İngilis kəşfiyyatının şefi amerikalı həmkarı ilə görüşdən sonra Bakıya niyə gəlmişdi...
Elşən Manafov: “Rəsmi Londonun Bakıya münasibəti Avropa İttifaqının münasibətindən kifayət qədər fərqli olub”
Böyük Britaniyanın MI 6 kəşfiyyat xidmətinin rəhbəri Riçard Mur sentyabrın 14-də Bakıya gəlib və ADA Universitetində mühazirə oxuyub. Bu barədə universitet rəhbərliyinin sosial şəbəkədəki nəşrindən məlum olub.
Riçard Murun səfərinin məqsədinin təkcə universitetdə mühazirə oxumaq olmadığı şübhəsizdir. Çox güman ki, o, beynəlxalq və regional məsələlərlə bağlı ölkənin ali rəhbərliyi ilə danışıqlar aparacaq. Ehtimal kı, söhbət Rusiya və İranla münasibətlərdən, Zəngəzur dəhlizindən, Ukraynadakı müharibədən gedəcək. Diqqəti çəkən məqam həm də odur ki, Murun Bakıya gözlənilməz səfəri onun Londonda Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri Uilyam Börnslə görüşündən bir həftə sonra baş verib. Eyni zamanda Mur və Bernsün imzası ilə “Financial Times” qəzetində beynəlxalq nizama təhlükə barədə məqalə dərc olunub. Həmin məqalədə Britaniyanın Xarici Kəşfiyyat Xidmətinin rəhbəri və ABŞ Mərkəzi Kəşfiyyat İdarəsinin rəhbəri yazır: “Dünya nizamı bəşəriyyətin soyuq müharibədən bəri görmədiyi təhlükə ilə üz-üzədir”.
Bütün bu deyilənlərin fonunda maraqlıdır, Mur Bakıya niyə gəlib? Ekspertlər bunu necə dəyərləndirir?
“Zəngəzur dəhlizi ətrafında mövcud mövqe fərqlərinin aradan qaldırılması yollarını muzakirə etmək...”
Sözügedən məsələ ilə bağlı fikirlərini “Bakı-Xəbər”lə bölüşən politoloq Elşən Manafov bununla bağlı bir sıra məqamlara toxundu: “Əvvəla, Azərbaycan üçün Birləşmiş Krallıqla münasibətlər strsteji əhəmiyyət kəsb edir. Öz dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra Azərbaycanın dövlət rəhbərlərinin Britaniyaya olan 4 rəsmi və 7 işgüzar səfəri bunun bariz göstəricisidir. Münasibətlərin əsası mərhum prezident Heydər Əliyevin Britaniyaya olan rəsmi və işgüzar səfərləri zamanı, 1994-1998-ci illərdə qoyulub. Prezident Əliyevin Birləşmiş Krallığa bir neçə səfəri olub ki, onlar da dövlət və işguzar səfərlər çərçivəsində həyata keçirilib. Britaniya Azərbaycanla enerji təhlükəsizliyi sahəsində əməkdaşlığa böyük önəm verir. Onun ən böyük neft şirkəti BP-nin hələ “Əsrin kontraktı” çərçivəsində imzalanmış müqavilədə öz payı var və kifayət qədər böyükdür. BP isə Britaniyanın ən böyük vergi ödəyicilərindən biridir”.
