Vətən müharibəsindən sonra diasporumuzun ən ümdə işi - lobbiçilik...
Müasir dövrdə dünya dövlətlərinin bir-biri ilə daha sıx əlaqələr qurması, yeni siyasi, iqtisadi və sosial mənzərələrin formalaşmasında diasporun rolu getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Vətənindən başqa ölkələrə köçmüş insanların icmaları kimi müəyyən edilən diasporlar çox vaxt mənşə ölkələri ilə möhkəm əlaqələr saxlayır.
Onlar diplomatiya və maraqların müdafiəsində mühüm vasitə kimi öz vətənləri ilə yaşadıqları ölkələr arasında körpü rolunu oynayırlar. Bu fonda isə lobbiçilik diaspor icmalarının xaricdə öz ölkələrinin maraqlarını müdafiə edərək təsir göstərməsinin ən mühüm yollarından biridir.
Diasporumuz və Azərbaycan həqiqətləri...
Diasporlar transmilli aktorlar kimi unikal mövqelərinə görə əhəmiyyətli gücə malikdirlər. Onlar çox vaxt siyasət qərarlarına təsir etmək üçün səfərbər oluna bilən zəngin resurslara - maliyyə, intellektual və sosial ehtiyatlara malikdirlər. Bundan əlavə, onlar həm öz ölkələrində, həm də yaşadıqları dövlətlərdə çətinliklər və imkanlar barədə ilkin təcrübə sahibi kimi çıxış edirlər. Bu, onları mənşə ölkələrinin ehtiyaclarını müdafiə etməkdə, xüsusən də xarici siyasətdə, ticarət müqavilələrində və beynəlxalq münasibətlərdə əsas oyunçular kimi mövqe tutmasında az əhəmiyyət kəsb etmir.
Diaspor həm də hər iki ölkəyə fayda verə biləcək iqtisadi əlaqələri inkişaf etdirərək innovasiya və sahibkarlıq mənbəyi kimi xidmət edə bilər. Məsələn, diaspor üzvləri tez-tez öz ölkələrində biznesə və ya xeyriyyə layihələrinə sərmayə qoyur, yerli iqtisadiyyata töhfə verir və iş yerləri yaradır. Bu töhfələr maliyyə dəstəyi və təcrübənin bəzən çatışmadığı inkişaf etməkdə olan ölkələrdə xüsusilə dəyərlidir. Bundan əlavə, diaspor səhiyyə, təhsil və infrastruktur kimi sektorların modernləşdirilməsinə kömək edə biləcək bacarıq və texnologiya mübadiləsini asanlaşdıraraq, biliklərin ötürülməsi üçün bir kanal kimi çıxış edə bilər. Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra diasporumuzun təşkilatlanması və vahid ideya ətrafında birləşməsi istiqamətində davamlı addımlar atılıb. Bunun nəticəsidir ki, diasporumuz Azərbaycan həqiqətlərini beynəlxalq aləmə çatdırılmasında yaxından iştirak edir, milli maraqların qorunması işində səmərəli fəaliyyət ortaya qoyur. Bu gün Azərbaycan dövləti düşünülmüş strategiyaya əsaslanan vahid bir xətt üzrə idarə olunur. Xaricdə yaşayan azərbaycanlılarla əlaqələrin genişləndirilməsi, onların işinin koordinasiya olunması və ümumən diaspor işinin təşkili də dövlət siyasətinin tərkib hissəsidir və bu istiqamətdə bütün işlər xüsusi fəaliyyət planlarına və proqramlara əsaslanır. Bu gün istər xarici ölkələrdə yaşayan, istərsə də Azərbaycandakı soydaşlarımızın qarşısında dəqiq müəyyən edilmiş vəzifələr var. Bunlar fonunda təsir strategiyası kimi lobbiçiliyə də daim xüsusi diqqət olunur.
Diaspor fəaliyyətində müasir texnologiyalar yeni mərhələ açıb
Lobbiçilik diaspor icmalarının öz ölkələrini müdafiə edə biləcəyi əsas strategiyadır. Bu, xüsusilə ev sahibi ölkədə hökumət siyasətinə və ya ictimai rəyə təsir etmək üçün təşkil edilmiş səyləri əhatə edir. Diasporların nüfuzlu siyasi şəbəkələrə çıxışı olur, bu da onları lobbiçilik səylərində güclü müttəfiq edir. Diasporlar öz şəbəkələrindən istifadə etməklə ticarət sazişlərindən humanitar yardıma və siyasi dividendlərə qədər mənşə ölkələrinə fayda gətirən siyasətləri müdafiə edə bilərlər.
