Tramp elələrinə vəzifə verir ki - Türkiyə ilə əlaqələrə təhlükə var...

Arzuxan Əlizadə: "Diqqətdən qaçırmaq olmaz ki, ikinci Qarabağ müharibəsi Trampın prezidentliyi dönəminə təsaduf elədi"

Vitse-prezident: James Vanse. Hazırda Ohayodan senatordur. 2016-cı ildə dostu ilə söhbətində Trampı Adolf Hitlerlə müqayisə etdiyi iddia edilir. 2016-cı ilin oktyabrında məşhur amerikalı jurnalist Çarli Rouza müsahibəsində o zamanlar sadəcə yazıçı və publisist olan Vens “Mən “heç vaxt Trampçı olmamışam”, onu [Trampı] heç vaxt bəyənməmişəm” dedi.

Dövlət katibi: Marko Rubio.

Hazırda Floridadan senatordur. O, 2016-cı il prezident seçkilərində Respublikaçılar Partiyasından namizəd olmaq üçün Trampla rəqabət aparıb, 2024-cü ilin yayında Strateji Hücum Silahları Müqaviləsindən çıxmaq təşəbbüsünü dəstəkləyib.

Milli Təhlükəsizlik müşaviri: Mike Waltz.

İndi konqresmendir. Siyasi karyerasına qədər o, Pentaqonda müdafiə naziri Donald Ramsfeld (2001-2006) və Robert Gatesin (2006-2011) yanında çalışıb. O, həyatının 20 ildən çoxunu Əfqanıstan, Afrika və Yaxın Şərq də daxil olmaqla hərbi xidmətə həsr edib. Polkovnik-leytenant rütbəsi ilə təqaüdə çıxdı.

Baş prokuror: Matt Gaetz.

Keçmiş konqresmendir. O, Donald Trampın ən sadiq tərəfdarlarından biri hesab olunur. Ukraynaya yardımın dayandırılmasının tərəfdarıdır. Seks alveri ilə bağlı işdə iştirak edib.

Milli Kəşfiyyatın direktoru: Tulsi Gabbard.

Əvvəllər konqresmen idi. 2022-ci ilə qədər Demokratlar Partiyasının üzvü idi və hətta 2020-ci il prezident seçkilərində namizədliyi uğrunda mübarizə aparıb. 2013-cü ildən 2016-cı ilə qədər o, Demokratik Milli Komitənin (DNC, partiyanın bütün səviyyələrdə seçki strategiyasına cavabdeh: rayon seçkilərindən tutmuş prezident seçkilərinə qədər) sədr müavini olub. 2004-2006-cı illərdə İraqda xidmət edib. Polkovnik-leytenant rütbəsinə malikdir.

CIA direktoru: John Ratcliffe.

Trampın ilk administrasiyasında milli kəşfiyyatın direktoru olub. Hüquq karyerası ilə bağlı qalmaqallara görə bir neçə dəfə (2019 və 2020-ci illərdə) milli kəşfiyyat rəhbəri vəzifəsinə namizəd göstərilə bilməyib. Çinin ABŞ üçün ən böyük təhlükə olduğuna inanır. 

Müdafiə Naziri: Pete Hegsez.

Jurnalistdir. Mühafizəkar "Fox News" kanalında işləyir. Həftə sonları Trampın sevimli şoularından biri olan "Fox & Friends" proqramında aparıcılıq edir. O, İraq və Əfqanıstanda xidmət etmiş döyüş veteranıdır.

Səhiyyə Naziri: Robert Kennedi Jr.

2024-cü il seçkilərində müstəqil namizəd kimi ABŞ prezidentliyinə namizədliyini irəli sürüb. "Anti-peyvənd" mövqeyi və sui-qəsd nəzəriyyələri ilə tanınan bu adam peyvəndin təhlükələri haqqında bir neçə kitab yazıb. O, öz fikirlərini, xüsusən də təsis etdiyi Uşaq Sağlamlığını Müdafiə qeyri-kommersiya təşkilatı vasitəsilə təbliğ edirdi.

Daxili Təhlükəsizlik Katibi: Kristi Noem.

İndi o, Cənubi Dakota ştatının qubernatorudur. Tramp tərəfindən vitse-prezident vəzifəsi üçün nəzərdə tutulub. Xatirələrində öz itini necə vurduğunu təsvir edir. 

ABŞ-ın BMT-dəki səfiri: Elise Stefanik.

İndi o, Nümayəndələr Palatasının Respublika Konfransının rəhbəridir. 2021-ci ildə o, Kapitoliyə hücum zamanı Trampın hərəkətlərini pisləyən bir bəyanat dərc etdi, lakin sonradan mesajı sildi.

Ağ Ev Aparatının rəhbəri: Susan Veiles.

