Rusiya XİN Paşinyanın Zəngəzur dəhlizində “monitorinq” fikrinə dolaşıq reaksiya verdi...
Qulamhüseyn Əlibəyli: “Zaxarovanın açıqlaması o deməkdir ki, yalnız monitorinqdən söhbət gedə bilməz”
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova keçirdiyi brifinqdə Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndində Rusiyanın Federal Təhlükəsizlik Xidmətinə Zəngəzur dəhlizinə nəzarət deyil, monitorinq funksiyasının verilməsi imkanını nəzərdə tutan sözlərini şərh edib.
Zaxarova qeyd edib ki, Rusiya üçtərəfli format çərçivəsində ən yüksək səviyyədə əldə olunmuş razılaşmaları rəhbər tutur: “Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri adından yaradılan üçtərəfli işçi qrup Azərbaycanın əsas ərazisi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında, Ermənistanın Sünik (Zəngəzur) vilayətindən keçən tranzit də daxil olmaqla, dəmir yolu əlaqəsinin bərpa olunmasının əsas parametrlərini razılaşdırıb. Bu məsələlərə baxılan formatda müxtəlif şərhlərin əlaqələndirilməsi məqsədəuyğundur, ona görə də biz buna (üçtərəfli sazişlərə) alternativ görmürük və bu istiqamətdə işi davam etdirəcəyik”.
Zaxarovanın açıqlaması əslində o deməkdir ki, Paşinyanın “Zəngəzur dəhlizində Rusiyanın yalnız monitorinq aparmaq səlahiyyəti var” fikirlərini Möskva qəbul etmir. Yəni Rusiya monitorinqdə yox, dəhlizə nəzarətdə israrlıdır. Çünki 10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli razılaşmanın 9-cu bəndində bu öz əksini tapıb.
“Rusiya çalışır bütövlükdə Zəngəzur dəhlizinə, Orta dəhlizə və digər kommunikasiya xətlərinə nəzarəti öz əlinə alsın”
Sözügedən məsələni “Bakı-Xəbər”ə şərh edən sabiq millət vəkili, hüquqşünas Qulamhüseyn Əlibəylinin fikrincə, bu gün Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsindən daha çox dəhlizə nəzarətlə bağlı məsələ müzakirə edilir: “Bu da əsasən Ermənistanla Rusiya arasındakı müzakirənin əsas obyektlərindən biridir. O baxımdan baş verənləri təbii hesab edirəm. Çünki Rusiya çalışır ki, bütövlükdə Zəngəzur dəhlizinə, Orta dəhlizə və digər kommunikasiya xətlərinə nəzarəti öz əlinə alsın. Zaxarovanın açıqlaması o deməkdir ki, yalnız monitorinqdən söhbət gedə bilməz. Ermənistan isə çalışır ki, Rusiyanın regiondan sıxışdırılıb çıxarılması prosesinə yardım etsin. Ən başlıcası isə, Qərbin regiona yerləşməsini təmin etsinlər. Çünki onlar artıq ağalarını dəyişməkdə qərarlıdılar. Hesab edirəm ki, bu cür müzakirələrin getməsi gələcəkdə bizim mövqeyimizin müəyyənləşməsi üçün müəyyən qədər əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Birinci növbədə dəhlizə nəzarət və dəhlizin monitorinqi məsələsini bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Dəhlizə nəzarət tək Rusiyanın əlində olarsa, hesab edirəm ki, bu, Azərbaycan üçün o qədər də əlverişli məqam sayıla bilməz. Düzdür, zahirən ora Rusiyanın nəzarəti Azərbaycanın maraqlarına uyğun görünə bilər. Çünki Ermənistanla Rusiyanın münasibətləri pisləşməkdə davam edir. Azərbaycanın Rusiya ilə münasibətlərində isə, müəyyən pozitiv məqamlar inkişafdadır. Hətta Moskva bir sıra məqamlarda Bakının maraqlarına uyğun siyasət sərgiləyir. Məsələn, 2023-cü ilin sentyabrında Qarabağda keçirilən antiterror əməliyyatlarına mane olmadı, sülhməramlılarını vaxtından əvvəl çıxardı və s. Bir növ Azərbaycana güzəştə getmiş kimi görünür. Ancaq arxayınlaşmaq olmaz. Çünki Zəngəzur dəhlizi məsələsi bir-iki günlük məsələ deyil. Bu, bütövlükdə gələcəkdə türk dövlətləri ilə bağlı olan dəhlizdir. Təkcə türk dövlətlərinin deyil, dünya ölkələrinin maraq dairəsində olan bir dəhlizdir. Ona görə də belə bir dəhlizə nəzarəti bir ölkəyə vermək düzgün olmaz. Hesab edirəm ki, bu məsələni Azərbaycan, Ermənistan və Türkiyə öz aralarında müzakirə etməlidilər. Bu dövlətlərin ümumi birgə nəzarəti daha doğru olardı”.
Vidadi ORDAHALLI