Diaspor lobbiçiliyinin diqqətəlayiq nümunələrindən biri yəhudi icmalarının İsrail dövlətinin müdafiəsində oynadıqları roldur. Yəhudi qrupları lobbiçilik səyləri ilə ABŞ-ın xarici siyasətinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərərək İsrailə davamlı dəstəyi təmin ediblər. Diasporlar tez-tez səslərini gücləndirmək üçün səyləri əlaqələndirən formal lobbi qrupları və ya şəbəkələr vasitəsilə təşkilatlanırlar. Bu təşkilatlar həm ekspertiza, həm də şəxsi ifadələr təqdim edərək, siyasətçiləri mənşə ölkələrinə təsir edən məsələlər haqqında maarifləndirməkdə mühüm rol oynayır. Hökumət rəsmiləri ilə görüşlər, ictimai nümayişlər və media kampaniyaları vasitəsilə diaspor icmaları kritik məsələlərlə bağlı diskurs formalaşdıra, ölkələrinin ehtiyaclarının qlobal səhnədə tanınmasını təmin edə bilər. Diaspor lobbiçiliyinin təsiri siyasi təsirdən kənara çıxır, çünki o, həm də qlobal sosial dəyişikliyə töhfə verir. Bir çox diaspor icmaları insan hüquqlarının pozulması, ekoloji problemlər və münaqişələrin həlli ilə bağlı məlumatlılığın artırılmasında mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, diaspor ölkələr arasında diplomatik münasibətlərin qurulmasında vasitəçi kimi çıxış edə bilər. Onlar başqa şəkildə bağlana bilən kommunikasiya kanallarını aça bilər, başqa cür qarşılıqlı əlaqədə olmayan hökumətlər və ya təşkilatlar arasında dialoqu asanlaşdırır. Bu rol diaspor üzvlərinin həm yerli, həm də beynəlxalq bir çox maraqlı tərəflərlə əlaqə yaratmaq üçün unikal qabiliyyətinə malik ola biləcəyi münaqişə zonalarında xüsusilə vacibdir. Diaspor lobbiçiliyinin potensialına baxmayaraq, həll edilməli olan problemlər var. Diaspor icmalarının maraqları çox vaxt müxtəlifdir, çünki onlar müxtəlif siyasi ideologiyaları, dini inancları və sosial mənşəyi təmsil edirlər. Bu müxtəliflik bəzən məsələlərdə vahid cəbhənin təqdim edilməsini çətinləşdirə bilər ki, bu da lobbiçilik səylərinin effektivliyini azaldır. Bundan əlavə, diaspor siyasi qərar qəbul edən şəxslərə çıxış əldə etməkdə və ya beynəlxalq diplomatiyanın mürəkkəbliklərini aradan qaldırmaqda çətinliklərlə üzləşə bilər. Lakin bu çağırışlar həm də imkanlar yaradır. Diaspor icmaları coğrafi və maddi-texniki maneələri dəf edərək, təşkilatlanmaq, səfərbər olmaq və məlumatlılığı artırmaq üçün rəqəmsal platformalardan və sosial mediadan getdikcə daha çox istifadə edirlər. Daha çox koordinasiya və ortaq məqsədlərə daha aydın diqqət yetirməklə, diaspor qrupları proseslərə əhəmiyyətli təsir göstərmək üçün kollektiv fəaliyyətin gücündən istifadə edə bilər. Nəticə olaraq, diasporun öz ölkələri üçün lobbiçilik rolu müasir beynəlxalq münasibətlərin mühüm aspektidir. Bu icmalar siyasət qərarlarına təsir etmək, iqtisadi inkişafı dəstəkləmək və sosial dəyişiklikləri idarə etmək qabiliyyətinə malikdir. Lobbiçilik vasitəsilə diasporlar yardımın təmin edilməsində, insan haqlarının müdafiəsində və ya ticarətin inkişafında öz ölkələrinin səsinin qlobal səhnədə eşidilməsini təmin edir. Dünya dövlətləri getdikcə bir-birinə daha çox bağlandıqca, qlobal diskurs və siyasətlərin formalaşmasında diaspor icmalarının əhəmiyyəti artmağa davam edəcək. Bu məqamlar Azərbaycan diasporunun qarşısında lobbiçilik fəaliyyəti ilə bağlı yeni vəzifələr qoyur. Çix vacibdir ki, Azərbaycan bölgədə yeni reallıqlar yaradandan sonra dünyada daha çox basqılara məruz qaldığı üçün diasporumuz bunu xüsusilə aktual olaraq nəzərə alsın və buna uyğun addımlar atsın. İndi çox ehtiyac var ki. diasporumuz ev sahibi ölkələrdə siyasi və dövlət elitası ilə məhz yeni reallıqlar üstündə iş aparsınlar. Xüsusilə maarifçilik işinə ehtiyac var.İndi Azərbaycan dövlətinin özünün rəsmi siyasi - diplomatik təzyiq rıçaqları var. Bu şəraitdə diaspor daha çox maarifçilik resurslarını hərəkətə gətirməlidir. Ev sahibi ölkələrdə siyasi və dövlət elitası ilə ünsiyyəylərin intensivləşdirilməsi və genişləndirilməsi çox vacibdir..
Tahir TAĞIYEV
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
