ARDNF tərəfindən maliyyələşdirilən layihələrin ölkə iqtisadiyyatına töhfəsi misilsizdir...
Vətənimiz Azərbaycan təsadüfən “Odlar diyarı” adlandırılımır. Tarixən neft, qaz kimi təbii sərvətləri bağrında bəsləyən ana yurdumuz dünyanın ən zəngin ölkələrindən biri kimi diqqət mərkəzində olub. Azərbaycan bu gün də öz iqtisadi əzəməti ilə regionun lider ölkəsinə çevrilib. Bu gün Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas hissəsini neft resursunun təşkil etdiyi məlumdur. Əlbəttə, neftdən gələn gəlirlərin səmərəli idarə olunması da əsas məsələlərdən biridir.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin 9 dekabr 1999-cu il tarixli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondu (ARDNF) təsis edilib.
Suveren fondun məqsəd və vəzifələri sırasına ölkədə makroiqtisadi sabitliyin qorunması, maliyyə-vergi intizamının təmin edilməsi, neft gəlirlərindən asılılığın azaldılması və qeyri-neft sektorunun inkişafının təmin edilməsi də daxildir.
ARNDF tərəfindən maliyyələşdirilən layihələrin ölkə iqtisadiyyatına töhfəsi nədir?
1999-cu ildən bəri ARNDF tərəfindən ölkəmizin həyatı ilə bağlı bir sıra layihələr maliyyələşdirilib və bu layihələrin ölkə iqtisadiyyatına böyük faydaları olub.
ARDNF-nin maliyyələşdirilməsini həyata keçirdiyi layihələrin bir neçəsini qeyd etmək istəyirik.
Belə ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan Əsas İxrac Boru Kəməri layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi (tamamlanıb), Ermənistan-Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində öz doğma yurdlarından didərgin düşmüş qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin sosial-məişət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və məskunlaşdırılması problemlərinin həlli layihəsi, Oğuz-Qəbələ zonasından Bakı şəhərinə su kəmərinin çəkilməsi" layihəsi (tamamlanıb), "Samur-Abşeron kanalının rekonstruksiya edilməsi" layihəsi, Dövlət İnvestisiya Şirkətinin Nizamnamə kapitalının maliyyələşdirilməsi (tamamlanıb), Bakı-Tbilisi-Qars layihəsinin maliyyələşdirilməsi, "2007–2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı"nın maliyyələşdirilməsi (tamamlanıb), "Cənub Qaz Dəhlizi" QSC-nin nizamnamə kapitalında dövlətin iştirak payının maliyyələşdirilməsi, Türkiyə Respublikasında "Star" neft emalı kompleksinin tikintisi layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi, Xəzər dənizində yeni, müasir, üzən qazma qurğusunun tikintisi layihəsində Azərbaycan Respublikasının iştirak payının maliyyələşdirilməsi (tamamlanıb) Fond tərəfindən həyata keçirilib.
Dövlət Neft Fonunun maliyələşdirdiyi layihələr Azərbaycan cəmiyyəti üçün kifayət qədər vacib layihələrdir. Bu layihələr əsasən sosial-iqtisadi sahələrlə bağlıdır.
Əgər Dövlət Neft Fondu olmasaydı biz Birinci Qarabağ müharibəsində öz doğma yurdlarından didərgin düşmüş qaçqın və məcburi köçkün ailələrinin sosial-məişət vəziyyətinin yaxşılaşdırılması və məskunlaşdırılması problemlərinin həlli sahəsində ciddi çətnliklə üzləşərdik, bəlkə də xarici donor fondlara müraciət edərdik. Əlbəttə, bu da onlardan aslı qalmağımız demək idi. Amma Fondun varlığı bizi bu problemə düşməkdən xilas etdi və fondun maliyyə imkanları hesabına onlar üçün minlərlə evlər tikildi, şəraitləri yaxşılaşdırıldı. Eləcə də Bakının su təminatı ilə bağlı Fondun oynadığı rol misilsizdir. Fondun dəstəyi ilə Oğuz-Qəbələ zonasından Bakı şəhərinə su kəməri çəkildi. Tarixdə ikinci dəfə idi ki, Bakıya bu miqyasda su kəməri çəkilirdi. Özü də bu, Şollar su kəmərindən bir neçə dəfə böyük su ötürücülük qabiliyyətinə malik kəmərdir.
Ekspert Akif Nəsirli bildirir ki, Dövlət Neft Fondunun maliyyəşdirdiyi layihələrin ölkə iqtisadiyyatın sabitliyinin təmin olunmasına və inkişafına töhfəsi böyükdür.