Politoloqun fikrincə, Azərbaycan iqtidarının enerji və xarici siyasət sahəsində çoxşaxəli fəaliyyəti dövlətin milli maraqlarına xidmət etməklə yanaşı, digər dövlətlərlə də bu sahədə qarşılıqlı faydalı əməkdaşlığin inkışaf etdirilməsi və genişləndirilməsi üçün perspektiv imkanlar yaradır: “Regional təhlükəsizlik problemlərinin həllinə öz baxışı olan rəsmi Bakı bu sahədə region dövlətləri ilə münasibətlərə daha böyük önəm verir. Rusiya ilə münasibətlərin format və məzmunu isə, istisna deyil ki, regionda nüfuz dairəsinin genişləndirilməsi, bölgənin geosiyasi konfiqurasiyasının dəyişdirilməsi ilə bağlı məsələlərdə Qərbi regionun lider dövləti sayıla biləcək Azərbaycanla münasibətləri onun maraqlarına uyğun geosiyasi müstəvi üzərinə çıxarılmasına sövq edir. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində olan dinamika, ölkə ərazisinə rus sülhməramlılarının dəvət olunması bizim Qərbdəki bəzi tərəfdaşlarımızı məmnun etməmişdi. Hətta Britaniyanın Azərbaycandakı səfiri 2021-ci ildə rus sülhməramlılarının beynəlxalq tərkibli sülhməramlılarla əvəz edilməsi təklifini vermişdi. Bu isə Britaniyanın ABŞ-la yanaşı bəlli hadisədən narazı qalmasının bariz göstəricisi kimi diqqəti cəlb edib. Britaniya anqlosaks dünyasının aparıcı dövləti olmaqla, ABŞ-la yanaşı, bir qayda olaraq, Rusiyanın Qafqaz, Mərkəzi Asiya,Yaxın və Orta Şərq siyasətində ona qarşı duran imperiya olub. Hazırda dünyanın yeni nizamının müəyyən edilməsi uğrunda gedən və qlobal səciyyə daşıyan mübarizədə də Britaniya ABŞ-la bahəm Rusiya və Qlobal Cənuba qarşı duran tərəfdir. Azərbaycanın yerləşdiyi region, onun İranla həmsərhəd olması, Əfqanıstana və Mərkəzi Asiyaya gedən tranzit yollarının üzərində durması, Xəzərin enerji resursları həmişə Britaniyanın, onun xüsusi xidmət, əks kəşfiyyat qurumlarının diqqət mərkəzində olub. Britaniyanın əks kəşfiyyatının rəhbəri Riçard Mur zamanında Birləşmiş Krallığın Türkiyədə səfiri olaraq çalışıb. Türkiyə siyasi elitası, şəxsən Ərdoğanla münasibətləri var. Onun Bakıya səfəri zamanı bu amildən yararlanmaq üçün əvvəlcədən müvafiq tədbirlər gördüyünü istisna etməzdik. Əvvəla, Bakını Rusiya ilə münasibətlərdə Britaniyanı məmnun edə biləcək addımlar atmağa sövq etmək, Zəngəzur dəhlizi ətrafında mövcud mövqe fərqlərinin aradan qaldırılması yollarını muzakirə etmək, Türkiyənin Ermənistanla münasibətlərinin son vaxtlar normallaşdırılması üçün atılan addımlara rəsmi Bakının münasibətinə aydınlıq gətirməkdir. Eyni zamanda, İran və Mərkəzi Asiya ilə münasibətlərdə Qərbin geosiyasi gedişlərinə rəsmi Bakının perspektivdə necə yanaşacağına aydınlıq gətirməkdir. Qeyd etmək yerinə duşər ki, Rusiya faktoruna münasibətdə ciddi mövqe baxışlarının olmasına baxmayaraq, rəsmi Londonun Bakıya münasibəti Avropa İttifaqının münasibətindən kifayət qədər fərqli olub. Bu, 2-ci Qarabağ müharibəsi zamanı istər Birləşmiş Krallıq hökumətinin, istərsə də Murun rəhbərlik etdiyi əks-kəşfiyyat xidmətinin əməli fəaliyyətində özunu büruzə verib. Fransanın təşəbbüsü ilə BMT Təhlükəsizlik Şurası Azərbaycanın maraqlarına cavab verməyən bir qətnaməni qəbul etmək istəyərkən onu bloklayan məhz Britaniya diplomatiyası olub. Bütövlükdə isə, Britaniyanın Azərbaycana olan simpatiyası onun dövlət maraqlarından qaynaqlanır”.
Vidadi ORDAHALLI
