Dünyanın iqlim fəlakətindən xilasını istəyən və istəməyən ölkələr - siyahı dəhşətlidir....
Firdovsi Şahbazov: “Böyük dövlətlər ekologiyanı sənaye istehsalına qurban verirlər”
Bakıda keçirilən BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyası (COP29) çərçivəsində yeni maliyyə hədəfinin müəyyən olunması üçün 300-500 milyard dollar arasında yeni maliyyə hədəfi ətrafında danışıqlar gedir.
Danışıqlara yaxın diplomatik mənbənin verdiyi məlumata əsasən, danışıqlar sərt və ciddi surətdə davam edir. Mənbənin bildirdiyinə görə, Avropa İttifaqı və ABŞ böyük maliyyə yükünün altına girmək istəmir. Aİ-də başa düşürlər ki, bunu indi etmək lazımdır, çünki ABŞ-də Donald Tramp hakimiyyətə gələndən sonra bunu etmək mümkün olmayacaq.
Məlumata görə, kollektiv Qərb hər bir vəchlə yüksək inkişaf səviyyəsi və maliyyə imkanları olan inkişaf etməkdə olan ölkələri prosesə daxil etmək istəyir. Qərb xüsusilə bu prosesə Çin, Qətər və bu qəbildən olan ölkələri cəlb etmək niyyətindədir. Cənubi Koreya və Sinqapur və müəyyən mənada Ərəb Əmirlikləri bu sıraya qoşulsalar da, Çin və Səudiyyə Ərəbistanı qəti etiraz edir. Çin China+G 77 qrupu vasitəsilə prosesə və qərb ölkələrinə təzyiq göstərir. Mənbə xatırladıb ki, ABŞ-nin bütün COP danışıqlarında strategiyası heç bir öhdəlik götürməmək və ABŞ-nin neft-qaz sənayesini qorumaqdan ibarət olub. İndiki danışıqlar qrupu Tramp seçiləndən sonra çox tərəddüdlü görünür. Səudiyyə Ərəbistanı, Küveyt, Boliviya və bu qrup digər ölkələr keçən il Birləşmiş Ərəb Əmirliklərindən qəbul edilmiş “fossil fuel transition” sənədinin əleyhinə çıxır və onun təkrar gündəliyə gətirilməsinə mane olurlar. Azərbaycan danışıqlar prosesində vasitəçi və ev sahibidir. Geosiyasi qütbləşmə kəskindir. Yeni maliyyə hədəfi müəyyən olunacaqsa, bu, bütün dünyanın uğurudur. Bu olmayacaqsa bu eyni zamanda bütün dünyanın və iqlim fəaliyyətinin iflasıdır.
Belə məlum olur ki, Birləşmiş Ştatlar, Aİ sözügedən məsələ ilə bağlı üzərlərinə heç bir öhdəlik götürmək istəmirlər. Bu dövlətlər istəyir ki, özlərinin neft sənayesini, qazıntı yanacağı sənayesini olduğu kimi saxlasınlar. Məsələnin təəccüblü tərəfi həm də odur ki, Çin və Səudiyyə Ərəbistanı kimi böyük maliyyə imkanlarına malik olan ölkələr öz üzərlərinə nəyisə götürmək istəmirlər. Bu isə biabırçılıqdır. Hətta bəzi ölkələr neftdən, qazdan tədricən imtina edilməsi ilə bağlı sənədin müzakirəyə çıxarılmasının belə əleyhinə çıxış edirlər. Məsələn, Səudiyyə Ərəbistanı, Çin kimi ölkələr. Halbuki, bu ölkələr son illər alternativ və bərpa olunan enerji sahələrinin inkişafında ciddi uğurlar əldə ediblər. Çin istehsalı olan elektrik avtomobilləri Avropaya meydan oxuyur. Çünki dövlət mərkəzi büdcədən bu məqsədlə subsidiya ayırır. Bu səbəbdən Avropa İttifaqı Çinlə rəqabət apara bilmir. Eyni zamanda Çin günəş panelləri istehsalını genişləndirib. O zaman bu ölkələr niyə öz üzərinə məlum öhdəlikləri götürmək istəmirlər?
“Bir sözlə, bəşəriyyət bu dövlətlər üzündən fəlakətə doğru gedir”
Sözügedən məsələyə aydınlıq gətirən iqtisad üzrə fəlsəfə doktoru Firdovsi Şahbazov “Bakı-Xəbər”ə açıqlamasında bildirdi ki, sözügedən dövlətlər ekologiyaya ən çox zərər vuran dövlətlərdir: “Dünyada sənaye istehsalının böyük payı ABŞ, Avropa İttifaqı və Çinin payına düşür. Atmosferə atılan istixana qazlarının 36 faizi Çinin payına düşür. Yəni ən çox atmosferi çirkləndirən ölkə bunlar olduğu halda, iqlimin bərpasına töhvə vermək istəmirlər. Halbuki, bu ölkələrin buna yetərincə imkanı var. ABŞ-ın təkcə hərbi büdcəsi 900 milyard dollar ətrafındadır. Ancaq bu, həmin Birləşmiş Ştatlardır ki, 1997-ci ildə Kioto protokola qoşulmadı. Çünki həmin protokola görə, atmosferi qorumaqdan ötrü bəlli ekoloji öhdəliklər var idi. Ancaq ABŞ sənaye istehsalı azalacaq deyə bundan imtina etdi. Məhz bunun nəticəsidir ki, 1995-ci ildən bəri COP konfransları qarşıya qoyduqları hədəflərə praktiki olaraq çata bilmir. Böyük dövlətlər ekologiyanı sənaye istehsalına qurban verirlər. Məhz buna görə ABŞ, Aİ və Çin COP29-da üzərlərinə maliyyə öhdəliyi götürmək istəmirlər. Bu səbəbdən buzlaqlar əriyir, daşqınlar artır, meşələr azalır, quraqlıq ərazilər genişlənir. Bir sözlə, bəşəriyyət bu dövlətlər üzündən fəlakətə doğru gedir”.
Vidadi ORDAHALLI
