Riyakarlıq - Fransa Rusiyadan ən çox qaz alan ölkə halına gəldi, sanksiyalar nə oldu?
Akif Nağı: "Fransa prezidentinin siyasi kursu çox qeyri-stabil və məntiqsiz məzmuna malikdir"
Avropa İttifaqında (Aİ) rus qazının ən böyük alıcıları Fransa, Macarıstan və İspaniyadır. Onlar bloka daxil olan bütün Rusiya qazı həcmlərinin 50 faizdən çoxunu əldə ediblər,
Bu ilin ilk 8 ayında Rusiya Federasiyası Aİ ölkələrinə 9 milyard avro dəyərində təbii qaz ixrac edib ki, bunun da 4,6 milyard avrosu şəbəkə xammalının, 4,4 milyard avrosu isə sıxılmış qazın payına düşüb.
Fransa 30% artımla 1,9 milyard avroya metan alaraq əsas idxalçı olub. Macarıstan 1,6 milyard avro dəyərində qaz alıb. Üçüncü yerdə İspaniyadır, Rusiya Federasiyasından 1,4 milyard avro dəyərində qaz idxal edib. Növbəti pillələrdə ardıcıl olaraq İtaliya, Slovakiya, Yunanıstan və Belçika gəlir. Ehtimal etmək olar ki, bu alışlardan yalnız Macarıstan və Slovakiya, bir də Yunanıstan boru kəməri qazına malik idi. Qalan ölkələr isə sıxılmış maye qaz alırlar. Eyni zamanda, İspaniya və Belçika açıq şəkildə həm də aldıqları sıxılmış maye qazın bir hissəsini qonşularına satırlar.
Təəccüblüdür ki, Rusiya mənşəli "mavi yanacağ"ın idxalında ən böyük artımı Litva göstərib - 41% - 1,8 milyon avro və Finlandiya - 36% - 44,3 milyon avro. Əlbəttə, bu həcmləri liderlərlə müqayisə etmək olmaz, amma məsələ bu deyil. Əslində hər iki ölkə Rusiya Federasiyasından qaz tədarükünə ölkə səviyyəsində qadağa qoyulduğunu elan edib.
Bu lider Avropa ölkələrini necə anlamaq olar, bir tərəfdən Rusya ilə müharibə aparırlar, digər tərəfdən də qaz almaqla Rusiyanı maliyyələşdirir, ona investisya qoyurlar?
Sualımıza cavabında politoloq Akif Nağı bildirdi ki, hazırda dünyada iqtisadi münasibətlər hər şeydən üstündür: "Hazırda dünyada iqtisadi münasibətlər hətta düşmən ölkələr arasında belə saxlanılır. Çünki hər bir dövlətin yaşaması üçün bu qarşılıqlı maraq doğurur. Rusiya ilə Fransa və digər Avropa ölkələri arasında olan iqtisadi münasibətləri də bu qəbildən hesab etmək olar. Fransanın bu istiqamətdə liderliyi ilk növbədə onun daxili tələbatı ilə bağlıdür. Amma burada Fransanın ikiüzlü siyasət yürütdüyü ortadadir. Paris bir tərəfdən Amerikanın Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalara qosulduğunu bəyan edir, digər tərəfdən isə Moskva ilə qaz ticarəti siyahısına liderlik edir. Başqalarını sanksiyaları pozmaqda ittaham etdikləri halda, Fransa kimi Avropa liderinin Amerikanın tətbiq etdiyi sanksiyaları pozmasına göz yumulur. Sözsüz ki, onlar bu məsələlərdə pərdəarxası razılaşırlar.
Düzdür, Amerika ilə Fransa arasında da rəqabət elementləri var. Almaniya ilə Fransa neçə illərdir ki, Avropada Amerikaya alternativ güc mərkəzi yaratmaq istəyir. Müttəfiq olsalar da, bu ölkələr arasında parçalanma var, hərəsinin özəl maraqları da var. Amma beynəlxalq məsələlərdə bu ölkələr birlikdə qərar verirlər.
Yalnız Rusiyaya qarşı sanksiyaları deyil, Fransa İrana qarşı sanksiyaları pozaraq, onunla daha yaxın münasibətlərini saxlayır. Onlar arasında müəyyən iqtisadi əlaqələr, bir sıra müştərək müəssisələri var. Vaxtilə "Pejo" firması İranda öz filialını açmışdı, İranda müştərək avtomobil buraxırdılar. Bu son illərə qədər davam edirdi. İndi də İran istəyir ki, Avropa ölkələrini ABŞ-ya qarşı qoysun, onlar arasında fikir ayrılığı yaratmağa nail olsun. İranın yeni prezidenti Məsud Pezeşkian Avropaya qarşı loyal davranır. Gələn məlumatlara görə, İranin Avropa ilə nüvə məsələsində də razılaşma gözlənilir. Çunki Avropa Amerikaya nisbətən İranın nüvə proqramına daha yumşaq yanaşır.
Fransa üçün müqəddəs hec nə yoxdur, onlar üçün əsas məsələ iqtisadi maraqlardır. U.Çörçilin dediyi düstur Fransa üçün əbədidir. O deyirdi ki, bizim üçün əbədi müttəfiqlər deyil, əbədi maraqlar var. Bütün Qərb bu mövqedən çıxış edir, bu, Avropa psixologiyasıdır. Amma hazırda Amerikada yeni prezident seçilib, bu hər halda dünyanın siyasi və iqtisadi arxitekturasında müəyyən dəyişikliklərə səbəb olacaq. Lakin bu özünü bir neçə aydan sonra büruzə verəcək.
Tramp hakimiyyəti Rusiyaya qarşı sanksiyaları, ola bilsin ki, yumşaldacaq. Avropa bunu yəqin ki, əvvəlcədən proqnozlaşdırıb. Avropa ölkələri ona görə Trampın fəaliyyətə başlamasını gözləmədən Rusiya ilə vacib ticarət əlaqələrini gücləndirir. Amma bu da bir ehtimaldır,
Fransa prezidentinin siyasi kursu çox qeyri-stabil və məntiqsiz məzmuna malikdir. Makronun komandasi daha çox emosiya ilə hərəkət edir. Məsələn, Azərbaycanla normal münasibətlər qurmaq Fransanın dövlət maraqlarına uyğundur, lakin buna baxmayaraq, Azərbaycanla ağılsız və məntiqsiz qarşıdurmanı davam etdirirlər. Ermənistanda onların heç bir iqtisadi maraqlari yoxdur, ancaq bütün dövlət maraqlarından yan keçərək, Paris İrəvanla isti münasibətlər saxlayir.
Rusiya ilə də bu münasibətlərin uzun müddət davam edəcəyinə güman yoxdur. Bu münasibətlər, ola bilsin ki, Makronun bir hikkəsidir, kiməsə öz gücünü göstərmək istəyir. Ya da elə bu özəl dövlət maraqlarından irəli gələn məsələdir. Fransanın Rusiya ilə siyasi münasibətləri elə də rəvan deyil. Ona görə də Rusiya ilə Fransa arasında iqtisadi münasibətlərin şaxələnməsi və inkişaf etməsi ehtimalı çox aşağıdır".
Dəniz NƏSİRLİ
