KÖHNƏ VERSİYA            

Azərbaycanda ticarətdən başlanan özəl sektor böyük inkişaf yolu keçməkdədir...

Image

Sahibkarlıq hər bir ölkənin bazar iqtisadiyyatının ən mühüm tərkib hissəsidir. İnsanları iş yeri ilə təmin edən, büdcəyə əhəmiyyətli vergi ödəyən, sosial proqramlarda iştirak edən sahibkarlıqdır. Sahibkarlığın iqtisadiyyatdakı rolu davamlı surətdə yüksəlir. 

Azərbaycanda da sahibkarlıq təkrar istehsal prosesinin strukturunda ayrılmaz bir əlaqənin əsas təminedici tərəfidir. Bunsuz ölkəmizdə inkişaf edən bazar iqtisadiyyatı şəraitində cəmiyyətin uğurlu sosial-iqtisadi tərəqqisini və istehsalın səmərəliliyinin artırılmasını təmin etmək mümkün deyil.

Ölkəmizdə sahibkarlığın bütün növləri uğurla inkişaf edir

Sahibkarlığın ən mühüm funksiyası resursdur. Belə ki, sahibkarlığın inkişafı həm təkrar istehsal olunan, həm də məhdud resurslardan səmərəli istifadəni nəzərdə tutur. Təbii ki, bunlar ilk növbədə əmək ehtiyatlarını, torpaq və təbii sərvətlərini, bütün istehsal vasitələrini özündə ehtiva edir.  Sahibkar yüksək ixtisaslı işçi qüvvəsindən və bütün növ resurslardan səmərəli istifadə edərsə, ən böyük uğura nail ola bilər.

Sahibkarlıq, antibürokratik iqtisadi idarəetmənin mühüm bir növü kimi də çıxış edir.  

Bazar iqtisadiyyatının qurulması prosesində sahibkarlıq hər bir bacarıqlı fərdin biznes sahibi olmaq, öz fərdi istedad və imkanlarını ən yüksək səmərəliliklə nümayiş etdirmək qabiliyyəti ilə ifadə olunan sosial funksiya əldə edir. Bu funksiya getdikcə yeni insanlar təbəqəsinin - öz biznesini qurmağa və məqsədlərinə çatmağa qadir olan təşəbbüskar insanların formalaşmasında daha çox üzə çıxır. Eyni zamanda, iqtisadi və sosial baxımdan biznes fəaliyyətinin nə dərəcədə dayanıqlı olmasından asılı olan muzdlu işçilərin sayı artır. Sahibkarlığın ən mühüm funksiyası təşkilati xarakter daşıyır. Bu da sahibkarların öz bizneslərini təşkil etmək haqqında müstəqil qərarlar qəbul etmələrində, sahibkarlıq idarəetməsinin formalaşdırılmasında, mürəkkəb sahibkarlıq strukturlarının yaradılmasında və sairdə özünü göstərir. Təşkilati funksiya xüsusilə kiçik və orta biznesin sürətli inkişafında, eləcə də “kollektiv sahibkarlıq”da xalq müəssisələrinin yaradılmasında aydın şəkildə ifadə olunur. Digər ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da iqtisadiyyatın bazar münasibətlərinə keçidi istər-istəməz sahibkarlığın formalaşması və inkişafı ilə bağlıdır. Beləliklə, bütövlükdə iqtisadiyyatdan, xüsusən də bazar iqtisadiyyatından danışarkən istər-istəməz iqtisadi fəaliyyətin tərkib hissəsi kimi sahibkarlığa xüsusi diqqət yetirilməsi zəruri şərtdir. Müxtəlif iqtisadi sahələrdə sahibkarlıq forma və xüsusilə əməliyyatların məzmununa və onların həyata keçirilməsi üsullarına görə fərqlənir. Lakin biznesin təbiəti sahibkarın istehsal etdiyi, təqdim etdiyi mal və xidmətlərin növündə əhəmiyyətli iz buraxır. Sahibkarlıq fəaliyyəti müxtəlifdir. İstənilən biznes bu və ya digər dərəcədə təkrar istehsal dövrünün əsas mərhələləri - məhsulların istehsalı, xidmətlərin göstərilməsi, malların mübadiləsi və bölüşdürülməsi, onların istehlakı ilə əlaqəli olduğundan sahibkarlıq fəaliyyətinin aşağıdakı növlərini qeyd etmək olar: istehsal, kommersiya, maliyyə. Bundan əlavə, son onilliklərdə dünyanın bütün iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş ölkələrində məsləhətçi kimi sahibkarlıq növü fərqləndirilir. İstehsal sahibkarlığını aparıcı sahibkarlıq növü adlandırmaq olar. Burada məhsullar, mallar, işlər görülür, xidmətlər göstərilir, müəyyən dəyərlər yaradılır. Kommersiya sahibkarlığı ən böyük inkişafı Azərbaycanda bazara keçidin ilk illərində geniş vüsət aldı. Bu forma malların və xidmətlərin alqı-satqısı üzrə əməliyyatlar ilə xarakterizə olunur. Əvvəllər xeyli dərəcədə məhdud olan bu sahə, əsasən, özəl, fərdi sahibkarlıq sayəsində sürətlə inkişaf etməyə başladı. İstehsal fəaliyyəti, bir qayda olaraq, müəssisə və ya firmanın rentabelliyinin 10-12%-ni təmin edirsə, kommersiya fəaliyyəti 20-30%-ni və çox vaxt daha yüksək gəlir gətirir.

