Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasında regionların xüsusi çəkisi artır
Bazar münasibətlərinin formalaşması şəraitində Azərbaycan regionlarının davamlı inkişafı çox strukturlu iqtisadiyyatın əsas tələblərdən biridir. Elə bundan irəli gələrək, ölkə hökuməti regionların iqtisadiyyatında islahatlara yönəlmiş çoxsaylı tədbirlər görüb və görməkdə də davam edir.
Xüsusilə, ötən dövrdə regional sənaye sahələrinin müasirləşdirilməsi və şaxələndirilməsi, istehsal və sosial infrastrukturun təkmilləşdirilməsi istiqamətində islahatlar aparılıb, region iqtisadiyyatının lokallaşdırılması, bank-maliyyə sektorunun və fiskal siyasətin liberallaşdırılması istiqamətində proqramlar qəbul edilərək həyata keçirilib.
Uğurlu sosial-iqtisadi inkişaf konsepsiyası öz nəticələrini verir
Proseslərin təhlili göstərir ki, ölkənin ümumi daxili məhsulunun (ÜDM) formalaşmasında regionların xüsusi çəkisi artır. Qeyd edək ki, 2024-cü ilin yanvar-iyun aylarında ölkə iqtisadiyyatında artım real ifadədə 4,3%, qeyri-neft-qaz sektoru 6,9%, neft-qaz sektoru isə 0,6 faiz artıb. 2024-cü ilin yanvar-iyun ayları ərzində ölkədə 59,5 milyard manatlıq və ya 2023-cü ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 4,3% çox ümumi daxili məhsul istehsal olunub. ÜDM-nin 65,2%-i qeyri-neft-qaz sektorunun payına düşüb. Yenə aparılan hesablamalar qeyri-neft-qaz sektoru üzrə regionların payının dinamik şəkildə artdığını göstərir.
Regionlarda qeydə alınan tərəqqidə müvafiq proqramların hazırlanıb icraya yönləndirilməsi də ümdə önəm kəsb edir. Ümumiyyətlə, təhlillər göstərir ki, sosial-iqtisadi inkişaf konsepsiyası olmadan regionların iqtisadi inkişafı məsələlərini tənzimləmək mümkünsüzdür. Məhz bu reallıqdan çıxış edərək prezident İlham Əliyev 2003-cü ildən başlayaraq Azərbaycanın yeni iqtisadi siyasət strategiyasını həyata keçirməyə başladı. İndiyədək dövlət proqramları konsepsiyasında həyata keçirilən siyasətin əsas istiqaməti regionların sosial-iqtisadi inkişafına şərait yaradılması və təşviqinin başlıca istiqamət kimi müəyyənləşdirilməsidir. Bu proqramlar nəticəsində ötən 20 ildə mühüm iqtisadi nailiyyətlər qazanıldı- ölkə iqtisadiyyatı 3,4 dəfə, ÜDM nominal ifadədə 22 dəfə artdı. Rəqabətqabiliyyətli məhsul istehsalında mühüm rol oynayan aqroparkların və iri kənd təsərrüfatı müəssisələrinin inkişafına, emal sənayesinin az xərclə yüksək keyfiyyətli xammal ilə davamlı təminatına, ərzaq bolluğunun yaradılmasına diqqət yetirilir. Bu, indiki şəraitdə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Ən azından o baxımdan ki, ərzaq təhlükəsizliyinin təminat səviyyəsini yüksəldir. Bununla yanaşı, bölgələrdə açılan müasir sənaye müəssisələri ölkənin iqtisadi potensialının artmasında, yerlərdə əhalinin məşğulluğunun təmin olunmasında mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Bu gün regionlarda yaradılan sənaye müəssisələrində daxili bazarda böyük tələbat duyulan, həmçinin ixrac potensialı yüksək olan məhsullar istehsal edilir. İnnovativ və yüksək texnologiyalara əsaslanan rəqabətqabiliyyətli sənayenin, həmçinin qeyri-neft sektorunun davamlı inkişafını təmin etmək, əhalinin məşğulluğunu artırmaq məqsədilə də zəruri tədbirlər görülür. Rəqabət mühitinin inkişafı məqsədilə hökumət tərəfindən regionlarda çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycanda əhalinin təxminən yarısının kənd yerlərində yaşadığını nəzərə alsaq, kənd təsərrüfatı regionların