Ermitajın məşhur Şərq zalında Qaraköpəktəpə eksponatlarını erməniləşdiriblər...
Qasım Hacıyev: "Orda yazılmışdı ki, "Qaraköpəktəpə abidəsindən "Ofelya Danelyanın aşkar etdiyi tunc əşyalar", başdan-başa saxtakarlıq idi"
Ermənilərin Ermitaj muzeyi (Sankt-Peterburqdakı Rusiya Dövlət İncəsənət və Mədəniyyət-Tarix Muzeyi) ilə diqqət çəkən əlaqələrinin olduğu gizlin deyil. İllərdir ki, bu muzey saxta erməni irsinin təbliği ilə məşğul olur. Qafqaz mədəniyyətinin, arxeogiyasının çox nadir incilərinin əksər hallarda ermənilərin adları ilə təqdim edilməsi halları bu muzeyə də xasdır.
Bəzi tamaşaçılar deyirlər ki, Sankt Peterburqdakı Ermitaj muzeyinin məşhur Şərq zalında bəzi Azərbaycan nümunələri "erməni" adı ilə təqdim olunur. Hətta eneolit dövrünə aid olan Qaraköpəktəpə yaşayış məskənində aparılan arxeoloji qazıntılar zamanı aşkarlanan bəzi eksponatlar hansısa bir erməni arxeoloqun "tapıntısı" kimi qeyd olunur. Halbuki, 1964-cü ildə arxeoloq Qüdrət İsmayılzadənin rəhbərliyi altında abidə ətrafında elmi tədqiqatlar başlayıb, geniş işlər görülüb, 80-ci ilə qədər davam edib. Ümumiyyətlə, ermənilər Ermitajda istədiklərini edirlər.
"Burda məqsəd o əşyaları imkan daxilində ermənilərin adı ilə göstərməkdir"
Məsələ ilə bağlı vaxtilə Ermitaj muzeyini ziyarət etmiş, burdakı eksponatlarla yaxından tanış olan AMEA-nın Qafqazşünaslıq İnstitutunun Qafqaz Tarixi şöbəsinin müdiri, professor Qasım Hacıyevlə əlaqə saxladıq. Qasım Hacıyev “Bakı-Xəbər"ə şərhində bildirdi ki, ziyarətçilər Ermitajda da, dünyanın bəzi ölkələrindəki muzeylərdə də ermənilərin saxta təbliğatını görürlər.
"Azərbaycan arxeologiyası Cənubi Qafqazda Gürcüstan və Ermənistandan sonra fəaliyyətə başlayıb və müəyyən bir dövrdə sürətlə irəli gedib. Xüsusilə də keçən əsrin 60-70-ci illərində. Bu dövrdə ən çox da Qarabağdan başlanan arxeoloji tədqiqatlar sonradan Azərbaycanın digər yerlərində də davam etdirilib, o yerlərdə də çox güclü maraqlı tədqiqatlar aparılıb, ortaya çox uğurlu nəticələr çıxarılıb. Əvvəllər bu ekspedisiyalara rus arxeoloqları başçılıq edirdi, sonra Azərbaycan arxeoloqları yetişdi. Böyük Azərbaycan arxeoloqlar ordusu ölkəmizi tədqiq etdi. O cümlədən də sizin qeyd etdiyiniz Qaraköpəktəpə abidəsi çox qiymətli abidələrdəndir. Qaraköpəktəpə abidəsi Füzuli rayonu ərazisində mövcud olmuş ən qədim yaşayış məskənlərindən biri olan tarixi arxeoloji abidələrimizdəndir. Bu abidədə keçən əsrin 60-cı illərinin əvvəllərindən başlayaraq mərhum professorumuz Qüdrət İsmayılzadə tədqiqat işlərinə başlamış və böyük stasionar ekspedisiya düzəldərək orda tədqiqatları davam etdirmişdi. Bu tədqiqatlar zamanı şəhər yaşayış tipində bir məskən aşkar edilmiş və orda şəhər yaşayışına uyğun olan atefaktlar aşkar olunmuşdu. Azərbaycanın bir çox muzeylərində bu atefaktlar nümayiş etdirilir. İnsanlarımız onları görür və tarixi ilə maraqlanır, öyrənir.