Sahibkarlıq fəaliyyətinin xüsusi növü maliyyə fəaliyyətidir. Maliyyə fəaliyyəti həm istehsal, həm də kommersiya fəaliyyətinə nüfuz edir, lakin o, bank, sığorta və sair şəkildə həm də müstəqil ola bilər. Maliyyə əməliyyatı əvvəlki biznes fəaliyyəti növləri kimi yüksək gəlir dərəcəsini nəzərdə tutmur: bu dəyər 5-10% ola bilər.

Son illərdə Azərbaycanda məsləhətçi sahibkarlıq kimi perspektivli bir forma getdikcə inkişaf etdirilir.

Bazar iqtisadiyyatının formalaşması cəmiyyətin sosial strukturunu dəyişdirib

Azərbaycanda sahibkarlığın formalaşması və inkişafı öz xüsusiyyətlərinə malikdir. Ölkədə bazar iqtisadiyyatının formalaşması və inkişafı cəmiyyətin sosial strukturunu dəyişdirib, yeni təbəqələrin, sosial-struktur formasiyaların yaranmasına səbəb oldu. Söhbət fərdi təşəbbüslərlə iş quran insanlardan gedir. Onlar arasında özünüməşğulluqla məşğul olan işəgötürənlər və istehsalat kooperativlərinin üzvləri fərqlənir.

Sahibkarlıq sosial-iqtisadi fəaliyyət forması kimi həm sosial inkişafda, həm də iqtisadi dinamikada əvəzsiz rol oynayır. Eyni zamanda, biznes sektoru üzrə iqtisadiyyat və cəmiyyət arasında qarşılıqlı əlaqələr kifayət qədər mürəkkəbdir. Prinsipcə, biznes sektorunun iqtisadiyyat və cəmiyyətdəki xüsusi missiyasından və konkret dövrdə onun həyata keçirilməsinə mane olan və ya sürətləndirən amillərdən danışmaq olar. Buna görə də sahibkarın uğuru onun şəxsi dərrakəsindən və işgüzarlığından asılıdır. Əgər ödənilməmiş tələbat və ya ən azı onun formalaşma ehtimalı aşkar edilərsə, bu sosial-iqtisadi “hadisə”nin baş verdiyi yerdə ilk olaraq sahibkar olmalı və bu tələbin yaranması, sonra isə ödənilməsi üçün bütün tədbirləri görməlidir. Buna görə də, sahibkarlıq fəaliyyəti iqtisadiyyatda tələb və təklifin yerli balanssızlığından yaranan gərginliyi daim aradan qaldırmağa imkan verir. Azərbaycanda sahibkarlığın, xüsusən istehsalat sahibkarlığının inkişafına xüsusi diqqət olunur. Düzdür, ölkədə sahibkarlıq ilk növbədə ticarət sahəsində yaranıb, burada əsas gəlir mənbəyi malların alqı-satqısı zamanı qiymət fərqləridir. Amma istehsalata getdikcə daha çox diqqət olunur.  İqtisadiyyatın sürətli liberallaşdırılması şəraitində bunun üçün əlavə imkanlar yaranıb. Bu gün sahibkar təkcə neft, qaz və ya nadir faydalı qazıntılar kimi yeni ehtiyatlar kəşf etmir. İndi sahibkarlar mövcud resurslardan sənaye tullantıları və ya bərpa olunan enerji mənbələri kimi yeni üsullarla istifadə etmək üçün əlavə imkanlar açır. Sahibkarlar resurslardan səmərəli istifadəyə görə cəmiyyət qarşısında iqtisadi məsuliyyət daşıyırlar. Yəni, çalışırlar ki, nəinki istehsalı yaxşı təşkil etsinlər, həm də onun səmərəliliyini artırsınlar. Bütün bunlar iqtisadi tərəqqiyə əlavə təkan verir, Azərbaycanı iqtisadi cəhətdən daha qüdrətli ölkə edir.

Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.







VİDEO

Pezeşkian Şahin Mustafayevlə görüşdə səhv etdi, ermənilər isə səhvdən yapışdı... - VİDEO

Türk dövlətlərinin vahid xəritə qərarı Rusiyada təşvişə səbəb oldu... - VİDEO

Paşinyanın yarımçıq saziş təklifi Rusiyada da sərt tənqid edildi - Bu, demaqogiyadır, özünü aldatmaqdır - VİDEO

Ermənilərin bu xəbəri də yalandır - Xankəndidə bircə "genosid abidəsi" də qala bilməz...

COP29-da tarixi ilk yaşandı - su faktoru dünya gündəminə gətirildi...

Fransa Azərbaycanın səfirinə qarşı təzyiqlərə başladı...

SON XƏBƏRLƏR

22.11.2024 | 13:27
COP29-da İrəvandakı Azərbaycan mədəni irsinin dəyişdirilməsinə dair tədbir keçirildi

22.11.2024 | 13:04
Азербайджан лечит Армению профессионально и успешно - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

22.11.2024 | 12:48
Paşinyan Ermənistanda despot rejimə keçir

22.11.2024 | 12:37
Qazaxın azad olunan 4 kəndində müşahidə-nəzarət kameraları quraşdırılıb

22.11.2024 | 12:24
COP29 çərçivəsində Afrikada tətbiq olunan yaşıl təşəbbüslərə dair tədbir keçirilib

22.11.2024 | 12:07
Prezident İlham Əliyev İsrailin nəqliyyat və yol təhlükəsizliyi nazirini qəbul edib

22.11.2024 | 12:00
COP29-da danışıqlar qruplarının iştirakı ilə Qurultay olub

22.11.2024 | 11:52
General azad olunan ərazilərdə yeni yaradılan strukturları açıqladı

22.11.2024 | 11:43
Leyla Əliyeva və Arzu Əliyeva Milli İncəsənət Muzeyində təşkil olunan sərgiləri ziyarət ediblər - FOTO

22.11.2024 | 11:30
XIV tura bu gün "Kəpəz" - "Araz-Naxçıvan" matçı ilə start veriləcək

22.11.2024 | 11:15
"Azərbaycanlı tələbələrin şüarlarında ekstremizm faktları yoxdur" - Rusiya İstintaq Komitəsi

22.11.2024 | 11:05
"Bu tendensiyalar davam edərsə, iqlim dəyişikliyinə mənfi təsirlər daha da artacaq" - alman nazir

22.11.2024 | 11:03
Putin Qərbi vurmaqla hədələdi. İndi müharibənin şəkli necə dəyişəcək? - CANLI

22.11.2024 | 11:00
Bu gün Sabunçunun bəzi ərazilərində işıq olmayacaq - XƏBƏRDARLIQ

22.11.2024 | 10:30
Bu Türkiyə klubunun borcu 10 milyardı keçib

22.11.2024 | 10:20
Təbriz sakini İrəvanda döyülüb

22.11.2024 | 10:15
Yol polisi küləkli hava ilə bağlı sürücülərə və piyadalara müraciət edib

22.11.2024 | 10:05
Gəncədə qadın bıçaqlanaraq öldürülüb

22.11.2024 | 10:00
Bakıda COP29-da finiş xəttinə çatmaq üçün bizə ciddi təkan lazımdır - Quterreşdən PAYLAŞIM

22.11.2024 | 09:30
Son 7 ildə 1636 sərhəd pozucusu, 1021 rejim pozucusu saxlanılıb - DSX

22.11.2024 | 09:24
Büdcədə neft gəlirlərimiz 750 milyon manat azalacaq - 2 ciddi səbəb...

