Tikinti üzrə peşə təhsilində tələbə sayı narahatlıq yaradır…
Kamran Əsədov: “Tikinti sektorunda təhsilin inkişafı üçün Azərbaycan hökuməti və özəl sektor birgə fəaliyyət göstərməlidir”
“Hazırda 1200-ə yaxın tələbə tikinti ixtisasları üzrə təhsil alır. Ancaq tikinti ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələrin sayı azdır”. Bu məsələ “Tikinti sektoru üzrə kadr hazırlığında dövlət-özəl tərəfdaşlığının rolu” mövzusunda keçirilən tədbirdə deyilib.
Bildirilib ki, bu istiqamətdə yeni ixtisaslar açılıb: “İnteryer dizayn, isitmə və soyutma sistemlərinin təmiri, kran operatoru və başqa yeni ixtisasların tədrisinə başlamışıq".
Maraqlıdır, gənclər niyə tikinti ixtisasına maraq göstərmir? Qeyd edilən sahəyə maraq necə artırılmalıdır?
“Azərbaycanda tikinti sahəsinə marağın az olmasının səbəblərindən biri bu sahədə peşə təhsilinə kifayət qədər diqqət yetirilməməsidir”
Təhsil eksperti Kamran Əsədov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında qeyd etdi ki, tikinti sektoru iqtisadiyyatın inkişafında mühüm rol oynayan sahələrdən biridir. İnfrastrukturun genişləndirilməsi, şəhərlərin yenidən qurulması və kənd təsərrüfatı obyektlərinin tikintisi kimi layihələr bu sahənin əhəmiyyətini daha da artırır: “Lakin Azərbaycanda tikinti sahəsində təhsil alan gənclərin sayının az olması həm bu sektorda kadr çatışmazlığına səbəb olur, həm də ölkənin inkişaf perspektivlərini məhdudlaşdırır. Problemin həlli üçün həm milli qanunvericilik çərçivəsində, həm də beynəlxalq təcrübəyə əsaslanan yanaşmalar tətbiq edilməlidir. Azərbaycanda tikinti sahəsinə marağın az olmasının səbəblərindən biri bu sahədə peşə təhsilinə kifayət qədər diqqət yetirilməməsidir. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatlarına əsasən, son illərdə peşə təhsili müəssisələrində təhsil alanların sayı ümumi təhsil alanlara nisbətdə yalnız 5%-ə yaxındır. Bu rəqəm regionlarda isə daha da aşağıdır. Halbuki, inkişaf etmiş ölkələrdə peşə təhsili alanların ümumi təhsil alanlara nisbəti əhəmiyyətli dərəcədə yüksəkdir. Məsələn, Almaniyada bu göstərici 45%-ə qədər yüksəlir və peşə təhsili alanların əksəriyyəti tikinti sahəsinə yönləndirilir. Bu fərq, peşə təhsili sisteminin quruluşu və əmək bazarına uyğunlaşdırılmasında ciddi struktur dəyişikliklərinin zəruriliyini göstərir. Azərbaycan Respublikasının “Peşə Təhsili haqqında” Qanununda peşə təhsili müəssisələrinin sənaye və iş dünyası ilə əlaqəsinin gücləndirilməsi tələb olunur. Lakin bu qanunun tətbiqi ilə bağlı mexanizmlər tam şəkildə işləmədiyindən tikinti sektoruna yönəlmiş peşə təhsilinin effektivliyi aşağıdır. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş dual təhsil sistemi (tədris və iş təcrübəsinin birləşdirilməsi) inkişaf etdirilməlidir. Məsələn, Almaniyada tətbiq edilən dual sistem tələbələrə həm nəzəri biliklər əldə etmək, həm də real layihələrdə iştirak etməklə iş təcrübəsi qazanmaq imkanı verir. Bu model Azərbaycan üçün də uyğunlaşdırıla bilər. Tikinti sahəsində marağın artırılması üçün əmək şəraiti və karyera perspektivləri də mühüm rol oynayır. Azərbaycanda bu sahədə çalışanların orta aylıq maaşı təxminən 700-800 manat təşkil edir ki, bu da mühəndislik və ya informasiya texnologiyaları sahələrindəki maaşlardan xeyli aşağıdır. Əlavə olaraq, əmək şəraitinin ağır olması və təhlükəsizlik standartlarına tam əməl edilməməsi də bu sahəyə marağın azalmasına səbəb olur. Beynəlxalq Təhlükəsizlik və Sağlamlıq Təşkilatının (ILO) standartlarına uyğun olaraq, işçilərin təhlükəsizliyini təmin edən proqramların hazırlanması və tətbiqi vacibdir. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, peşə təhsili alan tələbələrə maddi və sosial dəstək göstərilməsi bu sahəyə marağı artırır. Məsələn, Norveçdə peşə təhsili alan tələbələrə dövlət tərəfindən aylıq təqaüd, ödənişsiz yemək və nəqliyyat xidməti təqdim olunur. Bundan əlavə, təhsil müddətində tələbələrə tikinti şirkətlərində iş təcrübəsi keçmək imkanı yaradılır. Bu yanaşma tələbələrin həm maddi təminatını, həm də təcrübə əldə etmək motivasiyasını artırır. Azərbaycanda isə peşə təhsili alan tələbələrə belə imkanlar məhduddur və bu sahənin inkişafını ləngidir”.
