Rusiya hələ də təyyarə cinayətini ört-basdır edir...

Aktau yaxınlığında qəzaya uğrayan AZAL təyyarəsinin pilotları ilə aviadispetçerlər arasındakı söhbətin stenoqramı barədə yeni iddialar Rusiyanın yenə bu olayın əsl səbəblərini gizlətməkdə maraqlı olduğunu nümayiş etdirir. Qeyd edək ki,  söhbətin stenoqramı “Baza” teleqram kanalı tərəfindən yayılıb.

Buradan belə bəlli olur ki, “Embraer E190” Azərbaycan təyyarəsinin komandiri qəza baş verdikdən sonra müstəqil şəkildə Bakıya qayıtmaq qərarına gəlib, Rusiya dispetçerləri isə ona Rusiya ərazisinə eniş üçün bir neçə variant təklif ediblər. Stenoqramda deyilir ki, ekipaj əvvəlcə Qroznıya enməyə hazır olsa da, sonra bundan imtina edərək “Bakıya gedirik” deyib.  Dərc edilmiş stenoqramda həmçinin bildirilir ki, pilot ilk dəfə Qroznıdan olan aviadispetçerlərlə danışıqlar apararkən quşların zərbəsi versiyasını səsləndirib. İki dəqiqə sonra ekipaj üzvü təyyarədə partlamış qaz balonu ilə bağlı məlumat ötürüb: “Sərnişin salonunda oksigen tükənir. Bu o deməkdir ki, məncə, orada oksigen balonu partlayıb. Bu isə o deməkdir ki, yanacaq iyi gəlir. Və bəzi sərnişinlər... bu o deməkdir ki, onlar huşlarını itirirlər”. Beləliklə, Rusiyaya məxsus teleqram kanalı təyyarənin vurulması ilə bağlı yayılan bütün dəlillərə rəğmən baş verən hadisənin motivlərini başqa məcraya yönəltməyə çalışır. Bir qədər əvvəl Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov təyyarənin “qara qutu”larının fərqli informasiyalar verdiyini deyib: “Qara qutu”ların məzmunu ilə bağlı artıq çox sayda məlumatlar təqdim edilib. Biz tamhüquqlu araşdırmanın nəticəsini gözləməli və həqiqətə uyğun gəlməyən məlumatları mətbuatda yayaraq vəziyyəti gərginləşdirməməliyik. Təhqiqat başa çatana qədər gözləmək vacibdir. “Qara qutu” məlumatları hazırda yayılan versiyaların çoxunu dəstəkləmir”. Amma bütün sübutların ortada olmasına baxmayaraq,  Qroznıdan olan aviadispetçerlər Çeçenistanda Ukrayna dronlarına qarşı əməliyyat getdiyini, “Kovyor” planının tətbiq edildiyini, Azərbaycan təyyarəsinin raketlə vurulduğunu sonadək gizli saxlamağa çalışıblar. Bu barədə pilotlara da hər hansı məlumat verilməyib. “Euronews” da mənbələrə istinadən bildirir ki, “Azərbaycan Hava Yolları” QSC-nin “Embraer 190” təyyarəsinin Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğramasına Rusiyanın “yer-hava” raketi səbəb olub. Rusiyalı hərbi eksperti Yan Matveyev də qeyd edir ki, təyyarənin quyruq hissəsi, ehtimal ki, Pantsir S-1 sistemindən buraxılan raketlə vurulub. Pilotlar təcili eniş tələb edib, lakin Rusiya dispetçerləri Xəzər dənizi vasitəsilə onu Aktau istiqamətində göndərərək Rusiyanın heç bir hava limanına eniş etməyə icazə verməyib. Bu cinayətin səbəbini gün üzünə çıxarmaq əvəzinə rus mediası məsləni başqa istiqamətə yönəltməyə can atır. Bu arada Qazaxıstan Nəqliyyat Nazirliyinin Təhqiqat Komissiyası Rusiya “Telegram” kanallarında AZAL-a məxsus təyyarənin Aktauda qəzaya uğraması ilə bağlı yaydığı iddialara münasibət bildirib. Komissiya məlumatların rəsmi mənbələr tərəfindən yayılmadığını qeyd edib: “Biz heç bir rəsmi mənbəyə aid olmayan internet məlumatlarını şərh etməyəcəyik. Braziliyada oxunması başa çatdırılan “qara qutular” ölkəmizə göndərilib. Təyyarə qəzasının səbəblərinin müəyyənləşdirilməsi üçün işlər davam etdirilir”. Bundan əvvəl Qazaxıstanın Nəqliyyat Nazirliyi AZAL təyyarəsinin aviaqəza səbəblərini araşdıran komissiya üzvlərinin təyyarənin “qara qutularının” deşifrə olunmuş materialları ilə Astanaya gəldiyini bəyan etmişdi. Qeyd edək ki, təyyarənin uçuş registratorlarının deşifrəsini Braziliya HHQ-nin Aviasiya Hadisələrinin Araşdırılması və Təhlili Mərkəzi həyata keçirib.