22.11.2024 | 09:17
Qlobal iqtisadiyyatın yarısı təbiətdən asılıdır - Britaniyalı nazir

22.11.2024 | 09:05
Balakəndə 4 otaqlı ev yanıb

22.11.2024 | 09:00
"Papa ilə görüşdən sonra özümü xeyirxah hiss edirəm" - Paşinyanın arvadından paylaşım

22.11.2024 | 08:40
Alimlər nazirin "yüksək maaş" sözlərini necə qarşıladı?..

22.11.2024 | 08:30
Hindistandan Almaniyaya uçan təyyarə Heydər Əliyev Aeroportuna təcili eniş edib

21.11.2024 | 22:49
Putindən Kimə qəribə hədiyyə - 10 min əsgərə qarşılıq Şimali Koreyaya 70 heyvan göndərdi...

21.11.2024 | 22:19
Zaxarovaya mətbuat konfransında zəng gəldi - Ukraynaya raket hücumları ilə bağlı danışma... +VİDEO

21.11.2024 | 21:43
MM Lüksemburq parlamentinin ant-Azərbaycan qətnaməsini tutarlı arqumentlərlə alt-üst etdi

21.11.2024 | 21:19
Ermənilərin Azərbaycanda 30 illik “enerji cinayətləri”nin araşdırılması başladı...

21.11.2024 | 21:03
ABŞ Ukraynaya "mina qadağasını" da götürdü...

21.11.2024 | 20:44
Ermənilərin bu xəbəri də yalandır - Xankəndidə bircə "genosid abidəsi" də qala bilməz...

21.11.2024 | 20:29
COP29-da tarixi ilk yaşandı - su faktoru dünya gündəminə gətirildi...

21.11.2024 | 20:15
COP29-un uğurları Fransanı özündən çıxarır...

21.11.2024 | 20:06
Azərbaycan Milli Dirəniş Təşkilatının Strateji Sənədinin ikinci nəşri yayımlandı

21.11.2024 | 20:01
Aİ-95-lə əlaqəli baş verənlər Azərbaycanın iqlim siyasətinin tərkib hissəsidir...

21.11.2024 | 19:48
Ermənistanda COP29-a qatılmamaq peşmançılığı başladı - çox şey itirilib...

21.11.2024 | 19:37
Urmiyədə vətəndaşlar İran rejiminin terroru dəstəkləyən siyasətlərinə etiraz ediblər

21.11.2024 | 19:34
Bakıda benzin-dizellə işləyən bir avtobus olmayacaq...

21.11.2024 | 19:21
244 milyon manat elm üçün nə deməkdir...

21.11.2024 | 19:07
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində bəbirlərin mühafizəsinə həsr olunmuş tədbirdə çıxış edib

21.11.2024 | 19:03
BMT məhkəməsi Azərbaycanın iddiasını lüzumsuz yerə bir il uzadır - etnik təmizləmə faktdır...

21.11.2024 | 18:48
G20-nin Ukrayna ilə bağlı yekun sənədi heç nəyi dəyişməyə qadir deyil...

21.11.2024 | 18:41
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində Qlobal Liderlərin Dialoqunda iştirak edib - FOTO

21.11.2024 | 18:35
“Böyük Qayıdışda” mina problemi - heç bir beynəlxalq dəstək yoxdur, qərəz, ikili standart, erməni barmağı...

21.11.2024 | 18:23
Türkiyə şirkətlərinin azad olunmuş rayonlarda fəaliyyəti barədə şayiələr yayırlar - 4 milyard ayrılıb...

21.11.2024 | 18:21
COP29-da “Yaşıl Dünya Naminə İnklüzivlik” mövzusunda yan tədbir keçirildi

21.11.2024 | 18:15
"COP29-da Paris Sazişinin əsas sahələri üzrə razılığa gəlmək vacibdir" - Britaniya nümayəndəsi

21.11.2024 | 18:09
İqlimlə bağlı məlumatları düzgün təqdim etməyən ölkələr də var - BMT layihə hazırlayıb...

21.11.2024 | 17:56
Azərbaycanda yerli istehsal avtobusları ilə bağlı mübahisə gedir - tələbat var?

21.11.2024 | 17:43
Fransanın bəzi dövlətləri COP-dan çəkindirməsi rəsmi bəyan olundu...

21.11.2024 | 17:30
Fransa Azərbaycanın səfirinə qarşı təzyiqlərə başladı...

21.11.2024 | 17:18
COP29 turizmlə bağlı tarixdə ilkə imza atdı...

21.11.2024 | 17:06
Nüvə müharibəsi başlasa Rusiya bu ölkələri vuracaq - dövlət televiziyası bir-bir açıqladı...