Həmsöhbətimiz onu da əlavə etdi ki, regionlarda tikinti sahəsi üzrə peşə təhsili infrastrukturunun zəif inkişaf etməsi də bu sahəyə marağın azalmasına səbəb olan faktorlardan biridir. Azərbaycanın regionlarında yaşayan gənclər çox zaman peşə təhsili müəssisələrinin azlığı və keyfiyyətsiz infrastrukturu ilə qarşılaşırlar: “Halbuki qonşu ölkələrdə, məsələn, Türkiyədə regionlarda fəaliyyət göstərən peşə məktəbləri vasitəsilə tələbələrə təhsil və iş imkanı yaradılır. Bu təcrübə Azərbaycanın regionlarında da tətbiq edilə bilər. Regionlarda tikinti sektorunda ixtisaslaşmış peşə məktəblərinin yaradılması və onların müasir avadanlıqlarla təmin edilməsi bu sahəyə marağı əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilər. Müasir texnologiyaların tətbiqi də tikinti sektorunun cazibədarlığını artıran əsas faktorlardan biridir. Tikinti sahəsində dronlar, 3D printerlər və BIM texnologiyaları kimi yeniliklərin tətbiqi tələbələr üçün bu sahəni daha cəlbedici edir. Beynəlxalq təcrübəyə əsasən, bu texnologiyaların tədris proqramlarına daxil edilməsi tələbələrin marağını artırmaqla yanaşı, onların iş bazarına uyğun biliklər əldə etməsinə də şərait yaradır. Azərbaycanda isə peşə təhsili müəssisələrində bu texnologiyaların tətbiqi çox məhduddur və müasir avadanlıqların olmaması sahədəki əsas problemlərdən biridir”.
Ekspert hesab edir ki, tikinti sahəsinə marağın artırılması üçün sosial stereotiplərin aradan qaldırılması da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycanda bəzi ailələr peşə təhsilini ikinci dərəcəli hesab edir və bu da gənclərin marağını azaldır. Halbuki, Avropada və Asiyada tikinti sahəsi nüfuzlu peşələrdən biri kimi qəbul edilir: “Məsələn, Yaponiyada peşə təhsili görmüş tikinti işçiləri yüksək hörmətlə qarşılanır və onların əmək şəraitləri xüsusi diqqət mərkəzindədir. Bu istiqamətdə Azərbaycanın təhsil sistemində təbliğat və maarifləndirmə işlərinin aparılması vacibdir. Tikinti sektorunda təhsilin inkişafı üçün Azərbaycan hökuməti və özəl sektor birgə fəaliyyət göstərməlidir. Dövlət və özəl sektor arasında əməkdaşlıq çərçivəsində tələbələr üçün ödənişli təcrübə proqramları təşkil olunmalı, həmçinin müasir texnologiyaların istifadəsinə əsaslanan tədris proqramları hazırlanmalıdır. Dövlətin maliyyə dəstəyi ilə bu sahədə təhsil alan tələbələr üçün xüsusi təqaüd proqramlarının yaradılması və onların işlə təmin olunmasına zəmanət verilməsi gənclərin tikinti sektoruna marağını əhəmiyyətli dərəcədə artıracaq”.
Günel CƏLİLOVA
