Rusiya-Ukrayna münaqişəsinə Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə son qoyulacağına ümidlər artır...
Rusiya və Ukrayna arasında davam edən münaqişə hələ də dünyanın nizamına ciddi şəkildə təsir etməkdə davam edir. Elə bu səbəbdən məsələnin mümkün qədər tez çözümü xüsusi aktuallıq kəsb edir. Lakin indiyə qədər olan vasitəçilik cəhdləri hansısa nəticə verməyib. Bu fonda Azərbaycanın vasitəçiliyi ilə məsələnin çözümünü tapa biləcəyi xüsusi diqqət mərkəzində yer almağa başlayıb.
Qeyd edək ki, bu məsələyə prezident İlham Əliyev İtaliyada keçirilən “Dünya, Avropa və İtaliya haqqında bilgilər” mövzusuna həsr olunmuş Beynəlxalq Çernobbio Forumunda “Yeni geosiyasi şəraitdə Azərbaycanın rolu” adlı sessiyada çıxışı zamanı toxunub. Rusiya-Ukrayna münaqişəsinə son qoyulması kontekstində müzakirələrdə Azərbaycanın rolu barədə danışarkən dövlət başçısı bildirib: “ Nəzəri cəhətdən bu mümkündür. Çünki Rusiya və Ukrayna ilə yanaşı, biz 70 il ərzində Sovet İttifaqının tərkib hissəsi olmuşuq. Bizim xalqlararası və siyasi səviyyədə şaxələndirilmiş münasibətlərimiz var. Bu gün bizim Rusiya və Ukrayna ilə çox yaxşı münasibətlərimiz var. Biz Ukrayna da daxil olmaqla, bütün ölkələrin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini güclü şəkildə dəstəkləyirik. Bununla yanaşı, biz Rusiyaya qarşı sanksiyalar kampaniyasına qoşulmamışıq və belə bir niyyətimiz yoxdur. Beləliklə, biz praqmatik münasibətlərin mövcudluğu fonunda rol oynaya bilərik. Biz heç vaxt bunun təşəbbüskarı olmamışıq, çünki bu işdə yaxından iştirak etmək istəyənlər kifayət qədərdir. Ancaq bizim iştirakımıza zərurət yaranarsa, buna hazırıq”. Məsələni şərh edən türkiyəli analitik Engin Özer qeyd edir ki, Türkiyə Ukraynadakı münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanması üzrə danışıqların aparılmasında vasitəçiliyi Azərbaycan tərəfinə ötürə bilər. Özü də Moskva və Kiyev Bakı variantına qarşı çıxmayacaq: “Türkiyənin İstanbul danışıqlarının razılaşdırılmış bütün məqamlarını Azərbaycan tərəfinə ötürməsi və danışıqların diplomatik dəstəklə Bakıda aparılmasını təmin etməsi variantlardan biri ola bilər. Moskva və Kiyev Bakı variantına qarşı çıxmayacaq”. Özerin sözlərinə görə, Moskvanın bəyəndiyi vasitəçi ölkə müharibə başa çatdıqdan sonra beynəlxalq arenada çox güclü mövqeyə malik olacaq: “Ona görə də Moskva bu “hədiyyə”ni NATO üzvü olan ölkəyə vermək istəməyəcək. Çox güman ki, Rusiya Qoşulmama Hərəkatının üzvü olan ölkəyə üstünlük verəcək”.
