Təyyarə qəzasının səbəbləri məlum, ancaq ortada hələ də suallar var...
“Vladimir Putinin Prezident İlham Əliyevə zəngi və üzr istəməsi həqiqətən hava məkanımızdakı vəziyyətə görə məsuliyyətin tanınması deməkdir”. Axı üzr istənilib, lakin Rusiya hava hücumundan müdafiə sisteminin günahının tanınması demək deyil — günahkarlıq məsələsini sonradan konkret ad və soyadlarla istintaq müəyyən edəcək”.
Bu fikirlər rusiyalı politoloq Aleksey Naumov tərəfindən səslənib: “Hesab edirəm ki, bu, faciənin nəticələrinin siyasi həllinin yalnız başlanğıcıdır. Həm də təzminat ödəmək üçün təqsiri etiraf etmək lazım deyil - məsuliyyəti etiraf etmək kifayətdir, buna bənzər hallar dəfələrlə özünü göstərib (“bu, bizim səmamızdır və biz burada təyyarələrin hərəkətinin təhlükəsizliyini təmin edirik”). Biz də bu hadisəni izləyirik və necə deyərlər, müttəfiqlik çərçivəsində nizamlanmaya ümid edirik”.
Qeyd edək ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putin dekabrın 28-də Azərbaycan prezidenti İlham Əliyevə zəng edib. Telefon danışığı əsnasında Putin dekabrın 25-də Bakı-Qroznı marşrutu üzrə uçuş yerinə yetirən Azərbaycan Hava Yollarına məxsus sərnişin təyyarəsinin Rusiyanın hava məkanında fiziki-texniki xarakterli kənar müdaxiləyə məruz qalması və nəticədə baş vermiş faciəvi hadisə ilə bağlı üzr istəyib. Azərbaycan belə hesab edir ki, təyyarə qəzasının səbəbləri ciddi və hərtərəfli şəkildə müəyyənləşdirilərək elan olunmalıdır. Bu arada xatırladaq ki, Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin telefon danışığının davamı olaraq, xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov ilə Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov arasında telefon danışığı aparılıb. Elə burada bir daha ölkəmzi tərəfindən diqqətə çatdılıb ki, təyyarə qəzasının səbəbləri ciddi və hərtərəfli şəkildə müəyyənləşdirilərək elan olunmalıdır. Ceyhun Bayramov təyyarəyə ilkin baxışın, təyyarə gövdəsində çoxsaylı dəliklərin olmasının, bələdçilərin və sərnişinlərin ifadələrinin təyyarənin fiziki-texniki xarakterli müdaxilə nəticəsində qəzaya uğradığı faktını təsbit etdiyini vurğulayıb. Nazir, ən qısa müddət ərzində, beynəlxalq ekspertlərdən ibarət heyətin də iştirakı ilə qəzanın səbəblərinin araşdırılması istiqamətində aparılan işin yekunlaşdırılması, qəzanın səbəblərinin ciddi və hərtərəfli şəkildə müəyyənləşdirilərək elan olunması istiqamətində Azərbaycan tərəfinin gözləntilərini qarşı tərəfin diqqətinə çatdırıb. Bununla yanaşı, başlanılmış istintaq prosesinin tam şəffaf şəkildə aparılmasının və mütəmadi qaydada ictimaiyyətə məlumat verilməsinin əhəmiyyəti qeyd olunub.
Qeyd edilənlər fonunda rusiyalı politoloq Yevgeni Mixaylov bildirir ki, Azərbaycan, Rusiya, Qazaxıstan və Braziliyadan olan ekspertlərin rəhbərlik etdiyi təhqiqat Aktau yaxınlığında təyyarə qəzasının səbəbləri ilə bağlı tam hesabat yaymazdan əvvəl Rusiya prezidenti təhqiqatın mümkün nəticəsini artıq müəyyən edərək, Əliyevə zəng etdi və üzr istədi: “O, demək olar ki, son günlər Azərbaycan cəmiyyətində cərəyan edən çətin vəziyyəti idarə etdi. Bir-birinin ardınca ziddiyyətli məlumatlar gəldi, versiyalar deyildi, guya təyyarədə oksigen balonu partladı və ya quş dəstəsi müdaxilə etdi. Təbii ki, bütün bunlar bədbəxtlik üz verənlərin şüuraltına təsir edirdi. Bu vəziyyət Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinə xələl gətirmək üçün istifadə edənlərin müxtəlif spekulyasiyalarına əsas oldu. Bu zənglə Putin aydınlaşdırdı ki, günahkarların heç biri - istər general olsun, istərsə də yüksək vəzifəli şəxs - cəzadan qaça bilməyəcək!”. Onu da qeyd edək ki, bu, Rusiyanın etdiyi səhvə görə üzr istədiyi nadir hadisələrdəndir. Dövlət və xalq olaraq, vahid mövqedən çıxış etməyimiz, eləcə də Əliyevin prinsipialığı buna nail olmağa imkan verdi. Təyyarənin vurulmasına görə Putinin üzrxahlıq etməsi məsələnin birinci mərhələsidir. İkinci mərhələ günahkarların cəzalandırılması və kompensasiyanın ödənilməsi olmalıdır. Hər halda Rusiay bunu etməlidir. Qazaxıstan Baş nazirinin müavini Kanat Bozumbayev bildirir ki, Aktau yaxınlığında baş verən təyyarə qəzasının araşdırılmasına 17 beynəlxalq ekspert cəlb edib. Onun sözlərinə görə, Azərbaycandan 6, “Embraer” şirkətindən 2, Braziliyanın Aviasiya Hadisələrinin Araşdırılması və Qarşısının Alınması Mərkəzindən (CENIPA) 3, Dövlətlərarası Aviasiya Komitəsindən 3, Rusiya Federasiyasından isə 2 ekspert cəlb olunub. Bütün bunlar o deməkdir ki, həqiqətlər mütləq əkildə üzə çıxacaq. Böyük Britaniyanın “The Times” nəşri yazır ki, Qazaxıstandakı qəzadan əvvəlki və sonrakı videolar göstərir ki, qəlpələr təyyarənin arxa hissəsini deşərək onun qanadlarında və quyruq hissəsindəki üç paralel hidravlik sistemi sıradan çıxarıb. “The Times”ın toxunduğu digər maraqlı məqam pilotların ən yaxın hava limanına – Mineralnıye Vodıda, sonra Mahaçqalada enişə icazə istəməsi, amma onlara hava şəraitinin buna imkan vermədiyinin bildirilməsidir: “Faciənin baş vermə səbəbi, demək olar ki, şübhələrə yer qoymasa da, ortaya cavab tələb edən ciddi suallar çıxır: 1. Qroznıya yaxınlaşarkən təyyarənin pilotlarına niyə PUA-ların hücumu barədə xəbərdarlıq edilməyib? 2. Ekipajı alternativ aerodroma yönəltməyi “unudan” Qroznı Hava Limanının dispetçerlərinin diqqətsizliyinin səbəbi nədir? 3. Vurulan təyyarəyə hansı səbəbdən ehtiyat uçuş-enmə zolağından istifadəyə icazə verilməyib? 4. Pilotları “yaralanmış” təyyarəni Xəzərin üzərində uçuraraq Qazaxıstana üz tutmağa məcbur edən daha hansı səbəblər olub?”.
Nahid SALAYEV
