Bakı-İrəvan danışıqlarında "inanılmaz irəliləyiş" - həqiqət, ya ABŞ-ın blefi?..
Abutalıb Səmədov: “Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqlarında inanılmaz irəliləyişlərin olması barədə deyilənlər, təbiidir ki, həqiqətə uyğun deyil”
Azərbaycan və Ermənistan sülh danışıqlarında inanılmaz irəliləyiş əldə ediblər və uzun bir yol keçiblər. Bu barədə ABŞ Dövlət Departamentinin sözçüsü Metyu Miller brifinq zamanı bildirib.
"Bu iki ölkə arasında sülh sazişi bu ölkələr və region üçün, regionda sülh, sabitlik və təhlükəsizlik üçün çox önəmli olacaq. Biz sazişin mümkün olduğunu düşünürük, lakin bunun üçün hər iki tərəfdən çətin seçimlər və çətin kompromislər tələb olunacaq. Ona görə də biz onları bu son fikir ayrılıqlarını həll etməyə və razılığa gəlməyə təşviq etməyə davam edəcəyik", - deyə o qeyd edib.
Məlum olduğu kimi, Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri iyulun 10-da NATO-nun 75 illiyinə həsr olunmuş sammit çərçivəsində görüşüblər.
Azərbaycanın xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və onun erməni həmkarı sülh sazişi üzərində işi davam etdirmək barədə razılığa gəliblər.
Tərəflər Azərbaycan və Ermənistanın tarixi sülh sazişinin bağlanması və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması istiqamətində əldə etdiyi irəliləyişləri qeyd edib və bu istiqamətdə işi davam etdirmək barədə razılığa gəliblər.
Doğrudan da danışıqlarda inanılmaz irəliləyişlər var, yoxsa ABŞ-ın vasitəçilik səylərinin guya çox böyük nəticə verdiyi barədə rəy yaratmaq diplomatiyasıdır?
“Bu, ABŞ hakimiyyətinin seçkiqabağı kampaniyasında istifadə etməyə çalışdığı bir məsələdir”
“Alyans” Strateji Araşdırmalar Mərkəzinin sədri, siyasi ekspert Abutalıb Səmədov “Bakı-Xəbər”ə şərhində “Azərbaycan və Ermənistan sülh danışıqlarında inanılmaz irəliləyişlərin olması barədə deyilənlər, təbiidir ki, həqiqətə uyğun deyil. Çünki bir neçə məsələ uzun müddətdir qalıb. Bu məsələlər hələ də həll olunmayıbsa, irəliləyiş nədən ibarətdir? Məlumdur ki, Ermənistan Almatıda keçirilən danışıqların ilk günündə Qranada prinsipləri barədə bəyanat verdi və Ermənistanın xarici işlər naziri sazişin həmin prinsipləri gözləməklə imzalanacağına inandığını söylədi. Bu da uzun müddətdir Azərbaycanla Ermənistan arasında anlaşılmazlığa gətirib çıxarıb. Yəni elə məsələlər var ki, burda təkid etmək, israr etmək, təbiidir ki, danışıqlara mane olur. Söhbət nədən gedir? Birincisi, Ermənistan tələb edir ki, dövlətlərin bir-birinin ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyini bəyan etməsi kifayət deyil, ərazinin nə qədər kavadratkilometr olduğu da yazılmalıdır. Azərbaycanın mövqeyi ondan ibarətdir ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında, xüsusən də dağlıq ərazilərdə inzibati sərhədlər belə yoxdur, onlar müəyyənləşdirilməlidir. Nə qədər ki, sərhədlər dəqiq müəyyənləşməyib, delimitasiya və demarkasiya işləri aparılamayıb, dəqiq rəqəm göstərmək yanlışdır. İkinci məsələ xəritələrlə bağlıdır. Ermənistan 1975-ci il xəritəsini deyirdi, sonra Qranadada qəbul olunan bəyanatda “son illərin xəritələri” ifadəsi əks olundu. Ancaq məlumdur ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında artıq delimitasiya və demarkasiya işləri müəyyən ərazilərdə aparılır və bu zaman 1969-cu ilin və 1976-cı ilin xəritələrindən istifadə olunur. Digər ərazilərdə ola bilər başqa xəritələr əsas götürülsün. Yəni burda təkid etmək, israr etmək, konkret ilin xəritələri əsasında aparılmalıdır demək, təbii ki, yanlışdır. Bunu son delimitasiya və demarkasiya işləri də göstərdi. Nəhayət üçüncü məsələ, Ermənistan kommunikasiyaların açılmasının dövlətlərin suverenliyi, yurisdiksiyası, bərabərlik və qarşılıqlılıq prinsipi əsasında həyata keçirlməsini tələb edir. Yəni Naxçıvandan Azərbaycana gələn kommunikasiya ilə Ermənistandan Orta Asiyaya gedən kommunikasiyanın eyni statusa malik olmasını tələb edir. Bu da 10 noyabr bəyanatına ziddir”-deyə bildirdi.
