İran 5 böyük dövlətin “müharibə etmə” müraciətini bu səbəblə rədd etdi...
Məhərrəm Zülfüqarlı: “Sözügedən 5 dövlət maraqlıdır ki, münaqişə daha da şiddətlənsin”
Almaniya, Böyük Britaniya və Fransanın İrana müraciət edərək, İsrailə qarşı davamlı hərbi hücum hədələrindən əl çəkməsi ilə bağlı çağırışlarına ABŞ və İtaliya da qoşulub. Bu barədə ölkələrin birgə bəyanatında qeyd olunub.
“Biz Prezident Bayden, Misir Prezidenti Sisi və Qətər Əmiri Təmimin mümkün qədər tez razılığa gəlmək məqsədi ilə danışıqları bu həftənin sonunda bərpa etmək barədə birgə çağırışını dəstəklədik. Bütün tərəflər öz öhdəliklərini yerinə yetirməlidir. Biz İranın təcavüzünə və onun dəstəklədiyi terror qruplarının hücumlarına qarşı İsrailin müdafiəsinə dəstəyimizi ifadə etdik. Biz İranı İsrailə qarşı davam edən hərbi hücum hədələrindən əl çəkməyə çağırdıq və belə bir hücumun ciddi regional təhlükəsizlik nəticələrini müzakirə etdik”, - bəyanatda bildirilib.
Öz növbəsində, İran İsrailə cavab hücumu təhdidini geri götürməklə bağlı Qərbin çağırışlarını rədd edib. İran XİN-in sözçüsü Nasir Kənani deyib ki, belə bir xahişin "siyasi məntiqi yoxdur, beynəlxalq hüququn prinsip və qaydalarına ziddir", İsrailə "açıq və praktik" dəstək deməkdir.
Maraqlıdır, bu dövlətlərin çağırışı nə dərəcədə ədalətli yanaşmadır və Yaxın Şərqdə problemin həllinə yönəlik istiqamətdə nə dərəcədə perspektivli sayıla bilər? Nəzərə almaq lazımdır ki, burada ancaq müraciətin hədəfi kimi İran götürülür. Yaxşı, İran vəziyyəti gərginləşdirmək cəhdlərindən çəkinməlidir, bunu anladıq. Bəs qarşı tərəfə bunların iddiası nədir? Bu 5 dövlət İranla bağlı bu müraciəti edəndə nə əcəb Fələstin xalqının özünün müstəqil dövlət olması məsələsini yenidən gündəmə gətirmədi? O baxımdan bu 5 dövlətin birtərəfli, vəziyyəti tam ehtiva etməyən, ədalətiz müraciətinə nə deyəsən? Olmazdımı bu ölkələr İsrailə də çağırış etsinlər ki, Fələstin xalqının müstəqil bir dövlətdə yaşamaq haqqını tanısınlar? Niyə tanımırlar onu?
“O üzdən belə birtərəfli bəyanatlar verirlər, çağırışlar edirlər”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən tatix elmləri doktoru, professor Məhərrəm Zülfüqarlı buna bir neçə prizmadan yanaşdı: “Məsələ ondadır ki, İsrail dövləti yaranandan dünya dövlətləri arasında əsas münaqişə məsələsi kimi ortaya çıxıb. Yəni 1948-ci ildə SSRİ-nin dəstəyi ilə Fələstin ərazisində yəhudi dövləti yaradıldı. BMT-nin 29 noyabr 1947-ci il qərarı ilə. Əslində həmin qərara görə, 1948-ci ilin mayında iki dövlət – İsrail və Fələstin dövlətləri yaranmalı idi. Lakin İsrail dövləti yaranandan sonra imkan vermədi ki, Fələstin dövləti yaransın. Ona görə də həmin tarixdən bu problem başladı. Bu problemin indiki dövrdə növbəti mərhələsi başlayıb. Dünya iki yerə bölünüb. Əvvəl SSRİ və Varşava bloku ölkələri ərəb dövlətlərinə dəstək verirdilər. SSRİ dağılandan sonra isə bu funksiyanı Rusiya həyata keçirir. İran isə əvvəldən bildirib ki, İsrail qeyri-qanuni dövlətdir. Ancaq indiki vaxtda, yəni HƏMAS lideri Tehranda öldürüəndən sonra vəziyyət daha da gərginləşib. Ancaq burada tək İran deyil, digər tərəflər də günahkardır. Sözügedən 5 dövlət maraqlıdır ki, münaqişə daha da şiddətlənsin. O üzdən, belə birtərəfli bəyanatlar verirlər, çağırışlar edirlər. Bunlar ədalətli olsaydılar, bəyanatda İsrailin də fəaliyyətinə tənqidi yanaşardılar. Bu barədə bir kəlmə belə söz deyilmir. Niyə? Çünki bütün ali dəyərlərə tüpürürlər. Tehranın göbəyində İsrail gələn qonağı öldürür, sonra da deyirlər İran cavab addımı atmamalıdır. BMT qərarına görə Yaxın Şərqdə iki dövlət yaranmalıdır. 5 ölkə verdiyi bəyanatda bunun üstündən sükutla keçir. Belə olan halda hansı ədalətdən söhbət gedə bilər? Bax, budur problem. Ona görə də indiki dövrdə Yaxın Şərqdə sülhü bərqərar etmək üçün qarşılıqlı güzəşt lazımdır. Bu da BMT qərarına uyğun olaraq Fələstin dövlətinin yaradılmasından keçir. Ancaq əfsuslar olsun ki, böyük dövlətlər silah satışından ötrü münaqişələri qızışdırmaqla məşğuldular”.
Vidadi ORDAHALLI
