Qərbi Azərbaycan dünyanın diqqətində - Ermənistanı xof bürüyüb...
Avropa İttifaqının (Aİ) Cənubi Qafqaz üzrə sabiq xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaarın bu yaxınlarda “JAM news” media resursuna müsahibə zamanı səsləndirdiyi fikirlər Azərbaycanda geniş narazılığa səbəb olmuşdu. Hətta Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi bu xüsusda sərt açıqlama da vermişdi.
Qurum bildirirdi ki, Avropa İttifaqının Özbəkistandakı səfiri təyin edilmiş Toivo Klaarın Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindən könüllü əsasda Ermənistana və əvvəllər yaşadıqları digər ölkələrə miqrasiya etmiş ermənilərin qayıtması məsələsini xüsusi hal kimi nəzərdən keçirməsi, indiki Ermənistan ərazisindən zorla qovulmuş azərbaycanlıların qayıdış hüququnu şərtləndirməsi qəbuledilməzdir: “Ermənistandan qovulmuş azərbaycanlıların təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə öz doğma torpaqlarına geri dönməsi üçün müvafiq şərait yaradılması Ermənistanın öhdəliyidir və beynəlxalq ictimaiyyət bu öhdəliyin yerinə yetirilməsini tələb etməlidir. Azərbaycan tərəfinin dəfələrlə erməni sakinlərin öz evlərində qalması və onların geri qayıtması üçün müraciətlər etməsinə baxmayaraq, ermənilərin suveren Azərbaycan ərazilərinə geri dönmək niyyətində olmadığı səfir təyin edilmiş Toivo Klaara yaxşı məlumdur. Bu xüsusda, Azərbaycan tərəfi yalnız ölkəmizin ərazi bütövlüyü və suverenliyinə hörmət edən erməni əsilli şəxslərin Azərbaycana qayıtması niyyətinə hörmətlə yanaşır. Vəzifədən gedən ərəfədə səlahiyyətlərinə aid olmadan bu kimi qərəzli açıqlamalar verməsi, ilk növbədə, Aİ rəsmisinin təmsil etdiyi qurumun reputasiyasına vurduğu növbəti zərbədir”. Maraqlıdır ki, bəzi parametrlər baxımından Ermənistanda da Toivo Klaarın açıqlamaları ciddi narazılıqla qarşılanıb. Müxalifyönlü “Ana Ermənistan” blokunun üzvü Boris Murazinın açıqlamalrı da bunu təsdiq edir. Toivo Klaarın yuxarıda qeyd olunan müsahibəsinə toxunan Boris Murazi qeyd edir: “Klaar, digər məsələlərlə yanaşı, ermənilərin Qarabağa geri qayıtmasından da danışıb. O deyib: “Bir daha ümid edirəm ki, düşmənçilik və zorakılıq səhifəsi, nəhayət, bütün bölgə əhalisinin, o cümlədən ermənilərin xeyrinə birdəfəlik bağlana bilər. Aİ bu məsələdə çox aydın olub və mənim gözlədiyim budur ki, Qarabağda yaşamış ermənilər münasibətlərin normallaşması prosesinin bir hissəsi olacaqlar və Bakı ilə onlar arasında öz doğma bölgələrinə təhlükəsiz, layiqli şəkildə qayıtmaq üçün birbaşa danışıqlar aparılacaq. Belə gələcək parametrlər və şərtlər inklüziv və qarşılıqlı hörmət əsasında dialoq vasitəsilə tapılmalı və razılaşdırılmalıdır. Fikrimcə, nizamlanma açıq yaraların olmaması deməkdir və ona görə də bu məsələ daha geniş sülh prosesinin bir hissəsi olmalıdır. Bəzən bu kontekstdə Qərbi Azərbaycan məsələsi kimi başqa məsələlər də qaldırılır. Mənim üçün bunlar tamam fərqli məsələlərdir, eyni səviyyəyə qoyula bilməz”. İlk baxışdan bu, balanslaşdırılmış bəyanatdır və narahat olmağa dəyməz, üstəlik, sadəlövh insanlar düşünə bilərlər ki, avropalı məmur ermənilərin hüquqları ilə bağlı məsələ qaldırır. Amma bu, ilk baxışdan belədir və yalnız sadəlövh insanlar üçündür. Öncə onu qeyd edək ki, Avropanın yüksək rütbəli məmuru ilk dəfə olaraq Azərbaycanın yaratdığı Qərbi Azərbaycan ifadəsini işlədir. Qərbi Azərbaycan proqramı ata və oğul Əliyevlər tərəfindən dövriyəyə qoyulub. Azərbaycan tarixçiləri müasir Ermənistanın torpaqlarının vaxtilə Azərbaycana məxsus olduğunu bildirirlər”. Murazi onu da bildirib ki, Qərb Ermənistandan bir neçə yüz min azərbaycanlını qəbul etməyi tələb edir.
Beləliklə, qeyd edilənlər bu nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, Qərbi Azərbaycan məsələsi tədricən dünyada qəbul edilir və bu da Ermənistanda ciddi narahatlıq yaradır. Xatırladaq ki, ermənilər soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandan 1905-1906, 1918-1920, 1948-1953, 1988-1991-ci illərdə mərhələli və kütləvi şəkildə qovulmasına nail olublar. 1991-ci ilə kimi Qərbi Azərbaycanda ərazi toponimlərinin 90 faizindən çoxunu türk mənşəli adlar təşkil edib. İndiki Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus yaşayış məntəqələrinin adlarının və digər toponimlərin dəyişdirilməsi prosesinə ilk dəfə 1919-cu ildə Azərbaycan ərazisində erməni dövləti yaradıldıqdan dərhal sonra Ermənistan hökumətinin qərarı ilə başlanılıb. Sonrakı dövrlərdə azərbaycanlılara məxsus tarixi adların dəyişdirilməsi prosesi daha da sürətləndirilərək kütləvi miqyas alıb. Bu məsələlər haqqında danışarkən prezident İlham Əliyev qeyd edib: “Bizim tarixi torpaqlarımız Dağlıq Qarabağ və ətraf bölgələrlə məhdudlaşmır. O qədər də uzaq olmayan tarixə, XIX əsrin statistikasına baxsaq görərik ki, azərbaycanlıların yaşadıqları ərazi çox böyük olmuşdur. İndiki Ermənistan, əslində, Azərbaycanın tarixi torpağıdır. Ona görə, gələcəkdə biz bütün tarixi torpaqlara qayıdacağıq. Bunu gənclər də, uşaqlar da bilsinlər. Biz bu amalla yaşamalıyıq, yaşayırıq, yaşayacağıq”. Zorla didərgin salınmış dədə-baba yurdlarına geri qayıtmaq hər bir soydaşımızın haqqıdır. Yüz minlərlə soydaşımızın Qərbi Azərbaycana qayıdışı qaçılmaz proses hesab olunur. Bu məqsədə çatmaq üçün beynəlxalq hüququn imkanlarından da maksimum faydalanmağa xüsusi diqqət olunur. Elə bütün bunlar da Ermənistanda ciddi narahatlıq predmetinə çevrilib.
Samirə SƏFƏROVA