Eyni mövqedə olanlar hesab edir ki, Azərbaycanın vasitəçiliyi müəyyən nəticələrə gətirib çıxara bilər. Sabiq xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov bu xüsusda “modern.az” portalına erdiyi şərhdə bildirib ki, Ukrayna ilə Rusiya vasitəçilik üçün xahiş etsə, Azərbaycan hər cür şərait yarada bilər: “Elə prezidentin İtaliyada səfəri zamanı Rusiya-Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı çıxşını xoşniyyət kimi qəbul etmək lazımdır. Azərbaycan həm Ukrayna, həm də Rusiya ilə sıx əlaqədədir. Buna görə də əlbəttə ki, Ukrayna ilə Rusiya vasitəçilik üçün xahiş etsə, Azərbaycan hər cür şərait yarada bilər. İlk növbədə Rusiya ilə Ukrayna qərar qəbul etməlidir. Yenə deyirəm ki, onlar aralarında vasitəçi olmağımızı xahiş etsələr, təbii ki, Azərbaycan bunu qəbul edəcək və əməkdaşlıq quracaq. Ölkələr özləri qərar verməlidirlər. Adətən ABŞ-ın, Avropa İttifaqının vasitəçi olması istənilir. Amma Rusiyanın ABŞ-la Avropa İttifaqının vasitəçi olmasını istəyəcəyinə inanmıram. Çünki onların Qərblə o qədər də araları yoxdur". Xatırladaq ki, istər Rusiya, istərsə də Ukrayna Azərbaycanın vacib iqtisadi tərəfdaşlarıdır. Müharibə adıçəkilən hər iki ölkənin iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərib. Ukrayna tərəfdən xarici ticarətlə bağlı əsas problem dağıntılardan qaynaqlanır. Rusiyanın yalnız hərbi deyil, mülki infrastruktura da zərər vurması Ukraynada iqtisadi fəaliyyəti çətinləşdirir. Rusiya tərəfdə isə xarici ticarətə problem törədən əsas məsələ sanksiyalarla bağlıdır. Bu sanksiyalar üzündən Rusiya bəzi məhsulların satışını məhdudlaşdırıb. Rusiyanın beynəlxalq ödəniş sistemlərindən kənarlaşdırılması ticarət əlaqələrinə əlavə çətinliklər törədir. Qeyd edildiyi kimi, həm Rusiya, həm də Ukrayna Azərbaycanın xarici ticarət əlaqələrində ön sıralarda olan ölkələr arasındadır. Onu da qeyd edək ki, Rusiya enerji resurslarının Ukrayna üzərindən Avropaya nəqli ilə bağlı rəsmi Kiyev və Kreml arasında qüvvədə olan müqavilənin müddəti bu ilin sonunda yekunlaşacaq. Yəni növbəti ilin əvvəlindən etibarən Avropa ölkələri Ukraynadan keçən boru kəməri ilə Rusiyadan təbii qaz idxal edə bilməyəcəklər. Bu hal Avropa məkanında olduqca ciddi narahatlıq yaratmağa başlayıb. Azərbaycanın bu məsələnin həllində ən etibarlı vasitəçi ölkə kimi çıxış etməsi mümkündür. Bu xüsusda prezident İlham Əliyev Beynəlxalq Çernobbio Forumunda “Yeni geosiyasi şəraitdə Azərbaycanın rolu” adlı sessiyada çıxışı zamanı bildirib: “Ukrayna ərazisində qazın tranzitinin davam etdirilməsi ilə bağlı Rusiya, Ukrayna və Avropa təsisatları tərəfindən bizə müraciət edildi. Bir neçə aydır ki, biz ümumi məxrəcə gəlmək üçün böyük səylər göstəririk. Məlumdur ki, bu tranzit dayanarsa, - bu isə dekabr ayına təsadüf edəcək, - bir neçə Avropa İttifaqı ölkəsi təbii qazın fiziki əlçatanlığı ilə bağlı ciddi çətinliklərlə üzləşəcək. Biz, sadəcə, həmin ölkələri və Ukraynanı dəstəkləmək istəyirik. Çünki qazın tranziti dayandığı halda Ukraynanın qazpaylayıcı sistemi tamamilə iflic olacaqdır.
Bizdə müəyyən nikbinlik var. Çünki biz bu kontekstdə hər iki ölkə ilə təmasdayıq və görürük ki, ciddi irəliləyiş üçün zəmin var. Ancaq tərəfimdən təfərrüatların açıqlanması erkən olar. Burada uğura nail ola bilsək, zənnimcə biz bütün regionu viran edən bu müharibəyə son qoymaq üçün əlavə addımlar ata bilərik”.
Ramil QULİYEV