Amma təəssüflər olsun ki, XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi, bəzi vaxtı "mərkəzə getmə" adı ilə Azərbaycan arxeoloji materialları Moskvaya və indiki Sankt-Peterburqa aparılırdı. Keçmiş Leninqraddakı Ermitaj muzeyi dünyanın ən böyük muzeylərindən biridir. Bizim arxeoloji materiallarımız Ermitajda nümayiş olunurdu. Amma bu barədə mənim öz şəxsi təəssüratım var ki, onu açıq demək istəyirəm. Keçən əsrin 80-ci illərinin ortalarında, konkret desək, 1986-cı ildə mən ovaxtkı Leninqrada, indiki Sankt-Peterburqa getmişdim. Məni ora Tarix İnstitutunun arxeologiya və etnoqrafiya sektorunun rəhbəri rəhmətlik Arif Abbasov göndərmişdi. Arif Abbasovun göstərişi, məsləhəti və köməkliyi ilə Leninqradda olarkən Ermitaja da getdim və xahiş etdim ki, məni muzeyin Şərq zalına aparsınlar. Şərq zalında Orta Asiyanın Daşkənd, Paykənd, Buxara, Aşqabad materiallarına baxdım, burda orta əsrlər dövrünə aid materiallar vardı. Orda fonda baxdım, materiallarla tanış oldum. Çox şeylə maraqlandım. O materiallar təkcə fondlarda saxlanmırdı, həm də nümayiş etdirilirdi. Yəni o dövrdə SSRİ xalqlarının nümayəndələri o muzeylərə gələndə o materiallara baxsınlar, hər bir xalq özünün tarixinin müxtəlif anlarını görüb təsəvvür etsin. O cümlədən bilirsiz ki, qədim tunc, eneolit, dəmir dövrün əvvəllərinə aid nümunələr günümüzə qədər gəlib çıxıb. Bu nümunələr harda tapılarsa çox qiymətli sayılır.
O cümlədən, mən Ermitajda eneolit dövrünə aid olan Qaraköpəktəpə abidəsindən aşkar edilmiş materialları da rəfdə gördüm. Bununla çox maraqlandım. Gördüm ki, materialın yerləşdiyi rəfin üzərinə böyük hərflərlə Qaraköpəktəpə yazılıb, amma orda Azərbaycan sözü yoxdur. Deməli, sıra ilə Cənubi Qafqaz respublikalarının eksponatları nümayiş etdirilir, sıranın axırına yaxın da Qaraköpəktəpə abidəsinin adı qeyd edilib. Sevincək yaxınlaşıb gördüm ki, orda tunc əşyalar, bəzək nümunələri, xırda məişət əşyaları nümayiş etdirilir. Amma ordakı yazını oxuyanda şok oldum. Gördüm ki, Qüdrət İsmayılzadənin tapıntısı, zəhməti, əməyi saxtakarlıqla erməni arxeolqun adına təqdim edilirdi. Orda yazılmışdı ki, "Qaraköpəktəpə abidəsindən Ofelya Danelyanın aşkar etdiyi tunc əşyalar", başdan-başa saxtakarlıq idi. Təsəvvür edin ki, mən onda necə oldum. Bu necə obyektivlik, bu necə ədalətlilikdir? Bu o dövrün bərabərhüquqlu respublikalar səviyyəsinə uyğun gəlmirdi. Qaraköpəktəpə abidəsinin tədqiqatçısı Qüdrət İsmayılzadə idi. O vaxt elmlər namizədi idi, sonra elmlər doktoru, professor oldu. Amma mən gördüyüm dövrdə Ofelya Danelyan laborant idi, sonra da kiçik elmi işçi səviyyəsinə qədər gəldi. Burda məqsəd o əşyaları imkan daxilində ermənilərin adı ilə göstərməkdi.
Belə epizodlar çoxdur. Əvəllər abidələrin yanında imkan düşən kimi erməni fotoqrafları peyda olurdu. Qəribədir, o dövrdə elmi-tədqiqat institutlarında erməni fotoqrafları vardı və onlar belə məsələlərdə çox canfəşanlıq edirdilər. Saqqallı erməni fotoqrafları abidənin şəklini qoyub aşağısına öz adını yazırdı. Yəni filan fotoqraf bu şəkli çəkib. Bunlar hamısı təbliğat idi.
Moskvanın yeritdiyi ayrıseçkilik siyasəti idi. Bu həm həyatımızda, həm tariximizdə, həm də arxeolgiyamızda özünü göstərirdi.
Mən o vaxt bilirdim ki, Ermitajın direktoru Boris Borisoviç Piotrovskinin arvadı Repsima Mixailovna Canpoladyan olduğuna görə onun və ətraflarında olan erməni tədqiqatçılarının təşəbbüsü ilə o təbliğatı da o cür aparırdılar. Hətta o vaxt mən təəccüblə soruşdum ki, bu niyə belə olur? Onda bir nəfər şərqşünas dedi ki, Ermitajın Şərq zalı dediyiniz zal ən çox bizim böyüyümüzün (Boris Borisoviç Piotrovskinin nəzərdə tuturdu-Q.H) qohumlarının "zalıdır", siz ordan özünüzə aid çox şey tapa bilməzsiniz. Doğrudan da Ermitajda Ermənistana, saxtalaşdırılmış Urartu, Van çarlığına, onların tarixinə aid əşyalar nümayiş etdirilirdi. Yəni bunu onlar erməni dövləti kimi qələmə vermək üçün nümayiş etdirirdilər. Amma sözsüz ki, Azərbaycana gələndə ayrıseçkilik siyasəti davam edirdi. Bu məsələlər uzun müddət bizi narahat edirdi, amma indi bu həqiqətlər hamısı üzə çıxır, yazılır, deyilir, həqiqət öz yerini tutur" - deyə Q.Hacıyev bildirdi.
İradə SARIYEVA
