Ukrayna çox ağır durumda - Qərbli müttəfiqlərin xəyanəti...

Son günlərdə Rusiya-Ukrayna savaşının gedişində təşəbbüsü yenidən rusların ələ aldığına dair gələn məlumatların sayı artmaqdadır. Bunun ümdə səbəblərindən biri Qərbin tədricən Ukraynanın arxasından geri çəkilməsidir. 

Digər tərəfdən, Rusiyaya qarşı mübarizədə Qərb taktikası da özünü doğrultmur.

Ukrayna Milli Təhlükəsizlik və Müdafiə Şurasının katibi Oliksiy Danilov bunlar fonunda NATO-nun hərbi təlimatlarının işləmədiyini bildirib. O, rəsmi Kiyevin əks-hücum üçün bəslədiyi ümidlərin özünü doğrultmadığını söyləyib: “Həddindən artıq optimizm Kiyevin səhvidir. ABŞ-dan yardımın gecikməsi isə faciəvi deyil. Heç olmasa müəyyən qədər hərbi maliyyənin gələcəyinə ümid edirəm”. Amma reallıq fərqli mənzərə yaradır. Bu barədə danışmazdan öncə qeyd edək ki, Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargah rəisi general Valeri Zalujnı hələ oktyabr ayında “The Economist” dərgisinə müsahibəsində cəbhədə “tez və gözəl” sıçrayışların olmayacağını,  müharibənin çıxılmaz duruma gəlib çatdığını demişdi. Onun bu sözləri Kiyevdə birmənalı qarşılanmamış, Qərbdə isə Ukraynaya hərbi və iqtisadi yardımlarla bağlı narahatlığı bir az da artırmışdı. Hətta prezident Volodimir Zelenski Zalujnının sözlərinə etiraz edərək müharibənin çıxılmaz durumda olmadığını deyib. Ancaq dekabrın 1-də o, savaşın yeni mərhələyə daxil olduğunu bildirib. Bunu adi ukraynalı əsgərlər də bildirir. Onlardan biri olan Maksim adlı 28 yaşlı əsgər “Free Europe” radiosuna bildirir ki, Donbas yaxınlığındakı Ukrayna mövqeləri Rusiyanın tammiqyaslı hücumuna daha çox məruz qalır: “Bu durumda Avdeyevka rusların əlinə keçə bilər”. Avdeyevkanın itirilməsi prezident seçkiləri ərəfəsində Putinə simvolik qələbə hədiyyə etmək demək olardı. Bu, Ukraynanı müdafiəsinin mühüm bir elementindən də məhrum qoyardı. ABŞ və Avropada Ukraynaya dəstəyin sürdürülməsinə qarşı çıxan skeptiklərin öz arqumentlərini gücləndirməsi də bir yandan öz işini görür. Ukraynada yeni müharibə strategiyasına dair söz-söhbətin artmasının bir səbəbi də budur. Burada xatırladaq ki, ötən ay Zelenski Donbasda, eləcə də Rusiya və Belarusla sərhədlərdə əsas müdafiə xətlərinin üzərində sürətlə geniş istehkamlar şəbəkəsinin tikintisi ilə bağlı planları açıqlayıb: “Ölkəmizin yetərincə mina və betonu olacaq”. İndi daha çox diqqət Donetsk regionunun Rusiya işğalındakı mərkəzindən şimalda yerləşən Avdeyevkaya yönəlib. Avdeyevkanı qərb səmtindən dövrələyən Oçeretino ərazi icmasının rəhbəri Mikola Kovlenko  deyib ki, yeni müdafiə xətləri üzərində iş artıq irəliləyib. Avdeyevka civarlarında irəliləməyə çalışan Rusiya qoşunları hücumun önündə tank və zirehli piyada maşınlarından yararlanır. Onların bu hücumları, hələ ki, piyadaların, artilleriya və dronların köməyi ilə dəf edilir. Canlı qüvvə problemi ilə üzləşsə də, bu hücumlarda Rusiya qoşunlarının say üstünlüyü var. Avdeyevkaya hücumlar Baxmut istiqamətindəki hücumları yada salır. Bu ərazidən daha şimalda yerləşən Baxmut şəhəri aylarla sürən ağır döyüşlərdən sonra may ayında rusların əlinə keçib. Anton adlı artilleriyaçı sözügedən radioya açıqlamasında Ukrayna topçu birliklərinin geniş yayılmış mərmi qıtlığı