21.11.2024 | 16:59
"Bütün tərəflərin COP29-da əhəmiyyətli nəticələrə nail olmaq üçün konstruktiv işləməsi vacibdir" - Annalena Berbok

21.11.2024 | 16:33
Dövlət Tərcümə Mərkəzi və Dövlət Dil Komissiyası yanında Monitorinq Mərkəzi ləğv edildi

21.11.2024 | 16:31
"Əminəm ki, COP29-da razılaşmaya nail olunacaq" - BMT Baş katibi

21.11.2024 | 16:24
Leyla Əliyeva COP29 çərçivəsində nadir canlıların mühafizəsinə həsr olunan panel müzakirələrində iştirak edib - FOTO

21.11.2024 | 16:17
Rusiyanın Cənubi Kipri vuracağı iddia edildi - Kremlin təbligatçısı ruslara xəbərdarlıq etdi

21.11.2024 | 16:05
YAP bundan sonra da Azərbaycanın yeni zirvələr fəth etməsinə mühüm töhfələr verəcək

21.11.2024 | 16:04
"COP29 əla təşkil olunub" - Zaxarova

21.11.2024 | 15:51
"Cəmi bir qəpik sosial sığorta ödənişi olan şəxsə minimum pensiya ödənilir" - Sahil Babayev

21.11.2024 | 15:38
BMT Baş katibi G20 liderlərini COP29-da maliyyə məqsədinin təmin edilməsi üçün göstəriş verməyə çağırdı

21.11.2024 | 15:24
ABŞ nümayəndəsi Su üzrə Bakı Dialoqu təşəbbüsünün əhəmiyyətindən danışdı...

21.11.2024 | 15:17
"Bakıda yeni iddialı iqlim maliyyəsi məqsədinə dair razılaşma əldə etməliyik" - Quterreş

21.11.2024 | 15:10
"Paris Sazişinə əsaslanan beynəlxalq əməkdaşlıq iqlimlə mübarizə üçün zəruridir" - BMT Baş katibi

21.11.2024 | 14:50
COP29-da meşələr üçün iqlim maliyyəsinin artırılması məsələsi müzakirə edilib

21.11.2024 | 14:43
"Sivilizasiyamızın gələcəyini indi etdiklərimiz və ya etmədiklərimiz müəyyənləşdirəcək" - BMT rəsmisi

21.11.2024 | 14:25
"Çin və ABŞ-ın NDC-ləri qlobal istiləşməni 1,5 dərəcədə məhdudlaşdırmaq hədəfinə uyğun gəlmir"

21.11.2024 | 13:58
Kərim Vəliyev Pakistanın Quru Qoşunları komandanı ilə görüşdü

21.11.2024 | 13:56
COP29-da Kiçik ada dövlətlərinin və icmaların ekosistemləri müzakirə edildi

21.11.2024 | 13:45
"Su məsələləri üzrə Bakı Dialoqu gələcək COP-larda davamlı şəkildə keçirilməlidir" - BMT-nin xüsusi nümayəndəsi

21.11.2024 | 13:43
COP29 çərçivəsində aqroərzaq sistemlərinin dayanıqlığına nail olunması mövzusunda panel müzakirə keçirilib

21.11.2024 | 13:29
BMT rəsmisi Azərbaycanın iqlim dəyişmələrinə qarşı tədbirlərini yüksək qiymətləndirdi

21.11.2024 | 13:28
Nazir müavini bioloji müxtəlifliyin qlobal səviyyədə azalması səbəblərindən danışdı

21.11.2024 | 13:17
Su üzrə Bakı Dialoqu təşəbbüsünə dair niyyət protokolu imzalandı

21.11.2024 | 13:03
Против Армении должен быть создан международный религиозный трибунал - ПРЯМАЯ ТРАНСЛЯЦИЯ

21.11.2024 | 12:53
BDU “İnterdisiplinar Elm Reytinqi”ndə dünya üzrə TOP-250-də yer alıb

21.11.2024 | 12:51
Muxtar Babayev hər kəsi ilk Su Bəyannaməsinə qoşulmağa çağırdı...

21.11.2024 | 12:40
Hökümət şəhid ailəsi üzvləri ilə bağlı yeni qaydanı təsdiqləyib - hansı yeniliklər var?

XƏBƏR ARXİVİ

«    Noyabr 2024    »
BeÇaÇCaCŞB
 123
45678910
11121314151617
18192021222324
252627282930