Fondun maliyələşdirdiyi layihələr sırasında təhsil layihələrinin maliyyələşdirilməsi də əsas yer tutur. “Bilirsiz ki, Azərbaycana dünyanın brend universitetlərində təhsil almış müxtəlif sahələr üzrə çoxlu sayda mütəxəssis lazımdır. Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun digər layihəsi ilə Azərbaycan vətəndaşları olan gənclərin xaricdə təhsil alması maliyyələşdirilir. Yəni dövlət hesabına xaricdə təhsil alan tələbələrin sayı ildən-ilə artır. Ölkəyə lazım olan intellektual, yüksək səviyyəli mütəxəssislərin yetişdirilməsinə Fond önəmli dəstək verir, onların təhsilini əsaslı şəkildə maliyyələşdirir”.
Gənclərin xarici ölkələrin nüfuzlu ali təhsil müəssisələrində təhsil almalarına dair 2022–2026-cı illər üçün Dövlət Proqramının maliyyələşdirilməsi işi də Fond tərəfindən həyata keçirilir. Ekspertin də dediyi kimi, son 25 ildə Neft Fondu dövlət xətti ilə xaricdə təhsil alan tələbələrə böyük dəstək verir.
Hər il dövlət büdcəsinin ən azı 30-35 faizi Dövlət Neft Fondundan maliyyələşdirilir. Bu il təxminən 13 milyard manat Azərbaycan dövlət büdcəsinə Neft Fondundan transfertlər olub. Ötən illəri də nəzərə alıb deyə bilərik ki, bu transfertlər artıq ənənəyə çevrilib. Bu da Azərbaycanı Cənubi Qafqaz ölkələri arasında ən böyük dövlət büdcəsi olan ölkəyə çevirib. Biz dövlət büdcəsinin həcminə görə Gürcüstandan da, Ermənistandan da öndəyik. Bunu da bizim üçün təmin edən Dövlət Neft Fondudur. Məhz Fondun gəlirlərindən edilən transfertlər hesabına dövlət büdcəmiz genişlənir, böyürür.
İqtisadi müstəqilliyimizin təmin edilməsində neftdən gələn gəlirlərin rolu böyükdür
Əgər Neft Fondunun gəlirləri, transfertləri olmasa idi, Azərbaycanın dövlət büdcəsi Gürcüstanın dövlət büdcəsindən geri qala bilərdi. Çünki həm Ermənistana, həm də Gürücüstana bütün dünyanın, o cümlədən də Qərbin və ABŞ-ın donor təşkilatları tərəfənindən böyük maliyyə yardımları edilir. Dövlət Neft Fonduna görə bizim o təşkilatların yardımlarına ehtiyacımız olmur. Bizim öz hesabımıza itqisadi inkişafa nail olmağımız da siyasi və iqtisadi müstəqilliyimizin əsas şərtlərindən biridir. Məhz iqtisadi müstəqilliyimizin təmin edilməsində neftdən gələn gəlirlərin rolu böyükdür. Vəsaitlərin müxtəlif layihələr əsasında ölkə iqtisadiyyatına yönəldilməsi nəticəsində səmərəli nəticələr əldə olunduğu göz qabağındadır.
Ekspert Akif Nəsirlinin bir fikrinə də diqqət yetirək: “Qərb dünyası, ABŞ və onların nəzarətində olan donor təşkilatlar qonşu ölkələrə hər cür maddi yardımlar göstərir. Bilirdsiz ki, Qərbin və ABŞ-n bizə yönəlik siyasəti heç də bizi razı sala bilmir. Biz bu gün onların yardımına ehtiyac duymuruq. ABŞ-ın 907-ci Düzəlişi aradan qaldırması məsələsi bizim üçün iqtisadi, maliyyə deyil, mənəvi məsələdir. Bu mənada ki, biz 907-ci Düzəlişə uyğun gələn ölkə deyilik. Məhz buna görə Azərbaycan diplomatiyası uzun illər bu istiqamətdə çalışırdı. Orda söhbət 15-20 milyon dollar vəsaitin alınmasından getmirdi, bu sırf siyasi, diplomatik, mənəvi məsələ idi. Buna nail oldular. Düzdür, onun maliyyə tərəfi bizim üşün önəmli deyildi”.
Azad ərazilərə töhfəsi...
İşğaldan azad edilən ərazilərimizdə hazırda həyata keçirilən bərpa-quruculuq işlərində də Dövlət Neft Fondunun dolayısı ilə və birbaşa iştirakı mövcvuddur. O istiqamətdə də müxtəlif layihələr icra edilir. Bir sözlə, Fond iqtisadi, sosial həyatımızın hər nöqtəsində dəstəkverici qüvvə olaraq mövcuddur.
