UNESCO-nun "Əlamətdar günlər" təqvimində Azərbaycandan neçə fakt var...

Bu gün UNESCO-nun qatı ermənipərəst mövqe tutmasına baxmayaraq, zamanında Azərbaycanla yaxından əməkdaşlıq edib. Ermənilərin mövqeyini müdafiə edən UNESCO-nun mövcud mövqeyinin yaranması onun rəhbərliyində təmsil olunanlarla bağlıdır. 

Məlumdur ki, noyabrın 7-dən 22-dək Parisdə keçirilən UNESCO-nun  Baş Assambleyasının 42-ci sessiyası zamanı Şarl Aznavur və Sergey Paracanovun anadan olmasının 100 illiyinin YUNESKO-nun 2024-2025-ci illər üçün Xatirə Tarixləri Təqviminə daxil edilməsi qərara alınıb.

Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyinin Media və İctimai Diplomatiya Departamentinin bildirdiyinə görə,  1998-ci ildən Ermənistan Respublikasının təqdim etdiyi 25 yubiley UNESCO-nun “Əlamətdar tarixlər” təqviminə daxil edilib.

Erməni tərəfi UNESCO-da yubileyləri, adı təqvimə daxil edən 25 şəxsdən danışır. 

Azərbaycanın nə qədər görkəmli şəxsiyyəti UNESCO-nun “Əlamətar tarixlər” təqvimi siyahısında yer alıb? 

Bu suala aydınlıq gətirməsi üçün Mədəniyyət Nazirliyinə sorğu göndərdik. Yazımız çapa hazırlanan müddətə qədər nazirlikdən cavab ala bilmədik. Ümid edirik ki, Mədəniyyət Nazirliyi sorğumuzu qeydə alıb cavab verəcək. 

Təbii ki, bu, dərin araşdırma tələb edən bir məsələdir, bu istiqamətdə bəzi araşdırmalar apardıq. Bir neçə görkəmli azərbaycanlının yubileylərinin “Görkəmli şəxslərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri ilə bağlı Proqramına” daxil edildiyini müşahidə etsək də, sözün düzü, araşdırmalar zamanı hansısa azərbaycanlının məhz UNESCO-nun "Əlamətdar günlər" təqvimində (Kalendarğ pamətnıx dat ÖNESKO ) yer aldığını görmədik. 

UNESCO-nun Azərbaycan Respublikası tərəfindən qeyd edilən tarixi hadisələrin və görkəmli şəxsiyyətlərin yubileylərinə qoşulduğu siyahını əldə etdik və araşdırmamızda ondan və başqa məlumatlardan istifadə etdik. 

Maraqlıdır ki, ilk dəfə UNESCO-da Azərbaycan muğamlarını təmsil edən musiqiçi məhz Bəhram Mansurov olub. 1992-ci ildə UNESCO tərəfindən görkəmli tarzən Bəhram Mansurovun ifasında muğamlar disk şəklində buraxılıb. 

Azərbaycanın xalq yazıçısı, dövlət mükafatı laureatı, görkəmli dramaturq İlyas Əfəndiyevin 100 illik yubileyi UNESCO-nun “2014-2015-ci illər üzrə Görkəmli şəxslərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri ilə bağlı Proqramına daxil edilib”.

Məlum olduğu kimi, Molla Pənah Vaqifin 300 illik yubileyi 2016–2017-ci illərdə UNESCO-nun yubileylər proqramı çərçivəsində "2016–2017-ci illər üçün görkəmli şəxslərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri proqramı"-na daxil edilib.

2022-ci ildə UNESCO-da Fikrət Əmirov, Hacı Zeynalabdin Tağıyevin yubileyləri qeyd edilib.

Qeyd edək ki, Parisdə keçirilən UNESCO-nun 41-ci Baş Konfransı çərçivəsində Azərbaycanın iki tarixi şəxsiyyəti – mesenat H.Z.Tağıyevin anadan olmasının 200 illiyi və bəstəkar Fikrət Əmirovun 100 illiyi UNESCO-nun “2022-2023-cü illər üzrə yubileylər proqramına” salınıb və bu yubileylərin UNESCO səviyyəsində beynəlxalq miqyasda qeyd edilməsi təsdiq edilmişdi.