Siyasi məsləhətçidir. 1980-ci ildə ABŞ-ın 40-cı prezidenti Ronald Reyqanın (1981-1989) seçki kampaniyasında çalışıb. 2016-cı ildən o, Donald Trampla sıx əməkdaşlıq edir. 2023-2024-cü illərdə seçki kampaniyasını idarə edib. Digər respublikaçılarla da işləyirdi. Bəzi Amerika mediasına görə, o, gələcək Tramp administrasiyasında “böyükdür”.

Ağ Ev rəhbərinin müavini: Stiven Miller.

Siyasi məsləhətçidir. Trampın ilk prezidentliyi dövründə onun baş məsləhətçisi olub və spiker olub. Miqrasiya siyasətinin sərtləşdirilməsi tədbirlərinin ideoloqu kimi tanınır. Anasının əcdadları ABŞ-a Rusiya imperiyasından yəhudi qırğınlarından qaçaraq 20-ci əsrin əvvəllərində gəliblər.

Sərhədə cavabdeh ("Sərhəd Kralı"): Tomas Homan.

Keçmiş polis zabitidir. Həmçinin Trampın birinci dövründə (2017-ci ildən 2018-ci ilə qədər) o, ABŞ İmmiqrasiya və Sərhəd Mühafizəsinin direktoru olub. Qeyri-qanuni miqrasiyanın azaldılması üçün sərt tədbirlərin tərəfdarıdır. Barak Obamanın ikinci dövründə miqrasiya siyasətinin formalaşdırılmasında fəal iştirak edib.

Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyinin rəhbəri: Li Zeldin.

ABŞ Nümayəndələr Palatasının keçmiş üzvüdür. Ultra-mühafizəkar beyin mərkəzi Amerika Birinci Siyasət İnstitutunda Çin proqramının rəhbəridir. LCV ictimai ekoloji təşkilatı tərəfindən bəyənilən ən aşağı reytinqlərdən birinə (14%) malikdir (konqresmen tərəfindən təsdiq edilmiş qanun layihələrinin ətraf mühitin vəziyyətinə necə təsir etdiyinə əsaslanaraq nəticə çıxarılır).

Hökumətin Effektivliyi üzrə həmrəhbər: İlon Mask. 

Milyarder, SpaceX, Tesla, X sosial şəbəkəsinin (keçmiş Twitter) sahibidir. 2024-cü ildə o, Trampın əsas müttəfiqlərindən birinə çevrilib. O, şəffaflığı təmin etmək üçün yeni idarənin bütün hərəkətləri ilə bağlı hesabatları internetdə dərc edəcəyinə söz verib.

Hökumətin Effektivliyi üzrə həmsədr: Vivek Ramaswamy. 

İş adamı, 2024-cü ildə Respublikaçılar Partiyasından prezidentliyə namizəd olmaq üçün keçmiş namizəddir.

Ağ Evin mətbuat katibi: Caroline Levitt.

Keçmiş Tramp seçki kampaniyasının mətbuat katibi olub. O, həm də prezident kimi ilk müddətində Ağ Ev sözçüsünün köməkçisi kimi çalışıb. O, Riçard Niksonun (29 yaş) dövründə bu vəzifəni tutmuş Ron Ziqlerin rekordunu təzələyərək ABŞ tarixində (27 yaş) ən gənc mətbuat katibi olacaq.

Trampın artıq adı açıqlanan komanda üzvlərinin bir necəsi antitürk sitasətçi kimi xarakterizə edilir. Bu siyahıya dövlət katibi Marko Rubio, Milli Kəşfiyyatın direktoru Tulsi Gabbard, Müdafiə naziri Pete Hegsez və başqalarının anti-Turkiyə mövqeləri ilə tanındıqları bildirilir. Hətta Marko Rubionun FÖTO terror təşkilatının üzvləri ilə yaxın münasibətdə olduğu bildirilir. Tramp belə bir komanda ilə Turkiyəyə qarşi hansı siyasəti yürudəcək, bu dövrdə Türkiyə-Amerika münasibətləri pozula bilərmi?

Sualımıza cavabında siyasi şərhçi Arzuxan Əlizadə bildirdi ki, Tramp qələbəsindən sonra komandasını formalaşdırmağa başlayib: "Bu yalnız ölkə daxilində deyil, həm də dunyada müzakirə mövzusuna çevrilib. Trampın komandasının siyasi persona olaraq onun siyasi kursuna necə təsir edəcəyi bu gün əsas müzakirə mövzusudur. Düzdür, yeni seçilmiş prezidentin təqdim etdiyi komanda üzlərinin bir necəsi anti-Turkiyə mövqeləri ilə fərqlənir. Hətta bir sıra komanda üzvlərinin erməni lobbisi ilə yaxın münasibətlərinin oldugu da bildirilir. Bu da cəmiyyətimizdə narahatlıq doğurur ki, bu səbəblərdən Amerikanın Türkiyəyə, Azərbaycana və bütövlükdə türk dünyasına yönəlik münasibətləri pisləşə bilər. Amma hesab edirəm.ki, elə də ciddi narahatlıga əsas yoxdur. Çünki Amerikanın dövlət maraqları var, indiyə qədər yürüdülən dövlət siyasəti var, bu əsasən dəyişməz olaraq qalır.