Qeyd edək ki, Rusiya İstintaq Komitəsi “Azərbaycan Hava Yolları”na məxsus təyyarənin Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğraması ilə bağlı kompleks məhkəmə-tibbi ekspertizası təyin edib. Ölkənin İstintaq Komitəsinin rəsmi nümayəndəsi Svetlana Petrenko bildirib: “Dispetçer xidmətləri, hava hərəkətinin təşkili sistemi, hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin vəzifəli şəxslərinin hərəkətlərini qiymətləndirmək üçün kompleks komissiya təşkilati və texniki məhkəmə ekspertizası təyin edilib”. O qeyd edib ki, istintaq faciənin səbəbləri ilə bağlı bütün mümkün versiyalar üzərində işləyir: “Qroznı, Mahaçqala və “Mineralnıye Vodı”nın dispetçerləri ilə təyyarə komandiri arasında danışıqlar təhlil edilir. Kompleks aviasiya texniki ekspertizası təyin olunub”. Onun sözlərinə görə, hava gəmisinin bütün sistemlərinin vəziyyəti, eləcə də maddi sübutlar öyrənilir: “İstintaq Azərbaycan və Qazaxıstan Respublikasının səlahiyyətli orqanları ilə əməkdaşlıq əlaqələri qurub. Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsinin mütəxəssisləri ilə birlikdə Braziliya Aviasiya Qəzalarının Araşdırılması və Qarşısının Alınması Mərkəzindən hava gəmisinin qeydiyyat aparatlarından alınan məlumatlar tədqiq olunur”. Qəzanın araşdırılması nəticəsində Rusiyanın niyə təyyarənin yaxınlıqdakı hava limanlarından birinə enməsinə icazə vermədiyini və pilotları zədələnmiş təyyarəni Xəzər dənizindən keçirməyə nədən məcbur etdiyini üzə çıxaracağı gözlənilir. Bundan əlavə, Rusiya tərəfinin REM sistemlərindən istifadəsi nəticəsində Azərbaycan təyyarəsinin rabitə sistemi tamamilə iflic olub. Məhz bu səbəbdən təyyarə Rusiya hava məkanında radarlardan itib və siqnal yalnız Xəzər dənizi akvatoriyasında bərpa edilib. Qeyd edək ki, Rusiya mənbələrinə görə, Çeçenistan ərazisi üzərində uçuş zamanı Rusiya HHM-i Ukrayna PUA-larını vurmağa çalışıb. Belə ki, Çeçenistan Respublikası Təhlükəsizlik Şurasının sədri Həmzət Kadırov dekabrın 25-i səhər saatlarında Qroznıya pilotsuz təyyarələrlə hücum faktını təsdiqləyib və xəsarət alanların və dağıntıların olmadığını qeyd edib. Bu halda Rusiya tərəfi öz hava məkanını mülki təyyarələr üçün bağlamalı idi, lakin bu edilməyib. Çeçenistan üzərində uçuşsuz zonanın elan edilməməsinin səbəbi böyük sualdır. Məlum olduğu kimi, Qroznı şəhərinin hava limanı təyyarənin enişinə icazə verməyib. Bundan əlavə, təyyarəmizə Mahaçqala və Mineralnıye Vodı hava limanlarına enmək üçün də icazə verilməyib. HHM atəşinə və REM sistemlərinin təsirinə məruz qalmış dezorientasiya olunmuş ekipaj Qazaxıstanın Aktau şəhərinə yönləndirilib. Güman etmək olar ki, bu tövsiyə bir məqsədlə verilib: təyyarə Xəzər dənizinə düşsün, bütün şahidlər həlak olsun və təyyarə batsın. Bütn bunlara istintaq zamanı dəqiqlik gətirilməsi gözlənilir.

Tahir TAĞIYEV