Putin Pezeşkianla İrəvan-Vaşinqton sazişini müzakirə edəcək...
Sədrəddin Soltan: "Son zamanlar Yaxın Şərqdə İranın məğlubiyyəti onu Rusiya ilə əhatəli razılaşma müqaviləsini imzalamağa vadar etdi"
Kremldə Rusiya və İran prezidentləri Vladimir Putin və Məsud Pezeşkian arasında danışıqlar baş tutacaq. Bu barədə Rusiya liderinin mətbuat katibi Dmitri Peskov məlumat verib. Görüş yanvarın 17-nə təyin edilib.
Onun sözlərinə görə, İran prezidentinin Moskvaya gözlənilən səfərinin çox mühüm tərkib hissəsi iki ölkə arasında Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq Sazişinin imzalanması olacaq.
“Bu bizim üçün çox mühüm hadisədir, biz buna böyük əhəmiyyət veririk”, - deyən Peskov prezidentlərin mətbuata açıqlama verməyi planlaşdırdıqlarını qeyd edib.
Artıq neçə ildir ki, Rusiya İranla Hərtərəfli Strateji Tərəfdaşlıq Saziş imzalanaq istəyir. Görünən odur ki, hər dəfə İran bu sazişi imzalamaqdan yayınır. Çünki müzakirələrin aparıldığı dövrdə həmişə sənədin imzalanması barədə anonsu Rusiya rəsmiləri verib. Yəqin bu da diplomatiyada müttəfiqə təzyiqin bir elementidir.
Rusiya bu sazisə niyə bu qədər onəm verir? Bu görüşdə Ermənistan-ABS sazişi muzakirə oluna bilərmi?
Baki-xeber.com saytına açıqlamasında siyasi sərhçi Sədrəddin Soltan bildirdi ki, bu saziş çoxdan müzakirə edilirdi, hətta prezident Həsən Ruhaninin dövründə bu sazişin imzalanması gözlənilirdi: "Amma sonradan İran-Rusiya münasibətlərində yaranan eniş-yoxuşlar bunun reallaşmasına imkan vermədi. İbrahim Rəisinin prezident seçilməsi ilə məsələ yenidən gundəmə gətirildi. Rusiyanın Ukraynada apardığı müharibə dönəmində İran-Rusiya münasibətləri genişləndi və Rusiyanın İrana iki baxımdan ehtiyacı yarandı - həm hərbi yardım, həm də Qərbin sanksiyalarına qarşı birgə mübarizə aparmaq baxımından. Ona görə də müqavilənin imzalanması yenidən gündənə gəldi. Əvvəl iddia edildi ki, ötən ilin yayinda bu müqavilə imzalanacaq. 2023-24-cü illərdə Rusiyanın keçmiş müdafiə naziri, indiki Təhlukəsizlik Şurasının katibi Sergey Şoyqunun İrana tez-tez səfərlərinin bu muqavilənin çatışmayan cəhətlərinin aradan qaldırılmasına hesablandığını da güman etmək olar.
Nəhayət, 2024-cu ildə bu müqaviləni imzalamaq ərəfəsində - 19 may tarixində İbrahim Rəisinin helikopter qəzasında həlak olması məsələni təxirə saldı. Bundan sonra Sergey Lavrov bir neçə dəfə sənədin yaxın vaxtlarda imzalanacağını bəyan etsə də, bu baş vermədi. Daha sonra Məsud Pezeşkian prezident seçildi. BRİCS-in Kazan sammitində bu sənədin imzalanacağına güman var idi. Amma yenə bu baş vermədi.
Son zamanlar Yaxın Şərqdə İranın məğlubiyyəti onu Rusiya ilə əhatəli razılaşma müqaviləsini imzalamağa razılaşmağa vadar etdi. Çünki İranla Rusiya heç vaxt strateji müttəfiq olmayib. Onlar müxtəlif sahələr üzrə tərəfdaş olublar. İki ölkə arasındaki ticarət dövriyyəsinin həcmi 10 milyarda belə çatmır. Bəli, bu, müttəfiqlik nəticəsi deyil, onlar sadəcə olaraq tərəfdaşdir. Bu tərəfdaslığın əsasında isə Qərbin təzyiqləri dayanır.
Digər tərəfdən, İran hərbi avadanlığına Rusiyanın ciddi ehtiyacı var. İran da bu fürsətdən istifadə edərək pul qazanmaq istəyir. Onlar bunu tərəfdaşlıq müqaviləsi əsasında reallaşdırır. Ona görə də hesab edirəm ki, Rusiya ilə İran arasında indi bağlanması nəzərdə tutulan müqavilədə əsasən hərbi əməkdaşlıq, təhlükəsizlik və bir-birinin ərazi bütövlüyünün tanınması məsələsi qoyula bilər. Ərazi bütövlüyünün tanınması məsələsində də bir qarışıq məqam var. Çünki Rusiya Ukraynanın dörd vilayətini ilhaq edib, öz ərazisi sayır. Sual yaranır ki, İran Rusiyanın ərazi bütövlüyünü ilhaq etdiyi həmin ərazilərlə birlikdə tanıyacaqmı? İran bunu edərsə, BMT-nin ərazi bütövlüyü ilə bağlı qəbul etdiyi qətnamələri, beynəlxalq normaları pozur və Ukraynanın ərazi bütövlüyünün pozulmasının tərəfdarı kimi çıxış edir.
Hesab edirəm ki, bu görüşdə Cənubi Qafqazdakı məsələlərə də toxunula bilər. Eləcə də Həmas-İsrail atəşkəsi məsələsi, Suriyanın gələcəyi, Bəşər Əsədlə bağlı məsələlər, Livanda Hizbullahın gələcəyi və s. - bütövlukdə Rusiya ilə İranın Yaxın Şərq məsələsi müzakirə edilə bilər. Həm Yaxın Şərq, həm də Cənubi Qafqaz, o cümlədən ABS-nin regiona təsiri, müttəfiqləri ilə İran və Rusiyanın gələcəkdə qurulacaq münasibətləri də gündəmdə ola bilər".
Dəniz NƏSİRLİ