Onu da qeyd edək ki, Donald Trampın özünun yürüdəcəyi bəyan edilmiş bir siyasi kursu var. Bu birmənalı olaraq Co Bayden dönəmində yürüdülən siyasətden köklü şəkildə fərqlənəcək. Amerika siyasətində demokratlarla respublikaçıların siyasəti arasında müəyyən fərqlərin olduğu da heç kimə sirr deyil. Donald Trampın özünə gəldikdə isə, o, kifayət qədər xarizmatik siyasətçidir, ona görə də güman etmirəm ki, hansısa komanda üzvü onun ümumi siyasi xəttinə təsir edə bilsin. Trampın Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla indiyə qədər isti münasibətləri olub və hesab edirəm ki, indi də həmin münasibətlər davam edəcək. Bu, munasibətlərin Amerikanın Türkiyəyə yönəlik siyasətinə müsbət çalarlar gətirəcəyinə əsas verir.

Bununla yanaşı, Trampın Azərbaycana yaxın çevirələrlə müəyyən ilişkiləri var. Eyni zamanda Amerikanın Azərbaycanda xüsusi maraqları var və bu üzdən düsünmürəm ki, bu iki ölkə arasında hər hansı bir problem yaransın.

Amerika dünyanın hegemon dövlətidir və dünyanın müxtəlif regional və qlobal məsələlərinə kifayət qədər ciddi surətdə təsir etmək imkanlarına malikdir. Ona görə də ermənipərəst komanda üzvlərinin Trampın yürütdüyu siyasətə təsir etmək imkanına malik olacağını düşünmürəm. Ayrı-ayrı məsələlərdə ernənilərə daha isti münasibət sərgilənə bilər. Amma geniş anlamda götürəndə, fikrincə, Tramp fərqindədir ki, Türkiyə kifəyət qədər ciddi dövlətdir, Turkiyə NATO dövləti olmaqla yanaşı, eyni zamanda NATO ölkələri sırasında Amerikadan sonra ən güclü orduya malikdir. Bununla yanaşı, Türkiyənin türk və islam dünyasına böyuk təsir imkanları var. Əslində bu regionda NATO ölkəsi olmaqla Amerikanın ən yaxın müttəfiqi Turkiyədir. Bu baxımdan hesab etmirəm ki, Donald Tramp Turkiyəyə yönəlik siyasətində daha çox mənfi çalarlara üstünlük versin. Fikrimcə, daha çox münasibətlərin inkişafı istiqamətində addımlar atılacaq. Çünki bütövlükdə demokratların Türkiyəyə, Azərbaycana və türk dünyasına münasibətləri isti olmayıb. Onlar ermənilərə daha yaxın münasibətlər sərgiləyiblər. Əksinə, respubilikaçiların dönəmində həmisə Amerikanın Turkiyə və Azərbaycana münasibətinin yaxşi olduğunu görmüşük. Bu baxımdan hesab edirəm ki, türk dunyasına, o cümlədən də Türkiyə və Azərbaycana yönəlik Amerika siyasəti daha müsbət çalarları ilə diqqəti cəlb edəcək.

Bütün bunlarla yanaşı, diqqətdən qaçırmaq olmaz ki, ikinci Qarabağ müharibəsi Trampın prezidentliyi dönəminə təsaduf elədi. O zaman da Donald Tramp Amerika prezidenti olaraq məsələlərə seyrçi münasibət sərgilədi. Bununla da o, ermənilərin bir qınaq obyektinə çevrildi. Ona görə də  ermənilər Donald Trampın ABŞ-da yenidən görəvə gəlməsindən xoşhal olmadılar. Ermənilər daha çox demokratların hakimiyyətdə qalmasına dəstək verirdilər. Bu da Donald Trampın diqqətindən yayınmayacaq.

Bəzi siyasətcilər seçki təbliğatı dönəmində Trampın Ermənistan və ermənilərlə bağlı səsləndirdiyi bəzi fikirlərə istinad edərək, onun gələcəkdə ermənilərə daha yaxın siyasət yürüdəcəyini ehtimal edirlər. Hesab edirəm.ki, bu daha çox erməni lobbisinin səslərini qazanmağa hesablanmış açiqlamalar idi. Seçki təbliğatı zamanı verilən vədlərlə, seçiləndən sonra yürüdülən siyasət bir-birindən tanamilə fərqlənə bilir. Bunu Amerikadakı ən böyuk erməni lobbisi də seçki təbliğatı dönəmində açıq şəkildə bəyan etmişdi. Ona gosə də bir daha vurğulamaq istəyirəm ki, Donald Tramp donəmində yenə Amerikanın türk dünyasina, o cümlədən də Azərbaycana və Türkiyəyə yönəlik siyasəti daha çox müsbət çalarlari ilə diqqət cəkəcək".

Akif NƏSİRLİ