MDB ölkələri ilə ticarətimizdə böyük nöqsan var - cəmi 1.4 milyard dollar...
Akif Nəsirli: “Səbəb odur ki, ölkə iqtisadiyyatında bütün sahələr, seqmentlər inhisar altındadır”
Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanla MDB ölkələri arasında 5 milyard 701 milyon 705 min dollar dəyərində ticarət əməliyyatları aparılıb. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 9,5% çoxdur. Hesabat dövründə MDB ölkələri ilə ticarət əməliyyatları ölkənin ümumi ticarət dövriyyəsinin 31,84%-ni təşkil edib.
On ayda Azərbaycanın MDB ölkələrinə məhsul ixracının dəyəri 5% artaraq, 1 milyard 405 milyon 330 min dollar təşkil edib.
Ancaq problem ondadır ki, MDB ölkələri ilə ticarətin 4.3 milyard dolları idxaldır, cəmi 1.4 milyard dolları isə ixracdır. Məlum olur ki, MDB ölkələri ilə ticarətdə də idxal ixracı 3 dəfə qabaqlayır. Müharibənin dağıtdığı Ukrayna ilə 380 milyon dollarlıq ticarətin cəmi 146 milyonu Azərbaycanın ixracıdır. Belarusla ticarətdə 404 milyon dollarlıq ticarətin cəmi 40 milyon dollara yaxını ixracdır, qalanı idxaldır. Ümumiyyətlə, getdikcə MDB ölkələri ilə ticarətdə idxalın həcmi daha da artır. Problemin kökü nədədir?
“İstehsal boğulanda ticarət dövriyyəsi azalır və nəticədə ixrac azalır, daxili tələbatı ödəmək üçün idxal artır”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisadçı-ekspert Akif Nəsirli “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bunun səbəbini bir sıra faktorlarla əlaqələndirdi: “Azərbaycanda daxili iqtisadi problemlər üzündən istehsal getdikcə zəifləyir. Nəzərə almaq lazımdır ki, hazırda dünya ölkələri bir-biri ilə əlaqəlidir. Ölkəyə hər hansı bir məhsulun idxalında və hər hansı bir məhsulun ixracında elə ciddi problem yoxdur. İndiki dünya iqtisadiyyatı ümumilikdə, bazar iqtisadiyyatı modeli kimi formalaşıb. Yəni harda qıtlıq var, dərhal həmin istiqamətə axın yaranır. İndiki dünya iqtisadiyyatı sanki birləşmiş qablarda suyun səviyyəsindədir. Harda maddi nemətlər istehsalı azalır, o istiqamətə maddi nemətlərin axını başlayır. Azərbaycan daxilində problemlər ondan ibarətdir ki, ölkə iqtisadiyyatında bütün sahələr, seqmentlər inhisar altındadır. İnhisarçı bazarda isə inkişafa maraq az olur. Deməyim odur ki, istehsalçıların, ticarətçilərin heç bir rəqibi yoxdur. Rəqib olmayan yerdə sahibkar arxayın olur, sahibkar passivləşir. Üstəlik, hər dəfə qiymətləri artırmaqla nəsə qazanmaq istəyir. Bu da maddi nemətlər istehsalının bolluğunu stimullaşdırmır. Ona görə də getdikcə istehsal zəifləyir. Bütün bunlar ümumi səbəblərdir. Üstəgəl son illər hökumətin apardığı vergi siyasəti istehsalla bağlı vəziyyəti bir qədər də ağırlaşdırıb. Ölkəmizdə sahibkarın vergi yükü hazırda çox ağırdır. Üstəlik, müxtəlif yoxlama adı altında bəhanələrlə vergi xidməti müdaxilələr edir. Şəhərdə çoxsaylı obyektlər var ki, üstünə “icarəyə verilir” elanı yazılıb. 10-15 il əvvəl belə deyildi. İndi nə yeni sahibkarlıq subyektinin yaranmağına imkan var, nə də fəaliyyət göstərən sahibkarlara münbit şərait yaradılır. Yeni sahibkarlığa başlayan subyektin ilkin vergi ödənişləri 1000 manatın üzərindədir. Adicə bərbər işləməyə başlayan şəxs təkcə vergiyə 1000 manat üzərində xərc çəkməlidir. Bunun 500 manatı kassa aparatıdır. Hər bir qeydiyyatdan keçən sahibkar nəsə satırsa mütləq kassa aparatı olmalıdır. Halbuki, yalnız bir funksiyanı yerinə yetirən bu aparatın nəyə görə 500 manat olması da bəlli deyil. Bütün bunlar istehsalı boğur. İstehsal boğulanda ticarət dövriyyəsi azalır və nəticədə ixrac azalır, daxili tələbatı ödəmək üçün idxal artır. Bu səbəbdən valyuta hərraclarında dollara tələbat iki dəfə artıb. Bu onu göstərir ki, idxal artıb. Ona görə də MDB dövlətlərindən idxal artır. Bütün bunlar da daxili iqtisadi problemlərdən qaynaqlanır. Bunu həll etmək üçün, ən azı, inhisarçılıq aradan qaldırılmasa da, azaldılmalıdır. Hökumət Vergi Məcəlləsinə yenidən baxmalıdır. Mini sahibkarların vergi yükü ciddi şəkildə azalmalıdır və s.”.
Vidadi ORDAHALLI