A.Səmədovun bildirdiyinə görə, çünki bəyanatda açıq şəkildə yazılıb ki, Naxçıvan-Azərbaycan yolu, dəhliz açılarkən maneəsiz hərəkət əsas götürülməlidir. Burda Ermənistanın hələ güzəştə getmək istəmədiyini deyən A.Səmədov bildirdi ki, Azərbaycan Kalininqrad modelini təklif edir. O bildirdi ki, nəhayət sonuncu ciddi problem Ermənistan konstitutsiyası ilə bağlıdır. Ermənistan konstitutsiyasının dəyişməli olduğunu vurğulayan müsahibimiz qeyd etdi ki, Azərbaycana qarşı olan ərazi iddiaları ordan çıxarılmalıdır. “Ermənistan bəhanə edir ki, əhali bunu qəbul etməyə, referendumu Paşinyan hökuməti uduza bilər və bu da problemlər yaradar. Ancaq Ermənistan konstitutsiyasına görə, preambulanın dəyişdirilməsi üçün referenduma ehtiyac yoxdur. Bunu Ermənistan parlamenti 3-də 2 səs çoxluğu ilə qəbul edə bilər və Ermənistan hakimiyyətinin də 3-də 2 səs çoxluğu mövcuddur. Yəni əslinə qalsa, burda heç bir referenduma ehtiyac da yoxdur. Sadəcə olaraq, Paşinyan hökuməti öz üzərinə məsuliyyət götürmək istəmir. Əhali ilə işləmək istəmirsə bu onun problemidir. Azərbaycan anlatmağa çalışır, bir tərəfdən sən Qarabağı öz ərazin elan edirsən, o biri tərəfdən də bəyan edirsən ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü Qarabağ da daxil olmaqla tanıyıram. Burda çox ciddi ziddiyyətlər var. Gələcəkdə bu saziş parlamentdə təsdiq olunarkən ciddi problemlər yarana bilər. Yəni saziş təsdiq olunmaya bilər. Çox təəssüf ki, nə Ermənistana, nə də özümüzün bəzi müxalifətçilərimizə bunları anlada bilməmişik. Ancaq bütün hallarda konstitusiya dəyişməlidir, bunun üçün də referenduma getməyə də ehtiyac yoxdur. Hətta getməyə ehtiyac olsa da əhali ilə işləmək lazımdır, başqa bir variant yoxdur. Çünki sülh sazişi imzalanandan sonra o saziş parlamentdə təsdiq olunmalıdır. Yoxsa qüvvəyə minməyəcək. Təsdiq olunması üçün Konstitusiya Məhkəməsi rəy verməlidir. Bu sazişə Konstitutsiya Məhkəməsi necə rəy verəcək? Onun Ermənistan konstitusiyasına uyğun olduğunu necə əsaslandıracaq? Bütün bunları düşünmək lazımdır. Sazişi tezbazar imzalamaqla sülhə nail olmaq, təbiidir ki, mümkünsüzdür. Belə bir çətinliklər var. Bu baxımdan nə qədər ABŞ bəyan etsə də ki, inanılmaz irəliləyişlər var, bu yalnız ABŞ-ın danışıqlarda uğurlarını qabartmağa xidmət edə bilər. Ola bilsin, bu, Baydenin seçkiqabağı kampaniyasında bu amildən istifadə etmək üçündür. Heç bir ciddi irəliləyiş yoxdur. Ciddi irəliləyişlərin olması üçün Ermənistana təzyiq göstərilməlidir. Hələlik bu hiss olunmur. Bu səbəbdən Bakı-İrəvan danışıqlarında inanılmaz irəliləyiş barədə verilən bəyanat həqiqətə qətiyyən uyğun deyil. Bu, ABŞ hakimiyyətinin seçkiqabağı kampaniyasında istifadə etməyə çalışdığı bir məsələdir”-deyə A.Səmədov vurğuladı.
İradə SARIYEVA
