Rusiya Zəngəzur dəhlizini güclə aça bilər...
“Sülh kəsişməsi” vəd olsa da, Azərbaycan bu proqramla maraqlanmır”. Bunu Ermənistanın Hollandiyadakı keçmiş səfiri Dzyunik Ağacanyan deyib. Onun sözlərinə görə, problem ondadır ki, Azərbaycana güclü Ermənistan qətiyyən lazım deyil:
“Ermənistanı Qərbi Azərbaycan adlandıran dövlətə onun varlığı qətiyyən lazım deyil. Təbii ki, Ermənistanın güclənməsi Azərbaycana sərfəli deyil”.
Ağacanyan Ermənistan baş naziri Nikol Paşinyanın Ermənistanın Mehridən keçən dəmir yoluna malik olması ilə bağlı bəyanatına toxunaraq qeyd edib ki, Mehridən keçən yol Azərbaycana vəd edilib: “Məsələ burasındadır ki, bu, Ermənistan ictimaiyyəti üçün qətiyyən qəbuledilməzdir və bu kommunikasiyaların açılması onların razılıq vermədiyi Rusiya sərhəd xidmətinin nəzarəti altında olmalıdır. Bizə Mehridən keçən dəmir yolu lazımdırmı? Xeyr, bizə lazım deyil, Azərbaycana və Türkiyəyə lazımdır. Mehridən keçən dəmir yolu Ermənistan üçün yalnız təhlükəsizlik təhdidləri yaradacaq”. Ermənistanın keçmiş baş naziri Hrant Baqratyan isə qeyd edir ki, İran variantınn olmasına baxmayaraq, Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılmasında maraqlıdır: “Bu günlərdə Böyük Britaniyanın dövlət naziri Dokerti Bakıda Azərbaycan-Naxçıvan Orta Dəhliz məsələsini müzakirə edib. Bu, Ermənistandan keçən “bədnam yol”dur. Üstəlik o, Ermənistanın adını çəkməyib. Gürcüstanın baş naziri Qaribaşvili də Bakıda eyni şeyi edib. İndi niyə XİN, H1, “Azadlıq Radiosu”, Paşinyanın partiyasından olan şəxslər, Paşinyanın yanında toplaşan 10-15 parlamentdənkənar anti-Rusiya qüvvəsi, onların media orqanları səs çıxarmırlar?”. Bu arada görünən odur ki, Ermənistanda mövcud hakimiyyət Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Azərbaycanın atdığı addımlardan ciddi əndişə duyur. Əsas səbəb Azərbaycanın bu dəhlizi artıq İran ərazisindən keçirmək niyyətidir. Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bu haldan narahat olduqlarını rəsmən etiraf edir: “Azərbaycanın Ermənistanın təqdim etdiyi “Sülh qovşağı” layihəsinə ilk reaksiyası ondan ibarətdir ki, İranla kommunikasiyaların, nəqliyyat dəhlizlərinin açılması projesini həyata keçirdikləri üçün artıq həmin layihədə maraqlı görünmürlər. “Sülh qovşağı” layihəsinin prinsiplərindən biri belədir: hər bir ölkə öz dövlət institutları vasitəsilə sərhəd gömrük nəzarətini həyata keçirir və öz ərazisində təhlükəsizliyi təmin edir. Bu, bizim beynəlxalq tərəfdaşlarımıza, o cümlədən Azərbaycan, Türkiyə, İran, Gürcüstana etdiyimiz təklifdir. Azərbaycanın ilk reaksiyası isə odur ki, onlar İranla həmin kommunikasiya layihəsini həyata keçirdikləri üçün artıq bununla maraqlanmırlar. Biz qətiyyən etiraz etmirik. Amma təklifimiz budur. Təklifimiz qəbul olunarsa, bu layihə həyata keçiriləcək”. Paşinyan qeyd edir ki, belə bir durumda bəzi ölkələrin öz vətəndaşlarını Ermənistanın cənub bölgələrinə getməməyə çağırması da onu çaşdırır: “Bu cür çağırışlar biznes üçün müəyyən çətinliklər yaradır. Eyni zamanda, hökumət həm ölkə daxilində, həm də Zəngəzur bölgəsində milyard dollarlıq investisiya layihələri həyata keçirir. Üstəlik, son 5 ildə yatırılan investisiyaların böyük hissəsi ölkənin cənub bölgəsinin payına düşür. Hazırda İranla sərhəddə yerləşən Mehri gömrük məntəqəsi yenidən qurulur, Avropa Birliyinin dəstəyi ilə müasir texnologiyalarla təchiz olunmuş keçid məntəqəsi yaradılır, əlavə iş yerləri yaradılır”. Qeyd edək ki, vaxtaşırı olaraq ABŞ, Fransa və bir sıra ölkələr öz vətəndaşlarına Ermənistanın regionlarına səfər etməmələri üçün çağırışlar edir.
Erməni politoloq Hrant Ter-Abramyanın açıqlamalarından belə bəlli olur ki, Qərbin narahatlığı burada Azərbaycan yox, Rusiya ilə bağlıdır: “Artıq anladıq ki, Zəngəzur dəhlizi təkcə Azərbaycan və Türkiyənin deyil, həm də Rusiyanın arzusudur. Bu, kommersiya yox, strateji məsələdir”. Ter-Abramyan qeyd edib ki, Azərbaycan İrandan keçməklə Naxçıvana yol çəkməyə başlasa da, Zəngəzur dəhlizi hələ də onun maraq dairəsindədir: “Türkiyə isə tamam başqa şey deyir. Rusiya da bəzi eyhamlar vurur, açıq olmasa da, başadüşüləndir. Yeri gəlmişkən, Rusiya sülhməramlı qüvvələri indiyədək Qarabağdan çıxmayıb, bu da çox maraqlı faktdır. Başqa nəsə yoxdursa, orada nə işləri var? Ola bilər ki, sülhməramlı qüvvələr İcevandan Mehriyə qədər ərazilərdə yerləşdirilsin, bunu şərti olaraq deyirəm. Siyasətdə inanılmaz heç nə yoxdur. Yəni Rusiya zorla Zəngəzur dəhlizi üzərində nəzarəti ələ ala bilər”. Xatırladaq ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi kontekstində Şimal dəhlizi istiqamətində məhdudiyyətlər mövcuddur. Eyni zamanda Yaxın Şərqdə savaş və eskalasiya nəqliyyat tranzitinin əhəmiyyətini bir qədər də artırır. Bu baxımdan Zəngəzur dəhlizi Rusiya üçün də müstəsna rol oynaya bilər. Ermənistan parlamentinin deputatı Anna Kostanyan isə qeyd edir ki, Azərbaycan üçün əsas bu dəhlzin işə düşməsidir: “Zəngəzur dəhlizi Türkiyə və Azərbaycan üçün mühüm məsələdir. İndi İrəvanda Ermənistanın regional yol ayrıcına çevriləcəyindən çox danışılır. Dəhliz açılacağı təqdirdə Ermənistan yox, Naxçıvan regional kəsişmə nöqtəsinə çevriləcək. Xəritəyə baxanda məlum olur ki, hətta Ermənistanı İranla birləşdirən dəmir yolu da Naxçıvandan keçəcək”.
Ramil QULİYEV
