində istifadə olunacaq yeganə xəritələr deyil.
“Armenpress” xəbər verir ki, bunu Qriqoryan Milli Assambleyada sərhədlərin delimitasiyası komissiyalarının iş qaydalarını müzakirə etdikdən sonra jurnalistlərlə söhbətində deyib.
Qriqoryan qeyd edib ki, SSRİ Baş Qərargahının xəritələri 1974-1978-ci illərdə tərtib edilib, 1979-cu ildə xidmətə başlayıb, yəni qüvvəyə minib.
"Lakin bu xəritələr, məncə, delimitasiya prosesində istifadə olunacaq yeganə xəritələr deyil, çünki bu xəritələrdə cavablandırılmayan suallar var", - Baş nazirin müavini bildirib.
Ermənistan Milli Assambleyasının Xarici Əlaqələr Komitəsinin iclasında Ermənistan və Azərbaycanın sərhəd komissiyalarının birgə fəaliyyətinin reqlamentinin müzakirəsi zamanı deputatların suallarını cavablandıran baş nazirin müavini bildirib ki, 1976-cı ilin xəritəsi sərhədin yalnız Tavuş hissəsinə, 1978-ci il xəritəsi isə Sünik bölməsinə aiddir.
Qriqoryan daha hansı xəritələri nəzərdə tuta bilər?
“Ola bilər ki, məsələni uzatmaq üçün yeni bir “variantları” var”
Azad Vətən Partiyasının sədri Akif Nağı “Bakı-Xəbər”ə şərhində “ermənilər xəritə amilindən müəyyən manipulyasiyalar üçün istifadə edirlər. Məlum olduğu kimi, onlar uzun müddət 1974-cü, 1975-ci, 1978-ci il hərbi xəritələri üzərində təkidlə dayanırdılar ki, proses o xəritələrin əsasında həyata keçirilsin. Özlərinin də qeyd etdiyi kimi, 1974-cü ildən 1978-ci ilə qədər SSRİ Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərərgahı tərəfindən xəritələr tərtib olunub, 1979-cu ildə təsdiq olunub və onlardan istifadə olunur. Onları əsas kimi götürürlər ki, ortada o xəritələr olmalıdır. Onların orada müəyyən məqsədləri vardı. Eyni zamanda SSRİ rəhbərliyi tərəfindən o xəritələrdə qərəzli mövqe də öz əksini tapa bilərdi, ermənilər o xəritə ilə tanışdırlarsa, həmin xəritələrdə reallıq nəzərə alınmayıb. Bundan Azərbaycan tərəfinə də bir təzyiq vasitəsi kimi istifadə edirdilər. İndi Rusiyadan bir qədər uzaqlaşmağa cəhd göstərirlər, Qərbə doğru gedirlər. Ola bilər ki, məsələni uzatmaq üçün yeni bir “variantları” var. Yəni bütövlükdə ermənilərin məsələlərə yanaşması əsl nəticəyə nail olmaq deyil, proses görüntüsü yaratmaqdır. Görüntü yaratmaq istəyirlər ki, guya proses gedir, amma nəticə yoxdur”-deyə bildirdi.
A.Nağının sözlərinə görə, Ermənistan tərəfin əsas xətti görüntü yaratmaqdan, prosesi ləngitməkdən ibarətdir, bu səbəbdən də xəritə oyunundan tez-tez istifadə edirlər. “İndi də hansısa başqa xəritələrdən danışırlar. Ümumiyyətlə, keçmiş SSRİ-nin hərbi strukturlarının hazırladığı, qəbul etdiyi xəritələr nə dərəcədə hamı tərəfindən qəbul oluna bilər? Bu SSRİ deyilən imperiya görüntü xatirinə kağız üzərində müstəqil respublikaların birliyi idi. SSRİ-nin hərbi rəhbərliyi tərəfindən təsdiq olunan xəritələr Azərbaycan, yaxud da başqa bir respublika üçün nə dərəcədə məcbur ola bilər? Çünki Azərbaycanın bu birliyin içərisində ən azından kağız üzərində özünün hüquqları, konstitutsiyası vardı. Moskva, onun hərbi strukturları və digər qurumları tərəfindən hər hansı bir xəritə qəbul olunurdusa, ən azından o, Azərbaycan tərəfindən təsdiq olunmalı, keçmişdə mövcud olan Ali Soveti onu radifikasiya etməli idi. Təsiq olunmayıbsa o xəritələrin hüquqi və başqa gücü yoxdur. SSRİ-nin həmin strukturları özlərinin istifadə etməsi üçün o xəritəni hazırlaya bilərdilər. Ümumiyyətlə, hərbi xəritələrdə çox məsələlər nəzərə alınmır, onlar müəyyən hərbi hissələrin yerləşməsi, mövqe baxımından zərbələrin qarşısını almaq, gizli və açıq hərbi bazaların yerləşdirilməsi baxımından həmin xəritələr hazırlanıb. Məsələnin bu tərəfi var. Görünür, ermənilər bunu başa düşürlər və hərbi xəritələrin əsas götürülməsinin o qədər də legitim olmadığını anlayırlar, başqa “variantlar” fikirləşirlər. Bir variant bu ola bilər. İkincisi, onlar yeni xəritə məsələsini ortaya atırlarsa və açıqlamalarında da göstərirlər ki, guya Zəngəzurla bağlı bir xəritəni, Tavuş dedikləri bölgə ilə əlaqədar da başqa xəritəni əsas götürürlər. Nəticədə yenə də xəritə ilə bağlı həmin oyunbazlıqları davam etdirirlər.