ilə üzləşdiyini deyir. Avropa İttifaqı ölkələrinin öz vədini yerinə yetirməsi - gələn ilin yazınadək Ukraynanı bir milyon mərmi ilə təchiz etməsi real görünmür. Digər tərəfdən, Rusiya Şimali Koreyadan aldığı mərmilər və daxili hərbi istehsalı gücləndirməsi sayəsində sursat baxımından öz durumunu xeyli yaxşılaşdırıb. Antonun döyüş yoldaşı, dron operatoru Mikita deyir ki, ukraynalılar dronların tanınması və dron hücumları sahəsindəki üstünlüyünü əldən verib. Onun sözlərinə görə, ruslar Ukrayna ordusunun taktikasını köçürərək sabit dron təchizatını təmin edib və effektiv elektron döyüş birlikləri yaradıb, beləliklə də, döyüş meydanını “mat üçün ümidin az olduğu şahmat taxtası”na döndəriblər. Qərbin vəd etdiyi F-16 döyüş təyyarələri də hələ Ukraynaya verilməyib. Rusiya ön xəttin üzərindəki səmada dominantlığını sürdürməkdədir. Rusiya təyyarələrindən atılan yüksək dəqiqlikli iri bombalar tədricən Donbasın şəhər və kəndlərini yerlə bir edir. Ukrayna hökumətinə bağlı araşdırma qurumu olan Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun təhlilçisi Mikola Byelyeskov qeyd edir: “Problemin özəyi strategiyada deyil, resursların çatışmamasındadır. Biz artıq öyrəndik ki, klassik hücum hər iki tərəfin imkanları xaricindədir, ancaq yeni taktikalar qurula bilər”. Almaniyada fəaliyyət göstərən Kil Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun yeni araşdırmasına görə, Qərb ölkələrinin Ukraynaya yeni vəd etdiyi yardımın həcmi bu ilin avqust-oktyabr aylarında ən aşağı səviyyəsinə enib. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə, az qala, 90 faiz daha az deməkdir. ABŞ prezidenti Co Baydenin Ukraynaya milyardlarla dollarlıq əlavə yardım cəhdləri aylardır dalana dirənib. Daha doğrusu, onun Konqresdən tələb etdiyi 110 milyard dollarlıq yardım paketi – bunun 61 milyardı Ukrayna, qalanı İsrail və digər xərclər üçün nəzərdə tutulub – ötən həftə Senatdan keçməyib. Özlərinin immiqrasiya islahatı ilə bağlı tələblərini irəlilətməyə çalışan respublikaçılar buna imkan verməyiblər. Ağ Ev dekabrın 4-də ötən il ayrılan 45 milyard dollarlıq yardım paketinin bu ayın sonunadək tükənəcəyini bildirib. 2003-2006-cı illərdə ABŞ-ın Ukraynadakı səfiri olmuş, hazırda Vaşinqtonda fəaliyyət göstərən Atlantika Şurasının təhlilçisi Con Hörbst qeyd edir: “Bu, Moskvanın 10 ilə yaxındır sürən savaşının və iki illik iri müdaxiləsinin başlanmasından bəri ən təhlükəli andır. Amerikanın Ukraynaya dəstəyi azalmasa, Ukrayna son nəticədə müharibədən qalib çıxacaq. Bizim yardımımız kəskin azalsa, yaxud yoxa çıxsa, Ukrayna müharibədə yenilmək təhlükəsi ilə üz-üzə qalacaq”. Gələn ilin noyabrında keçiriləcək seçkilər yaxınlaşdıqca ABŞ-da siyasi çəkişmələr daha da kəskinləşə bilər. Bununla yanaşı, Hörbst Konqresin Ukraynaya daha bir yardım paketini təsdiqləməsi ehtimalının 50 faizdən yüksək olduğunu düşünür. Ancaq o və bir çox digər mütəxəssislər bunun Yeni ildən tez baş verməyəcəyini söyləyirlər. Savaşın gedişatı və nəticələri ilə bağlı Putinin Zelenskidən daha az basqı ilə üzləşəcəyi düşünülür. Rusiyalıların çoxu müharibənin bitməsini istəyir, ancaq təhlilçilər deyir ki, Kreml istənilən nəticəni vətəndaşlara qələbə kimi sırıya bilər.

Tahir TAĞIYEV