Bakı və İrəvanı barışdıran "Vaşinqton formatı" da belə getdi, təəssüf... - Aydın QULİYEV yazır...

Azərbaycan-Ermənistan sülh prosesinin vasitəçilərindən biri olaraq qəbul edilən şərti "Vaşinqton formatı" da belə getdi... Bunu “Bakı-Xəbər” Media Qrupunun rəhbəri, politoloq Aydın Quliyev öz Facebook səhifəsində yazıb.

A.Quliyev daha sonra yazır:

- Hadisələrin ardıcıllığına bir də baxaq...

Vətən müharibəsindən sonra ilk olaraq Minsk Qrupu və onun bədnam şöhrətli həmsədrlər institutu özünü "yox etdi". Onun özünün görməli olduğu işi 30 il gecikdirəndən sonra daha nə baş verməli idi? Özü özünü yox gününə qoydu və Azərbaycan Prezidenti tam haqq və məntiqlə onların üzlərinə qarşı "Sizi kim dəvət edib" deyərək onlardan imtina etdi.

Həmsədrlər bununla çətin olsa da barışdılar. ABŞ və Fransa Rusiyanı həmsədr olaraq öz yanlarından qovdular. Guya Rusiyanı qovandan sonra Azərbaycan onları iki həmsədr kimi qəbul edərək işləyəcəkdi... Rusiya da onlardan imtina etdi və keçmiş həmsədrin adını dəyişərək "Putinin Qafqaz normallaşması üzrə xüsusi nümayəndəsi" qoydu. ABŞ və Fransa da bu cür etdilər. Beləliklə, dəfn edilmiş həmsədrlərdən sonra bir müddət ABŞ və Rusiyanın "xüsusi nümayəndələrinin" regionumuza gediş-gəliş dövrü başladı.

ABŞ Dövlət katibinin vasitəçiliyi ilə bir neçə dəfə Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin iştirakı ilə görüşlər keçirildi. Formal olaraq normallaşmanın Vaşinqton formatı deyilən platforma yarandı. Gümanlar var idi ki, Moskva və Brüssel formatlarının bir-birini qəti həzm etmədiyi şəraitdə Vaşinqton formatı məqbul orta variant kimi uğur qazana bilər. Ancaq bilmədi...

Fransanın açıq-aşkar ermənipərəst mövqe tutması onu Cənubi Qafqaz prosesləri üçün tam yararsız və ziyanlı oyunçuya çevirdi. Üstəlik Makronun özünü "yuyulmamış qaşıq kimi ortaya atmaq" cəhdləri Brüssel formatına da mənfi təsir etdi. Avropa İttifaqının rəhbərliyi Azərbaycana və Ermənistana nünasibətdə getdikcə Fransaya oxşamaq kursu tutdu və nəhayət "Brüssel formatı, Paris, Mişel və Makron" bir-birinə qarışaraq vasitəçi kimi rollarını tam itirdilər. Hədsiz ermənipərəst davrandığı üçün 5 oktyabrda Makronun Qranada görüşündə iştirakına Azərbaycan Prezidenti haqlı olaraq etiraz etdi. Oktyabrın sonlarında isə Avropa İttifaqının ifrat ermənipərəst siyasəti ucbatından Azərbaycan Brüssel görüşündən də imtina etdi.

Son həftələrdə ABŞ və Fransa erməni revanşizmini dəstəkləməkdə demək olar ki, eyni mövqeyə çıxdılar. Fransa Ermənistana hərbi texnika verdi, Avropa İttifaqı "Ermənistanı gücləndirməliyik" bəyanatı verdi. Nəhayət, Qərbin təcavüzkar Ermənistanın yanında ədalətsiz şəkildə yer tutmaq kursuna son açıq imzanı ABŞ Dövlət Departamenti atdı.

İlyarım əvvəl Azərbaycanla Ermənistanın vasitəçilərsiz, birbaşa dialoqunu prioritet kimi önə çəkən ABŞ birtərəfli olaraq Ermənistanı dəstəklədi. Dövlət katibinin köməkçisi Brayn Qarabağda rus sülhməramlılarına alternativ təklif etdi, dedi ki, onlar getsin, biz və Avropa Azərbaycan və Ermənistan üçün sülhməramlıların alternativi ola bilərik. Tək bu olsaydı, Vaşinqton formatını bitmiş saymaq olmazdı. Ancaq dalı daha ifrat formada gəldi.