sosial-iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayır. Bundan əlavə, kənd təsərrüfatı ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin edən əsas amil hesab olunur. Qeyd edək ki, bu ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda 6 milyard 19 milyon manat dəyərində kənd təsərrüfatı məhsulu istehsal edilib. Dövlət Statistika Komitəsi bildirir ki, bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,3 % çoxdur. Bu istiqamətdə daha yüksək nəticələrin əldə edilməsi ilə bağlı genişmiqyaslı tədbirlər görülür. Qeyd edək ki, hər bir dövlətin ərzaq təhlükəsizliyinin etibarlılığı bir sıra göstəricilərlə müəyyən edilir ki, bunlardan ən mühümləri aşağıdakılardır: ölkənin kənd təsərrüfatı istehsalının səviyyəsi; qida ilə özünü təmin etmə dərəcəsi; kritik qidaların istehlak səviyyəsi və əhali üçün qidaya çıxış dərəcəsi. Bütün bu göstəricilərə görə Azərbaycanın mövqeyi kifayət qədər güclüdür. Qeyd edək ki, 2024-cü ildə ərzaq təhlükəsizliyi kritik qlobal problem olaraq qalacaq. Bu məqsədlə, Dünya Bankı qida təhlükəsizliyini kompleks yanaşma tələb edən səkkiz qlobal problemdən biri kimi müəyyən edib. Əhalinin ərzaqla təmin edilməsi dövlətin iqtisadi, sosial və siyasi təhlükəsizliyinin əsas elementidir. Bu mənada Azərbayanın qeyd olunan istiqamətdə nailiyyətləri böyük önəmə malikdir. Kənd təsərrüfatı və sənaye ilə yanaşı, xidmət sektoru əlavə iş yerləri və əmək haqqı formasında regional ÜDM-də əhəmiyyətli artımı və əhalinin rifahını təmin edən mühüm sahədir. Azərbaycanın bütün regionlarında xidmət sektorunda dinamik müsbət artım müşahidə olunur.
Güzəştli kreditləşmədə regionlar əsas paya malikdir
Artan qloballaşma, xüsusən də koronavirus pandemiyasının yayılması zamanı baş verən dəyişikliklərlə əlaqədar dünya iqtisadiyyatının hazırkı vəziyyəti gələcəkdə sabit, dayanıqlı iqtisadi artımın təmin edilməsi üçün ölkənin, xüsusən də regionların iqtisadiyyatı qarşısında yeni vəzifələr qoyur. Məhz buna görə də yeni reallıqların dərk edilməsi, davamlı regional inkişafın təmin edilməsi üçün metod və yanaşmaların müəyyənləşdirilməsi bu gün xüsusilə aktualdır. Bu fonda regionların hərtərəfli və tarazlı sosial-iqtisadi inkişafı, onların potensialından optimal və səmərəli istifadə edilməsi xüsusi aktuallıq kəsb edir.
Milli iqtisadiyyatın altsistemlərinin dayanıqlı inkişafının səmərəli idarə edilməsi öz növbəsində cəmiyyətin rifahının davamlı artmasına xidmət edir. Nəticə etibarilə, regional iqtisadiyyatın davamlı inkişafı prosesi çoxölçülü regional amillərə adekvat olmalıdır. Azərbaycanda məhz bu yanaşma sərgilənir. Təsadüfi deyil ki, güzəştli şərtlərlə kreditləşmədə regionlar əsas paya sahibdir. İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin məlumatına əsasən, cari ilin yanvar-iyun aylarında Azərbaycanda verilmiş güzəştli kreditlərin 95,4%-i məhz regionların payına düşüb. İqtisadiyyatın müxtəlif sahələrinə verilən güzəştli kreditlərin məbləğ üzrə bölgüsündə isə 60,2 % kənd təsərrüfatının, 31,7 % sənayenin, 6 % xidmət sahələrinin, 1,9 % turizmin, 0,3 % isə digər sahələrin payına düşüb. Bütün bunlar regionların dinamik tərəqqisinə mühüm töhfələr verir. İstər işğaldan azad edilmiş ərazilərdə, istərsə də digər regionlarda uzunmüddətli dövrdə iqtisadiyyatın dayanıqlığının gücləndirilməsi və şaxələndirilməsi bundan sonra da regionların ümumi iqtisadiyyatda xüsusi çəkisini artıracaq.
Samirə SƏFƏROVA
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyilə çap olunur.
