Blinkenin Bakı və İrəvana zəngi - sülh prosesində yenilik ehtimalı hələ zəifdir...
Qabil Hüseynli: "Vaşinqton açiq-aşkar Qarabağdan könüllü köç etmiş ermənilərin geri qaytarilmasi tezisi ilə çıxış edir"
ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin Prezident İlham Əliyevə və baş nazir Nikol Paşinyana zəngi ABŞ-ın, başı seçki kampaniyasina qarışmasına baxmayaraq, Azərbaycan-Ermənistan sülh müqaviləsi danışıqlarından kənarda qalmaq niyyətində olmadığını göstərir.
ABŞ təşəbbüsü Rusiyaya vermək niyyətində deyil. Vaşinqtonun bu bu addımı sülh danışıqları prosesində dinamikanı bir qədər də şiddətləndirir.
Sülh danışıqlarınin düyün nöqtəsi isə regional kommunikasiyanın açilmasınin şərtləridir.
Amerika Rusiyanın iştirakına imkan verməmək üçün İrəvanın "sülh kəsişməsi” layihəsini dəstəkləyir, amma Azərbaycan "maneəsiz keçid” tələbini irəli sürür. İrəvan isə "Mehri yolunda təhlükəsizliyi özəl şirkətə həvalə etmək” istəyində israrlıdır.
Kreml Zəngəzur dəhlizinin 10 noyabr razılaşmasına uyğun açılmasının tərəfdarıdır, lakin İrəvanı razı salmaq üçün "suverenlik” və "yuridisyikasinda olmaq" prinsiplərini nəzərə alacağını bildirir və Naxçıvana "maneəsiz keçid”ə öz sərhədçilərini yerləşirmək niyyətindədir.
Belə bir şəraitdə ABŞ sülh danışıqları prosesinə necə təsir göstərə və hansı dəyişmələri ortaya qoya bilər?
Məsələ ilə bağlı açıqlamasinda politoloq Qabil Hüseynli bildirdi ki, Amerikanin sulhyaratma prosesinə bu cür müdaxiləsi o qədər də xoşagələn deyil: "Vaşinqton açiq-aşkar Qarabağdan könüllü köç etmiş ermənilərin geri qaytarilmasi tezisi ilə çıxış edir. ABŞ rəsmiləri istənilən təmaslarda, ikitərəfli danışıqlarda və beynəlxalq tədbirlərdə bunu Azərbaycan tərəfinin nəzərinə çatdırırlar. Son dövrlərdə Amerikanin sülhyaratma adi altında etdiyi cəhdlər ermənilərin birtərəfli qaydada müdafiə olunmasına xidmət edir. Ag Ev ermənilərin Sunik adlandırdığı Zəngəzur vilayətinə xeyli sayda hərbiçi yerləşdirib. Üstəlik də, Fransa və Hindistan kimi Ermənistana öldürücu silahlar verir. Ermənistana silah verilirsə bu gec-tez qarşıdurmaya, müharibəyə səbəb olacaq. Mən Amerikanın yeritdiyi bu siyasəti qətiyyən başa düşə bilmirəm. Bu açıq-aşkar xristianpərəst bir siyasətdir. Bütünlükdə kollektiv Qərb, başda Amerika olmaqla, Ermənistanın mövqeini müdafiə edən xristian klubudurlar. Hər vəchlə çalışirlar ki Azərbaycan ərazisindən könüllü köç etmiş erməniləri geri qaytarsinlar. Əslində heç o əhali özü də geri qayıtmaq istəmir. Sadəcə olaraq, bundan Azərbaycana qarşı təzyiq vasitəsi kimi istifadə edirlər.
Əlbəttə, bizim də buna qarşı alibimiz var. Məsələn, 200 il əvvəl indiki Ermənistan ərazisində bir nəfər də olsun erməni yaşamayıb, bütun ərazidə azərbaycanlılar yaşayıb. 70 min nəfər erməni "Mühacirətdə olan erməni hökuməti" yaradib. Amma 1828-ci ildə bağlanmış Turkmənçay sülh müqaviləsindən sonra indiki Ermənistan ərazisindən bir milyondan çox azərbaycanlı çıxarılıb. Onlar Türkiyə, İran, İraq və Suriyaya qədər səpələniblər. Hesab edirəm ki, biz də mühacirətdə olan Azərbaycan dövlətini quracağıq. 70 min hara, 1 milyon hara... Təkcə 1988-90-cı illərdə Ermənistandan 300 min azərbaycanlı deportasiya edilib".
Siyasi şərhçi əlavə etdi ki, sulh prosesində Rusiyaya Zəngəzur dəhlizi onun çokən iqtisadiyyatına nəfəs vermək üçün hava-su kimi vacib lazımdır, na görə də Moskva Tehrana təzyiq edir: "Ermənistan, özünün xeyirinə olsa da, bu dəhlizin açılmasını istəmir. Amma belə görünür ki, Rusiya nəyin hesabına olur-olsun, Zəngəzur dəhlizinin açılmasına nail olacaq".
Akif NƏSİRLİ