Konqresdəki 15 noyabr müzakirələrində açıq deyildi ki...

1. Biz 19 sentyabrdan sonra Azərbaycanla heç nəyin normal olmayacağını açıq demişdik. Antiterror tədbirləri nəzərdə tutulur. O tədbirlər ki, 10 min qanunsuz erməni döyüşçüsünün torpaqlarımızdan çıxarılması və suverenliyimizin tam bərpası ilə nəticələnmişdi. Deməli, Azərbaycanın suverenliyinin bərpasını qəbul edə bilmədilər. Onlara yarımsuveren Azərbaycan lazım imiş və ya mesaj verirlər ki, "hər şeyin normal olmasını istəsəydiniz, öz suverenliyinizin bir hissəsini ermənilərə verməli idiniz". Məntiq harada qaldı bəs?..

2. Azərbaycan sülh prosesində əhəmiyyətli tərəqqi etməyincə, 907-ci düzəliş dondurulmayacaq. 2001-ci ildə barmaqları Əfqanıstanda məngənəyə sıxılanda Azərbaycan lazım idi və dərhal Buş 907-ci düzəlişi dondurdu. O vaxtdan düz 21 il idi ki, hər il 907-ni dondururlar. Ancaq bu il hamı gözləyirdi, ənənə pozuldu və 907-nin dondurulmayacağı bəyan edildi. 907-ci düzəliş 907-ci dirənişə çevrildi. Azərbaycana təzyiq edilir ki, sülh prosesində bizə tərəqqi verin. Guya sülh prosesini tormozlayan Azərbaycan imiş, Ermənistanın guya günahı yox imiş və sair. Azərbaycanın sentyabrda təqdim etdiyi 5-ci sülh sazişi layihəsinə Ermənistanın düz 2 aydır susmağını "yada salmadılar". Belə ədalət olur?!..

3. Güc yolu ilə və ya İranın iştirakı ilə açılan dəhlizlərə reaksiyamız kəskin olacaq. Bəs Ermənistan düz 3 ildir imzalanmış bəyannamənin dəhlizə aid hissəsini də digərləri kimi icra etmək istəmirsə, Azərbaycan nə etməli idi? Naxçıvanlıların gözəl bir məsəli var: "Bəlkə sən bostanını pozmaq istəmirsən, mən peşaramdan qalmalıyam?!". Naxçıvan oturub gözləməlidir ki, Ermənistanın olmayan "insafı və vicdanı nə vaxtsa hərəkətə gələcək"?!.. İranın iştirakı ilə Naxçıvana dəhliz ideyası bu şəraitdə yarandı və Azərbaycanın suveren haqqıdır. Gələk "güc yolu ilə dəhliz" məsələsinə... Bu da Azərbaycana guya hədə-qorxu dolu mesajdır - "baxın haaa, Zəngəzur dəhlizini güclə açmaq fikrinə düşməyəsiniz, reaksiyamız kəskin olar"...

4. Dedi ki, Mərkəzi Asiya ölkələri öz ixracları üçün yeni dəhlizlər axtarırlar. Bu dəhlizlər Azərbaycandan Ermənistana, Azərbaycandan Gürcüstana və Türkiyəyə ola bilər. Bu sırada Zəngəzur dəhlizinin ünvanı görünməz edilir. Çünki axı bunu Ermənistan da istəmir və baş nazir Paşinyan Zəngəzur dəhlizinə guya alternativ olaraq "Sülh kəsişməsi" platformasını irəli sürüb. Yəni Qars-Gümrü dəmiryolu açılsın, Şimal-Cənub dəhlizinin Ermənistandan keçən qolu açılsın, Ermənistan Azərbaycanın üzərindən İrana, Rusiyaya, Mərkəzi Asiyaya və hətta Xəzər dənizinə çıxış əldə etsin, təki Zəngəzur dəhlizi açılmasın. Erməni layihəsini cənab Brayn necə də "gözəl icra edir"?!..

Bütün bunlar heç cür sülhə gəlməyən, silahlanan Ermənistanın əlinə oynamaq deməkdir. Əsas məqsədin revanşistləri həvəsləndirməkdən ibarət olması ortadadır.

30 il erməni separatizminə dəstək verdilər, indi də erməni revanşizminə dəstək verirlər. Azərbaycanla Ermənistanın münasibətlərini normallaşdırmaq iddiasında olan "Vaşinqton formatı" daha heç bir uğur qazana bilməz...

Tahir TAĞIYEV