Bu məsələlərlə əlaqədar Azərbaycanın mövqeyi aydındır, bizim ölkənin də təklifləri var. Azərbaycanın verdiyi ən vacib təklif ondan ibarətdir ki, SSRİ-nin tərkib hissəsinə hər bir müttəfiq ölkə hansı xəritə, hansı ərazi ilə daxil olubsa SSRİ dağılanda da o ərazi ilə çıxmalıdır, o əraziyə qane olmalıdır. Bu bir reallıqdır. 1922-ci ildə Zaqafqaziya Federasiyası deyilən qurumun tərkibində Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan SSRİ tərkibinə daxil oldular və həmin dövrdə, tam dəqiq olmasa da, müəyyən şərti sərhədlər vardı. Həmin dövrün xəritəsinə görə, Ermənistanın ərazisi 10 min kvadrat kilometrdən artıq deyildi. Yəni Ermənistan SSRİ-yə 10 min kvadrat kilometr ərazi ilə daxil olub. Ondan sonrakı dövrlərdə Azərbaycanın əraziləri hesabına Ermənistanın ərazisi 29, 8 min kvadrat kilometrə qədər çatdırılıb. O artıq ərazilərdən Ermənistan könüllü şəkildə imtina etməlidir. O ərazilərin böyük əksəriyyəti Azərbaycan ərazisidir, kiçik bir hissəsi isə SSRİ rəhbərliyi tərəfindən Gürcüstandan qoparılıb Ermənistana verilib.
Azərbaycanın yanaşması bundan ibarətdir və obyektiv bir yanaşmadır. Ona görə də ermənilər özlərini dağa-daşa vurmasınlar, xəritə oyunlarına son qoysunlar və Azərbaycan hansı dərəcədə, hansı çərçivədə güzəştə gedirsə o güzəştlər daxilində də məsələ həllini tapmalıdır. Azərbaycan Prezidenti dəfələrlə bildirib ki, o vaxt ədalətsiz olaraq SSRİ rəhbərliyi tərəfindən Azərbaycanın əraziləri Ermənistana verilib. Bu ərazilər Azərbaycan əraziləridir. Hansısa formada Azərbaycanın haqqı həmin ərazilərdə tanınmalıdır. Birinci növbədə Qərbi Zəngəzurla bağlı məsələ həllini tapmalıdır. Dünya qanunlarına, konvensiyalarına zidd olaraq, haqsız şəkildə Zəngəzurun yarısı kəsilərək Ermənistana verilib. Qərbi Zəngəzurda Azərbaycanın haqqı təmin olunmalıdır. İrəvan da daxil olmaqla, bütövlükdə Ermənistan ərazisi Azərbaycan torpaqlardır. İrəvanla bağlı şəxsi mövqeyim bundan ibarətdir ki, İrəvana xüsusi status verilməlidir. Çünki dünya təcrübəsində belə bir məsələ var ki, müəyyən mübahisəli şəhərlərə belə statuslar verilir. Məsələn, Strasburq Almaniya ilə Fransa arasında həmişə mübahisəli şəhər olub. Bu şəhər xüsusi bir statusda Fransanın tərkibində qalır, amma Almaniyanın da bu şəhərə müəyyən səviyyədə, müəyyən çərçivə daxilində haqqı tanınır. İrəvanda da Azərbaycanın ən azından tarixi və hüquqi haqqı tanınmalıdır. Bunun beynəlxalq hüquq normalarına uyğun formaları var. Azərbaycan Ermənistan deyilən ölkə qarşısında bütövükdə Azərbaycan torpaqlarının qaytarılması məsələsini qoymalıdır. Amma indi sərhədlərin dəyişdirilməsi ilə bağlı müəyyən konvensiyalar var, 1974-cü il ATƏT-in yekun sənədi mövcuddur, dünya dövlətlərinin imzaladığı bir sənəddir. Həmin sənəddə sərhədlərin toxunulmazlığı məsələsi əsk olub. Onları nəzərə alaraq, Azərbaycan müəyyən mənada güzəştə gedir. Amma ilk addım olaraq iki ərazi - Qərbi Zəngəzur və İrəvan şəhəri ilə bağlı Azərbaycanın haqlı mövqeyi qəbul olunmalıdır, Ermənistan məsələni başa düşməlidir. Məsələ bu şəkildə həllini tapmalıdır.
Başqa xəritələrdən danışırlar. Ermənistan tərəf ortaya qoysun görək hansı xəritələrdən danışırlar? Saxtalaşdırılmış, təhrif olunmuş xəritələrdən başqa Azərbaycan istənilən xəritə ilə məsələni müzakirə etməyə hazırdır. Xüsusilə də təsdiq olunmuş xəritə ilə. Hesab edirəm ki, o dövrkü Azərbaycan Ali Soveti tərəfindən təsdiq olunmuş istənilən xəritə ilə, istənilən sərhədlər daxilində Azərbaycan müzakirələri apara bilər”-deyə A.Nağı bildirdi.
İradə SARIYEVA
