Milyon yarım vergi ödəyicisinin yarısı fəaliyyətsizdir - necə olur?..
Fikrət Yusifov: “Azərbaycanda yalnız iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olanlara deyil, bəzən...”
Bu il avqustun 1-nə olan rəsmi məlumata görə, Azərbaycanda aktiv vergi ödəyicilərinin sayı 780,5 min olub. Vergi ödəyicilərinin sayı son bir ay ərzində 2,5 min ədəd artıb.
Belə ki, iyulun 1-nə olan məlumatda aktiv vergi ödəyicilərinin sayının 778 min olduğu qeyd olunub. Onu da qeyd edək ki, iyul ayının 1-nə olan məlumatda ölkədə ümumilikdə 1 milyon 556 min 28 vergi ödəyicisinin olduğu bildirilib. Bu isə o deməkdir ki, vergi ödəyicilərinin yarısının heç bir fəaliyyəti yoxdur. Ümumiyyətlə, Azərbaycanda vergi ödəyicilərinin yarısının aktiv olmaması problemi neçə illərdir mövcuddur. Bunun müxtəlif səbəbləri var. Bəzən sahibkarlar biznesin davamlılığını təmin edə bilmir və fəaliyyətini dayandırmağa məcbur olur. Amma bu, əsas səbəb deyil. Elə təsərrüfat subyektləri var ki, qanunvericiliyin yaratdığı imkanlardan, o cümlədən vergi güzəştlərindən və azadolmalarından, həmçinin vergi yükünü azaldan müddəalardan biznes maraqları üçün istifadə edir. Düzdür, belə hərəkətlər qanunsuz olmasa da, necə deyərlər, vergidən qanuni yayınma imkanı yaradır. Məsələn, mikro sahibkarlıq subyektləri, yəni illik dövriyyəsi 200 000 manata qədər olan təsərrüfat subyektləri üçün Vergi Məcəlləsində mənfəət və ya gəlir vergisinə dolayısı ilə 75 % güzəşt və dividendlərdən də 10 % vergi azadolması nəzərdə tutulub. Bu imkandan istifadə etmək üçün bəzi sahibkarlar, yaratdığı hüquqi şəxsin illik dövriyyəsinin 200 000 manatdan çox olma ehtimalını gördükdə bu hüquqi şəxsin fəaliyyətini dayandırıb növbəti hüquqi şəxs yaradır, beləliklə də bu hal dəfələrlə təkrarlana bilir. Nəticədə isə fəaliyyəti dayandırılan, yəni qeyri-aktiv edilən müəssisələrin sayı artır.
Maraqlıdır, bəs ekspertlər bunun səbəbini nə ilə izah edir? Ölkədə vergi ödəyicilərinin yarısının heç bir fəaliyyətinin olmaması nə ilə bağlıdır? Əgər onların fəaliyyəti yoxdursa, o zaman bir belə şəxsi vergi ödəyicisi hesab etmək nə dərəcədə doğrudur? Ümumiyyətlə, passiv vergi ödəyicilərinə ekspertlərin münasibəti necədir?
“Əvvəllər faktiki vergi ödəyicisi olmuş bəzi hüquqi və fiziki şəxslərin passiv mövqeyə çəkilməsi isə normal bir haldır”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən sabiq maliyyə naziri, professor Fikrət Yusifov bütün bunların səbəbini belə izah etdi: “Azərbaycanda yalnız iqtisadi fəaliyyətlə məşğul olanlara deyil, bəzən adi bank əməliyyatlarını həyata keçirmək istəyən şəxslərə, sosial yardım alan vətəndaşlara vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi (VÖEN) verilir. Yəni VÖEN-i olan bütün vətəndaşlar ilk baxışda vergi ödəyicisi kimi görünsələr də, onların hamısına vergi ödəyicisi adı vermək doğru deyil. Bu səbəbdən də statistikada biz aktiv vergi ödəyiciləri ilə passiv vergi ödəyiciləri arasında bu qədər böyük fərq görə bilirik. Əvvəllər faktiki vergi ödəyicisi olmuş bəzi hüquqi və fiziki şəxslərin vergi ödəyicisi kimi passiv mövqeyə çəkilməsi isə normal bir haldır. Yəni hər hansı bir vergi ödəyicisi bu və ya digər səbəblərdən fəaliyyətini dayandırırsa, o, vergi ödəyicisi kimi fəaliyyətini dondurmuş sayılır və bununla da passiv vergi ödəyiciləri siyahısında yer alır”.
Vidadi ORDAHALLI