UNESCO-nun Azərbaycan Respublikası tərəfindən qeyd edilən tarixi hadisələrin və görkəmli şəxsiyyətlərin yubileylərinə qoşulduğu siyahı da araşdırmamız zamanı qarşımıza çıxdı. 

1995-ci ildə dahi Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin (Muhammed ibn Süleyman) anadan olmasının 500 illik yubileyi, 1998-ci ildə epik Azərbaycan əfsanəsi Kitab-i Dədə Qorqud Dastanının 1300 illik yubileyi, 2001-ci ildə Nəsirəddin Tusinin anadan olmasının 800 illik yubileyi, 2002-ci ildə Mirzə Kazım-Bəyin anadan olmasının 200 illiyi, 2005-ci ildə akademik Yusif Məmmədəliyevin anadan olmasının 100 illiyi, 2006-cı ildə xalça dizaynerin və rəssamı Lətif Hüseyn Kərimovun anadan olmasının 100 illiyi, 2008-ci ildə Şərqdə ilk operanın 100 illik yubile3yi: “Leyli və Məcnun”, 2008-ci ildə geoloq Musa Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyi, 2008-ci ildə yazıçı Mir Cəlal Paşayevin anadan olmasının 100 illiyi, 2009-ci ildə rəssam Səttar Bəhlulzadənin anadan olmasının 100 illik yubileyi, 2013-cü ildə Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” (1913) musiqili komediyasının 100 illik yubileyi, 2013-cü ildə şairə Məhsəti Gəncəvinin (12ci əsr) nailiyyətlərinin 900 illik yubileyi, 2013-cü ildə filosof və şair Seyid Yəhya Bakuvi (Şirvani) (ca.1390s-1463) vəfatının 550-ci ildönümü,  2014-cü ildə musiqişünasızlıq Maqased al-Alhan adlı toplusunun 600 illik yubileyi (c.1414) (Azərbaycan Respublikası və Türkiyənin dəstəyi ilə), 2014-cü ildə filosof və alim Əhməd Əl-Bərdicinin vəfatının 1100-cü ildönümü (834-914), 2015-ci ildə “Kitabi-Dədə Qorqud” eposunun alman dilinə tərcüməsinin və nəşrinin 200 illik yubileyi (Azərbaycan, Türkiyə, Qazaxıstan və Türkmənistanın YUNESKO üzrə milli komissiyaları və daimi nümayəndəliklərinin təşkilatçılığı və Beynəlxalq Türk Akademiyasının dəstəyi ilə), 2017-ci ildə böyük Azərbaycan şairi Nəsiminin ölümünün 600-cü ildönümü (1369-1417) (Qazaxıstanın, İranın və Türkiyənin dəstəyi ilə), 2017-ci ildə Cənabi Qafqaz regionunda Alman koloniyalarının 200-cü ildönümü (Şvab Almanlarının Azərbaycana və Gürcüstana miqrasiyası) (Almaniyanın dəstəyi ilə, Azərbaycan və Gürcüstan) kimi hadisələr Azərbaycan adına UNESCO-nun “Görkəmli şəxslərin və əlamətdar hadisələrin yubileyləri ilə bağlı Proqramına” daxil edilib. 

Bildirək ki, 2009-cu ildə Novruz bayramı UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs Siyahısına daxil edilib. 2010-cu ildə BMT Baş Assambleyasının 64-cü sessiyasında martın 21-i Beynəlxalq Novruz Günü elan olunub. Yəni məsələ ilə bağlı bu kimi faktlarla tanış olduq. Əsas məlumatı isə aidiyyəti qurumdan almaqla əldə edə bilərik. Ümid edirik ki,  Mədəniyyət Nazirliyi məsələyə aydınlıq gətirəcək…Bizə təqdim edildikdən sonra nazirliyin açıqlaması ilə də sizi tanış edəcəyik. 

İradə SARIYEVA