Neft Fondumuzun xərcləri gəlirlərdən 188 milyon çox olacaq...
Azərbaycanda büdcə xərclərinin gəlirlərindən artıq tərtib edilməsi bir maliyyə strategiyasıdır
Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondunun gələn il üçün gəlirləri 14 milyard 452,5 milyon manat, xərcləri isə 14 milyard 640,2 milyon manat təsdiq edilib.
Bununla bağlı Prezident İlham Əliyev Fərman imzalayıb.
Bu göstəricilər cari illə müqayisədə müvafiq olaraq 19,7 faiz və 13,5 faiz çoxdur.
Xərclər gəlirlərdən 187,7 milyon manat cox nəzərdə tutulub. Bu nə deməkdir? Olmazmı ki, gəlirlər qədər və ya bir qədər az xərc nəzərdə tutulsun? Yeri gəlmişkən biz dövlət büdcəsində də analoji halı müşahidə edirik - gəlirdən daha çox xərc nəzərdə tuturuq... Bu elə belə olmalıdirmı?
Əslində Azərbaycan hökumətinin tərtib etdiyi bünün büdcələrdə adətən xərclər gəlirlərdən çox nəzərdə tutulur. Bunu Azərbaycan hokumətinin "maliyyə strategiyası" da adlandırmaq olar. Amma bu, "Büdcə sistemləri haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunu ilə ziddiyyət təşkil etmir. Yəni qanunda belə bir qadağa nəzərdə tutulmayıb.
Digər tərəfdən, hökumətin tərtib etdiyi dövlət və digər büdcələrdə ixtisar edilə bilən xərclər mövcuddur. Yəqin ki, belə nəzərdə tutulur ki, neftin dünya bazarında qiymətləri büdcə layihəsində olan qiymətlərdən yüksək olarsa, artıq nəzərdə tutulan xərclər onun hesabına örtülə bilər. Yox, əgər neftin dünya bazarında qiymətləri büdcədə nəzərdə tutulandan az olarsa, ixtisar edilə bilən büdcə vəsaitləri hesabina kəsiri aradan qaldirmaq mümkundür. Məsələn, dövlət büdcəsində həm büdcənin ehtiyat fondu, həm də prezidentin ehtiyat fondu nəzərdə tutulub. Ən azı bu maddələr hesabına dövlət büdcəsinin tam icrasını təmin etmək olar.
ARDNF-nin büdcədinə gəldikdə isə, göründüyu kimi, dövlət büdcəsinə transfert maddəsi konkret maddə deyil. Bu xərc maddəsinin yalnız yuxarı həddi göstərilib. Bu o deməkdir ki, dövlət büdcəsinə transfertlərin həcmi 14 milyard 481 milyon manati keçə bilməz. Deməli, transfertlərin həcmi bundan az ola bilər. Yəni yalniz bir maddənin xərclərini maksimum həddən bir qədər asağı salmaq - xərci 200-300 milyon manat azaltmaq mümkündür. Bununla da "problem" həll edilmiş olur.
Dünyanın digər dövlətlərində də bu strategiyadan istifadə edilir. Amma o ölkələrdə bu strategiya iqtisadi ehtiyacdan - maliyyə məhdudiyyətindən dolayı tətbiq edilir.
Fikrimizcə, Azərbaycanın belə bir maliyyə sıxıntısı yoxdur. Ona görə də büdcələri defisitlə deyil, profisitlə tərtib etmək mümkündür. Sadəcə olaraq, ölkədə vəsait bolluğu müşahidə edildiyindən hökumət daha çox xərcləməyə meylli strategiyalara üstünlük verir.
Onu da qeyd edək ki, bu ilin yayında yenilənən neft və qaz muqavilələrinə uyğun olaraq qarşıdakı beş il ərzində Konsorsium vasitəsilə Azərbaycan dövlətinə 3,6 milyard dollar bonus veriləcək. Həmin bonusun 20 faizinin 2025-ci ildə ödənilməsi nəzərdə tutulur. Həmin bonusları da Azərbaycan dövləti adından ARDNF qəbul edəcək. Ona görə də ARDNF-nin illik bıdcəsində xərclərin gəlirlərdən artıq nəzərdə tutulması heç bir problem yaratmayacaq.
Akif NƏSİRLİ