Bütün bunlarla yanaşı əsas ixrac boru kəməri-Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəmərinin tikintisi Dövlət Neft Fonunun maliyyə resursları hesabına gerçəkləşdirlib. Bu boru kəməri vasitəsilə gündəlik olaraq 500 min barrel Azərbaycan nefti Avropa tərəfdaşlarına çatdırılır. Bu, ölkənin əsas gəlir mənbəyi olan neft ixracında müstəsna rola malik olan ən böyük kəmərdir. Bu kəmərlə həm də Qazaxıstan neftinin ixracı həyata keçirilir ki, Azərbaycan dövləti bu ixracdan da öz mənfəətini götürür. Yəni perspektivli bir boru kəməri layihəsinin tikintisində Azərbaycanın payının maliyyələşdirilməsi Dövlət Neft Fondunun üzərinə düşmüşdü.
Dövlət Neft Fondu Bakı-Tbilisi-Qars dəmir yolunun tikintisində Azərbaycanın payını da maliyyələşdirib. Bu layihə yalnız Xəzər sahillərindən Qarsa qədər olan dəmir yolu deyil, əslində, bu dəmir yolu Şərqdən Qərbə uzanan dəmir yolu şəbəkəsinin, daha doğrusu, keçmiş “İpək yolunun” Qafqazdan keçən vacib hissəsidir. Bu, Türkiyənin Qars şəhəri ilə Bakı şəhəri arasında bir körpü rolunu oynayır. Əslində tikintisi bir neçə il davam edən bu layihə Şanxayla Brüsseli birləşdirən böyük dəmir yolu dəhlizinin bir hissəsi idi. Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan Dövlət Neft Fondu Gürcüstanın payının maliyyələşdirilməsi üçün bu ölkəyə 0 faizlə kredit verdi. Gürcüstana əl tutub kömək göstərildi ki, bu dəmir yolu layihəsi qısa müddətdə başa çatsın. Bu da həm yerli, həm də beynəlxalq səmərəyə malik layihə idi.
Bildirək ki, Azərbaycanın Cənub Qaz Dəhlizi QSC-nin nizamnamə kapitalının ödəniməsi də Dövlət Neft Fondundan köçürülən vəsaitin hesabına maliyyələşdirilib. Bununla yanaşı, Azərbaycan İnvestisiya Fondunun nizamnamə kapitalı Dövlət Neft Fondunun maliyyəsi hesabına maliyyələşdirilib ki, bu da Azərbaycan cəmiyyəti, Azərbaycan dövləti üçün önəmli layihələrdir. Yəni zamanında Neft Fondu ulu öndərin Fərmanı ilə yaradılmaydı biz iqtisadi inkişafımızda önəmli yerə malik olan bu qədər layihənin maliyyələşdirilməsini ya həyata keçirə bilməzdik, ya da beynəlxalq kreditlər hesabına həyata keçirərdik və bu borcu da faiz dərəcələri ilə birgə qaytarmaq kimi çətinliklə üzləşərdik. Amma Neft Fondu ölkə iqtisadiyyatı üçün önəmli layihələri təmənnasız olaraq maliyyələşdirir.
Türkiyədə "Star" neft emalı kompleksinin tikintisi layihəsində Azərbaycanın iştirak payının maliyyələşdirilməsi işini də Dövlət Neft Fondu həyata keçirir. Fond həmçinin Xəzər dənizində yeni, müasir üzən qazma qurğusunun tikinti layihəsində Azərbaycannın iştirak payının maliyyələşdirilməsini həyata keçirir.
Yarandığı gündən indiyə qədər keçən 25 ildə Dövlət Neft Fondu ölkə iqtisadiyyatının bütün istiqamətlərdə inkişafına böyük təkan verib. Həyatımızın, cəmiyyətimizin hər nöqtəsində yeri və rolu olan Dövlət Neft Fondunun neftdən əldə olunan gəlirlərin səmərəli xərclənməsi, insanların rifahının, iqtisadi durumlarının dirçəldilməsi istiqamətinə yönəltməsi qeyd olunmalıdır. Fondun məqsəd və vəzifələrindən biri ölkənin sosial-iqtisadi tərəqqisi naminə mühüm ümummilli layihələrin maliyyələşdirilməsidir ki, biz bunu bütün aidiyyəti istiqamətlərdə görürük. Dövlət Neft Fondu iqtisadi inkişafımızın rəhnidir və iqtisadiyyatımızla bağlı layihələrin həyata keçirilməsində oynadığı rol əvəzsizdir...
İradə SARIYEVA
Yazı “ARDNF-nin yaradılmasının 25-ci ildönümü münasibətiləmünasibətilə“Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun makroiqtisadi sabitliyin təminatında və ölkə iqtisadiyyatının inkişafında rolu”mövzusunda keçirdiyi müsabiqəyə təqdim olunur”.
